Dunyoning har kuni, har soati, har daqiqasi sinov. Talabaning ilmiy saviyasi imtihon qilinganidek, Rabbimiz ham bizlarni sinaydi. Bandalik imtihoni ham, ta'limi ham so'nggi nafasgacha davom etadi. Mo'min kishi har nafasini yaxshi ishlar bilan bezashi kerak.
Alloh azza va jalla bunday marhamat qiladi: “...(Shuningdek) Sizga aniq narsa (o'lim) kelguniga qadar Rabbingizga ibodat qilavering!” (Hijr surasi, 99-oyat).
Diplomni olsak, bu hujjat umrimiz so'ngigacha foyda beradi. Bandalik esa bunday emas! Hech kimga “Oqibat albatta xayrli bo'ladi” degan vasiqa berilmagan.
Alloh azza va jalla marhamat qiladi: “U kunda na mol va na farzandlar foyda bermas, faqat Alloh huzuriga sog'lom dil bilan kelgan kishilargagina (foyda berur)” (Shuaro surasi, 88–89-oyatlar).
Alloh huzuriga sog'lom qalb bilan bora olish uchun esa barcha jihatlarga e'tiborli bo'lish lozim. Jaloliddin Rumiy toza qalbni go'zal ta'riflaydi: “Ey yo'lchi! Tanang bir maktub kabidir. Unga diqqat bilan boq. U Alloh taoloning buyruq va qaytariqlarini bajaryaptimi, ya'ni yaratilish maqsadlariga muvofiqmi?
Bir burchakka o'tirib olib tafakkurga sho'ng'i, maktubni, ya'ni o'zingni o'qi!
Agar maktubdagi yozuv – fe'l-atvoring va amallaring, ibodatlaring, xayru hasanotlaringga munosib bo'lmasa, uni yirtib tashla va qayta yozishga jasorat qidir! (Ya'ni tavba va istig'for qil, hayotingni taqvo asosida yangidan bunyod et!)”
Hech kim hurmat qilgan, e'zozlagan aziz insoniga yomonlikni ravo ko'rmaydi. Amallarimizni Alloh taologa yorug' yuz bilan taqdim eta olishimiz uchun ularni taqvo bilan himoya qilishimiz lozim. Zero, “...(Qurbonlikni) Alloh aslida taqvoli kishilardan qabul qilur” (Moida surasi, 27-oyat), “...Oqibat (yaxshiligi) taqvo (ahli)gadir” (Toho surasi, 132-oyat). Yana Haq taolo marhamat qiladi: “...Allohga taqvo qilingiz va bilingizki, albatta, Alloh taqvodorlar bilan birgadir” (Baqara surasi, 194-oyat).
Mo'min kishi taqvoni qanday kasb qiladi?
Albatta, Payg'ambarimiz sollallohu alayhi va sallamga ergashish orqali. Janobi Haq bizlarga namozning har rakatida Fotiha surasini o'qishimizni buyuradi. Har rakatda: “Bizni shunday to'g'ri yo'lga yo'llagin...” (Fotiha surasi, 6-oyat) deya Rabbimizga iltijo qilamiz.
Rabbimiz Payg'ambarimiz alayhissalomga xitoban: “(Siz) to'g'ri yo'ldadirsiz” (Yosin surasi, 4-oyat) deya amr etdi. Bundan anglashiladiki, eng to'g'ri yo'l Payg'ambarimiz alayhissalomning yo'llaridir. Shu sababli inson o'z hayotini Payg'ambar alayhissalomning hayotlari bilan taqqoslasa, qay darajada to'g'ri yo'lda ekanini anglab etadi.
Alhamdulillah, musulmonmiz. Alloh taolo bizlarga so'nggi nafasda iymon kalimasini aytishni buyuradi. Afsuski, oxirgi nafasimizni qanday berishimiz yolg'iz Allohga ayon... Shuning uchun ilohiy amrlarni qalbdan chuqur his etib, yuksak axloq bilan yashash lozim. Chunki so'nggi nafasda to'g'ri yo'ldan “toyib ketmaslik” shunga bog'liq. Zero, qalbda taqvo bo'lsa, namoz Rabbimiz xohlaganidek xushu bilan o'qiladi, sadaqa kibr qilmay beriladi, xizmat chin qalbdan ado etiladi.
