«Bu yil O'zbekistonda islomiy moliya tizimini joriy etishga oid qonun loyihasi parlament muhokamasiga qo'yiladi» deydi Markaziy bank raisi o'rinbosari Behzod Hamrayev.
– O'zbekistonda islomiy moliyalash tizimini yo'lga qo'yish bo'yicha qonun loyihasi ishlab chiqildi. Hujjat qabul qilinsa, qonunchilikka juda ko'p o'zgartirishlar kiritish talab etiladi.
18 may kuni bo'lib o'tgan Senat yalpi majlisida «O'zbekiston-2030» strategiyasida respublikada islom moliyasi qonuniy asoslarini shakllantirish hamda tartiblarini joriy etish belgilangani eslatildi. Behzod Hamrayevning aytishicha, islom moliyasini yo'lga qo'yish bo'yicha qonun loyihasi ishlab chiqilgan bo'lib, hujjatni 2024 yil yakunigacha parlament muhokamasiga kiritish rejalashtirilgan.
Islom moliyasi yangi va murakkab soha bo'lgani uchun qonunchilikka juda ko'p o'zgartirishlar kiritishni talab qiladi. Masalan, garov, ssuda yo'nalishlarida, «Markaziy bank to'g'risida»gi qonunlardan tortib «Banklar faoliyati to'g'risida»gi qonun va boshqa hujjatlarga o'zgartirish kiritish kerak. Hozir ushbu qonun loyihasi tayyor. Joriy yilda birgalikda ishlab, parlament muhokmasiga kiritish asosiy vazifalarimizdan biri, – dedi Markaziy bank mas'uli.
Majlisda Behzod Hamrayev hozirda ayrim tijorat banklarida bir nechta islomiy moliya xizmatlari ko'rsatilayotganini aytdi.
«Kredit va mikromoliya tashkilotlari to'g'risida»gi qonunga o'zgartirish kiritilgan va hujjatda alohida tartiblar mavjud. Hozirgacha faqat nizom kutilayotgandi. Ayni paytda Markaziy bank tomonidan «Islomiy moliya xizmatlarini ko'rsatish to'g'risida”gi nizom ishlab chiqildi. Hozir u davlat ro'yxatidan o'tkazish uchun taqdim qilingan. Ro'yxatdan o'tgach, bu sohada ishlash boshlanadi. Amaldagi qonunchilik doirasida «Agrobank», «Sanoatqurilishbank», «Mikrokreditbank», «Ipak yo'li» banklari Hususiy sektorni rivojlantirish bo'yicha islom korporatsiyasining kredit liniyalari hisobidan murobaha xizmatlarini ko'rsatib kelmoqda. Shuningdek, Trastbank huzuridagi «Trastmuomalat» MChJ tomonidan islomiy lizing va murobaha nasiyaga savdo operatsiyalari xizmatlari amalga oshirilmoqda. «Hamkorbank» tomonidan ham islomiy lizing xizmatlari ko'rsatib kelinmoqda. Bazaviy qonunlarimizni 2024 yilda yakuniga etkazsak, o'ylaymanki, qolgan banklarda ham bu xizmatlar ommalashib ketishiga talab bor, sharoit ham yaratiladi, — dedi rais o'rinbosari.
Avvalroq Markaziy bank raisi Mamarizo Nurmurodov ham O'zbekistonda islomiy moliya tizimini yo'lga qo'yish bo'yicha qaror loyihasi ishlab chiqilganini aytgandi.
Biz davlat rahbarining topshiriqlari bilan Markaziy bank va hukumat tomonidan islomiy moliya bo'yicha qilinishi kerak bo'lgan ishlar yuzasidan tegishli qaror loyihasini hukumatga kiritganmiz. Ya'ni, qumdon tashkil qilib, mazkur yo'nalishdagi ishni boshlamoqchimiz. Bu bilan ma'lum fuqarolarimiz uchun islom moliyasiga sharoit yaratish niyatidamiz. Islom moliyasining iqtisodiy o'sishimizga bevosita bo'lmasa ham, bilvosita ta'siri bo'ladi. Chunki islom moliyasi orqali xarid qilingan yoki ko'rsatilgan qiymat oxir-oqibatda qo'shilgan qiymat bilan yalpi ichki mahsulotimizga o'z hissasini qo'shadi. Albatta, bundan faqat ijobiy natijalar kutish mumkin, – degan rais.
An'anaviy bank boshqa, islomiy bank tizimi boshqa. Qonunchiligimizning qurilishi an'anaviy bank tizimiga moslashgan. Agar islomiy bankni joriy qilmoqchi bo'lsak, qonunchilikni to'liq qayta ko'rib chiqishga to'g'ri keladi. Ya'ni asosiy qonunlarimiz — Fuqarolik kodeksi, sud, soliq, bojxona nuqtai nazaridan ko'p hujjatlarni qayta ko'rib chiqish zarur bo'ladi. Bu bo'yicha birinchi qadam qo'yilgan. Islomiy bank tizimini rivojlantirish masalasi o'ylanmoqda. Hukumat komissiyasi tuzilgan bo'lib, islom moliyasini nafaqat banklarda, balki boshqa sohalarda ham rivojlantirish reja qilingan, – degan u.
O'zbekistonda islomiy bank va moliya infratuzilmasini yaratish rejalari haqida 2018 yildan beri aytib kelinadi. 2023 yilning iyun' oyida Toshkent shahrida o'tkazilgan xalqaro forumda «Apex bank» boshqaruvi raisi Bahrom No'monov: «O'zbekiston aholisining 20 foizi diniy sabab bilan an'anaviy kredit tizimidan foydalanmaydi», deb aytgandi.
Manba: Daryo.uz
Shukuh
Mamlakatimizda muborak Qurbon hayitini ko‘tarinki kayfiyatda nishonlash yaxshi an’anaga aylangan. Bayram kunlari yurtimizda mehr-oqibat, insonparvarlik, shukronalik, saxovat va bag‘rikenglik kabi xalqimizga xos ezgu fazilatlar yanada yorqin namoyon bo‘ladi.
Ushbu muborak ayyomda qarindosh-urug‘lar, yaqinlar, yolg‘iz keksalar holidan xabar olinadi, ko‘makka muhtoj insonlarga yordam beriladi, qisqacha aytganda, jamiyatda birdamlik va ahillik muhiti yana ham mustahkamlanadi.
Kezi kelganda, bugun mamlakatimiz yangi taraqqiyot bosqichiga chiqqanini, barcha sohalar qatori diniy-ma’rifiy jabhada ham ko‘plab islohotlar amalga oshirilayotganini, yutuqlarga erishilayotganini alohida qayd etish lozim.
Yangi O‘zbekistondagi bu muvaffaqiyatlar zamirida fuqarolarning vijdon erkinligi huquqlarini ta’minlash borasidagi yangilik va yengilliklarni alohida qayd etish, xususan, ikki muhim hujjatni eslab o‘tish lozim.
Birinchisi — “O‘zbekiston Respublikasida fuqarolarning vijdon erkinligini ta’minlash va diniy sohadagi davlat siyosati konsepsiyasini tasdiqlash to‘g‘risida”gi Qonun, ikkinchisi — Prezidentimizning “Fuqarolarning vijdon erkinligi huquqi kafolatlarini yanada mustahkamlash hamda diniy-ma’rifiy sohadagi islohotlarni yangi bosqichga olib chiqish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni. Ushbu ikki muhim hujjat tom ma’noda diniy-ma’rifiy soha samaradorligini yangi bosqichga olib chiqishning mustahkam huquqiy asosi bo‘ldi.