Hushusiz o'qilgan namoz, oluvchiga minnat qilib berilgan sadaqa, qo'l uchida qilingan xizmat amal daftarimizga qora dog'dan boshqa iz qoldirishi mumkinmi?!
Shunday ekan, umrimizning har onini taqvo qilgan holda yashaylik. Toki, imtihon “baho”si a'lo bo'lsin!
Nigora MIRZAYeVA
tayyorladi.
Masjidi Nabaviy Madina shahrida joylashgan bo‘lib, Islom tarixidagi eng muqaddas joylardan biridir. Masjid Muhammad sollallohu alayhi vasallam tomonidan hijratning birinchi yilida, 622 yili barpo etilgan va musulmonlar uchun Makkadagi Masjidul Harom va Quddusdagi Masjidul Aqsodan keyingi uchinchi muqaddas masjid hisoblanadi. Masjidi Nabaviydagi mehroblar masjidning tarixiy va ma’naviy ahamiyatini aks ettiradi.
Mehrob – masjidda namoz vaqtida imom turadigan va qiblani ko‘rsatuvchi joy. Masjidi Nabaviydagi kengaytirishlar va qayta qurish jarayonlarida mehroblar o‘zgarib borgan. Masjidning dastlabki ko‘rinishi sodda shaklda bo‘lib, mehrob ham biror bir narsa bilan belgilanmagan. Keyinchalik, Umaviylar, Abbosiylar, Usmoniylar va Saudiylar davrida mehroblar naqshinkor san’at namunalari bilan bezatildi.
1. Payg‘ambar mehrobi. Mehrobi Nabaviy Masjidi Nabaviydagi eng muhim va asosiy mehrobdir. Mehrob Ravzada, Payg‘ambar alayhissalomning qabrlari va minbarlari orasida joylashgan. Payg‘ambar alayhissalom davrlarida U zot namoz o‘qigan joyda biror belgi bo‘lmagan, 707-710 yilda ilk bor Umaviy xalifasi Valid ibn Abdulmalik tomonidan bu joyga birinchi mehrob o‘rnatilgan.
Masjidda hozirgi shakldagi mehrob 1482 yilda Mamluk sultoni Qaytbey tomonidan qurilgan bo‘lib, keyinchalik Usmonlilar va Saudiya podshohi Fahd davrlarida ta’mirlangan. Mehrob tilla bilan qoplangan xattotlik yozuvlari va go‘zal naqshlar bilan bezatilgan.
2. Usmoniy mehrobi. Mehrobi Usmoniy hozirda ko‘p foydalaniladigan asosiy mehrob bo‘lib, Usmon ibn Affon roziyallohu anhu davrida 651 yilda masjid kengaytirilganidan qurilgan. Qibla devorining markazida joylashgan Usmon ibn Affon mehrobi o‘rnida dastlab belgi bo‘lgan.
3. Mehrobi tahajjud. Mehrob Payg‘ambar alayhissalom tahajjud namozini o‘qigan joyni bildiradi. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning tungi namozlarini Masjidi Nabaviyning ustunlaridan biri yonida o‘qir edilar. Keyinchalik bu ustun yonida mehrob qurildi, ammo so‘nggi yillardagi qayta ta’mirlash ishlarida olib tashlandi va uning o‘rniga Qur’oni karim mus'haflari uchun kitob javoni o‘rnatilgan.
4. Sulaymoniy mehrobi. Mehrobi Sulaymoniy Hanafiy mehrobi deb ham nomlanadi. Sulaymoniy mehrobi Ravzadan tashqarida, Payg‘ambar alayhissalom minbarlarining o‘ng tomonida joylashgan. Bu mehrob hanafiy mazhabidagilarning namozgohi bo‘lgan. 1532 yili Sulton Sulaymon I buyrug‘i bilan bunyod etildi.
5. Fotima mehrobi. Fotima rohiyallohu anho uylari yaqinida, tahajjud mehrobining janubida, Nabiy alayhissalom hujralari atrofida joylashgani, maqbara o‘ralgani bois mehrob ko‘rinmaydi.
Po‘latxon Kattayev,
TII Hadis va islom tarixi fanlari kafedrasi katta o‘qituvchisi.