Farmonga asosan, ko‘hna Buxoroda Bahouddin Naqshband ilmiy-tadqiqot markazi tashkil etildi. Bu xalqimiz, xususan, diniy-ma’rifiy soha vakillari uchun katta xushxabardir. Ushbu markaz tom ma’noda buyuk ajdodimiz Bahouddin Naqshband va naqshbandiylik tariqati allomalarining yuksak insonparvarlik g‘oyalarini ilmiy asosda o‘rganish, yosh avlodni bag‘rikenglik hamda o‘zaro hurmat ruhida tarbiyalashda muhim o‘rin tutadi. Shuningdek, tasavvuf ta’limoti tarixi va uning bugungi kundagi ahamiyatini ilmiy tadqiq etish, “Yetti pir” allomalari va aziz avliyolarning boy ilmiy-ma’naviy merosini xalqaro maydonda keng targ‘ib qilish kabi asosiy vazifalarni bajaradi. Naqshbandiylik ta’limotining ezgu g‘oyalarini tadqiq etish uchun ilmiy-nazariy va uslubiy masalalarga bag‘ishlangan anjuman, konferensiya, ko‘rgazma, seminar-trening, tanlovlar hamda boshqa madaniy-ma’rifiy tadbirlar tashkil etadi. Tasavvuf ta’limotining ilmiy asoslangan g‘oyalarini targ‘ib qiladi va soxta tariqatchilikning oldini olish bo‘yicha tavsiyalar ishlab chiqadi.
Sirasini aytganda, ushbu markaz ham Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazlari hamda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi singari uchinchi Renessansni qaror toptirish yo‘lidagi yana bir mustahkam ilm va aql markazi bo‘ladi, albatta.
Shu o‘rinda, O‘zbekiston Prezidentining Qurbon hayiti munosabati bilan yo‘llagan tabrigida ta’kidlanganidek, buyuk tariximiz va madaniyatimiz durdonalarini, mashhur allomalarimizning boy merosini to‘plash va keng targ‘ib etishga alohida e’tibor qaratilmoqda. Jumladan, ko‘hna Sharq mo‘jizasi — Samarqand shahri 2025 yilda Islom madaniyati poytaxti, deb e’lon qilindi, ulug‘ vatandoshimiz Imom Moturidiyning 1155 yillik tavallud sanasi yurtimiz bo‘ylab keng nishonlanmoqda.
Poytaxtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi ilmiy-ma’naviy yo‘nalishdagi ulkan va noyob loyiha sifatida el-yurtimiz hamda xalqaro jamoatchilikda katta qiziqish uyg‘otmoqda. Bu muazzam maskan ko‘p ming yillik qadimiy tariximiz, boy va betakror milliy madaniyatimizning yorqin timsoli sifatida yangi O‘zbekiston hayotidagi g‘oyat muhim voqeaga aylanajak, albatta.
Shukrki, maqtansak arziydigan bu kabi xushxabar va yangiliklar bisyor. Ayniqsa, ayni hayit kunlarida bu yurtdoshlarimiz kayfiyatini yanada ko‘tarishi, bayramga o‘zgacha shukuh qo‘shishi muqarrar.
Kezi kelganda aytish joizki, muborak Qurbon hayitining ahamiyati yangi O‘zbekistonda ijtimoiy davlat barpo etish jarayonlari hal qiluvchi bosqichga kirayotgan bugungi sharoitda tobora ortib bormoqda. Bu muborak kunda yaqinlar bilan ko‘rishish, uzoqlashgan do‘stlar bilan yarashish, qarindosh-urug‘larga ziyoratga borish — barchasi mehr-oqibat va insonlar o‘rtasidagi uzviy aloqalarni mustahkamlaydi.
Hayit faqat bayramgina emas, balki ming yillar davomida shakllangan qadriyatlarimiz tarannumi hisoblanadi. Odatda ushbu ayyomda hamma bir-birini bayram bilan samimiy muborakbod etadi, qurbonliklar qilinadi. Qurbonlik go‘shtidan va taomidan ehtiyojmand, kam ta’minlangan insonlar, turli millat va din vakillariga ulashiladi. Bu, o‘z navbatida, saxiylik, shukronalik, jamiyatdagi tenglikni ta’minlashga qaratilgan ulkan ibrat hamda muhtojlar, yetim-yesirlar va e’tiborga muhtoj insonlar haqida qayg‘urishning amaliy ifodasi, qolaversa, o‘zaro mehr-oqibat rishtalarining yanada mustahkamlanishiga sabab bo‘ladi.
Hayit ayyomingiz muborak bo‘lsin!
Homidjon ISHMATBЕKOV,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari.