Cavol: Qurbonlik qilmoqchi bo'lgan odam 10 kungacha tirnoq, soch va soqolini olmasin, degan gapning shariatimizda hukmi qanday?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Shariatimizda Zulhijja oyi kirgandan boshlab toki qurbonlik qilguncha kishi soch va tirnoqlarini olmasligi shart qilinmagan. Balki bu – ixtiyoriy bo'lgan muboh ishdir.
Mana shu o'n kunda boshqa kunlarda bajaradigan ba'zi odatiy amallarimizni bajarmaslikka targ'ib qiladigan kishilar, o'z gaplarini ushbu hadis bilan quvvatlaydilar. Ummu Salama roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi, Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bunday dedilar:
“Qachon Zulhijjaning avvalgi o'n kuni boshlansa va birortangiz qurbonlik qilmoqchi bo'lsa, soch va soqoliga tegmasin (olmasin)”, boshqa rivoyatda “Soch va tirnoq olmasin”, yana boshqa bir rivoyatda esa “Kim Zulhijjaning hilolini ko'rsa va qurbonlik qilmoqchi bo'lsa sochi va tirnog'ini olmasin” (Imom Muslim rivoyati).
Bu mavzuda ulug' Hanafiy olim Imom Abu Ja'far Tahoviy rahimahulloh bunday deydilar:
“Ba'zi ahli ilmlar bu hadis (hukmi)ga yuradilar. Uni mahkam tutib, (amal qilish uchun) asos qilib olishadi. Boshqa ulamolar esa o'zgacha yo'l tutadilar va bunday deydilar: “Zulhijjaning avvalgi o'n kunida qurbonlik qilishni niyat qilgan va niyat qilmaganlar uchun soch va tirnoqlarini olishda hech qanday zarar (gunoh) yo'q”. Ular bu to'g'risida “Haj kitobi”da keltirgan hadisimizni hujjat qiladilar: Oisha roziyallohu anho aytadilar: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning Hadiy (qurbonlik uchun atalgan hayvon)lariga qurbonlik belgilarini bog'lar edim. U zot qurbonliklarini (Makka shahriga) jo'natar va biz bilan (Madina shahrida) halol (ya'ni, ehromsiz) turardilar. Ehromli kishi ehtiyot bo'lishi kerak bo'lgan narsalar (soch va tirnoq olish, jinsiy aloqa va hakazolar)dan saqlanmas edilar. Odamlar hajdan qaytguncha shu holat davom etardi”.
Bu hadisda avvalgi hadisda man qilingan ishlarning muboh ekaniga dalil bor. Oisha onamiz roziyallohu anho aytgan hadisning bizga etib kelish yo'li Ummu Salama onamiz roziyallohu anhonikidan yaxshiroq. Chunki Oisha onamizning hadisi bizga “Mutavotir” holda etib kelgan.
Ummu Salama onamizdan rivoyat qilingan hadisning bizga etib kelishi esa unday emas, balki Imom Molikdan rivoyat qilingan hadisning isnodiga ta'na etgan. Bu hadis Payg'ambarimizga etib bormaydi, Ummu Salamada to'xtaydi, deganlar” (“Sharhi ma'onil osor”)
Imom Tahoviy bu mavzuni hadislar bilan sharhlab bo'lgach, masalaga boshqa tomondan yondashib aytadilarki, ehrom – kishiga avval halol bo'lgan ko'p narsalarni man qiladi. Shularning ichida eng qattiq man qilingani jinsiy aloqa bo'lib, u ehromni buzadi. Endi, ehromda bo'lmagan kishi qurbonlik qilmoqchi bo'lsa, u jinsiy aloqadan man qilinmaydi. Undan man qilinmagandan keyin o'z-o'zidan undan pastroq darajadagi ish (soch, tirnoq olish)lardan man qilinmaydi. Mana shu – Imom Abu Hanifa, Abu Yusuf va Muhammad rahmatullohi alayhimning so'zidir.
Muhaqqiq alloma Mulla Aliy Qoriy rahimahulloh bu masalada bunday deydilar: «Abu Hanifa rohimahulloh aytadilar: “Bu ish – muboh bo'lib, (soch, tirnoqni olish) makruh ham emas, (ularni olmaslik) mustahab ham emas”» (“Mirqotul Mafotih”).
Demak, qurbonlik qilmoqchi bo'lgan shaxs modomiki ehromda emas ekan soch-soqolini, tirnog'ini olishida hech qanday gunoh yo'q, balki bu – ixtiyoriy bir amaldir. Vallohu a'lam.
O'zbekiston musulmonlari idorasi Fatvo markazi
Xabaringiz bor, 2025 yil hajga borgan yurtdoshlarimiz Arafot vodiysida muhtaram Prezidentimizga Qurbon hayiti tabrigini yo‘llab, yurtga qaytgach har bir hoji «Yangi O‘zbekistonning tinchlik va ma’naviyat targ‘ibotchilari» degan ezgu tashabbusni bir ovozdan olg‘a surgan edilar.
Ana shu ezgu tashabbus bugun amalga ko‘chib, hojilar, imom-xatiblar, mahalla faollari bilan birgalikda xonadonlarga, oilalarga kirib boryapti.
Bugun, 10 iyul kuni O‘zbekiston musulmonlari idorasi Xorazm viloyati vakili Xayrulla domla Abdullayev boshchiligida tuman bosh imom-xatiblari, hojilar, otinoyilar va mahalla faollari ishtirokida Xonqa tumanidagi «Sayid ota» jome masjidida sayyor yig‘ilish bo‘lib o‘tdi.
Tadbirdan so‘ng Xayrulla domla Abdullayev hududdagi bemor va nogironligi bor oilalar holidan xabar olib, moddiy ko‘maklar ko‘rsatdi hamda haqlariga xayrli duolar qildi.
Ishchi guruh a’zolari hamda imom-xatiblar, vakillik xodimlari, tuman bosh imom-xatiblari va otinoyilari, shuningdek, “Haj – 2025” ziyoratchilari, mahalla raislari ishtirokida tumandagi mahallalarga tashrif buyurdilar.
Mahalladagi oilalarga kirilib, ehtiyojmand, boquvchisini yo‘qotgan, kam ta’minlangan, nogironligi bor oilalar holidan xabar olindi. Shuningdek, er-xotin, aka-uka, ota-bola, qaynona-kelin, o‘rtasidagi kelishmovchilik va janjallar sababli notinch bo‘lib turgan oilalar o‘rganilib, ularga nasihat qilindi. Ajrim yoqasida turgan yoshlar yarashtirildi, spirtli ichimlikka ruju qo‘ygan kishilar bilan yakka tartibda suhbatlar o‘tkazilib, ularga yo‘l-yo‘riqlar ko‘rsatildi, tavsiyalar berildi.
Shuningdek, adashib aqidasi buzuq kimsalar tuzog‘iga tushib qolgan fuqarolar bilan ham suhbatlar o‘tkazilib, ularga islomning sof ta’limoti haqida ma’lumotlar berildi.
Shundan so‘ng ushbu sayyor uchrashuvda ishtirok etgan diniy soha xodimlari bilan tahliliy yig‘ilish tashkil qilindi. Unda tumandagi mahallalarda o‘rganilgan muammolar, diniy sohadagi yutuq hamda kamchiliklar muhokama qilinib, ijroga yo‘naltirildi. O‘tkazilgan tahliliy yig‘ilishda masjidning hujjat yuritish va obodonchilik bo‘yicha hamda aholining turli qatlamlaridan o‘rganilgan kamchilik va muammolar hamkor tashkilotlar bilan birgalikda ijroga yo‘naltirish choralari muhokama qilindi. Shuning bilan bir qatorda, diniy soha xodimlariga rahbarlar tomonidan aholi bilan yanada yaqinroq ishlash, sohaning rivojini yanada takomillashtirish hamda joylarda diniy vaziyatni yanada sog‘lomlashtirish va shu kabi dolzarb yo‘nalishlar bo‘yicha kerakli ko‘rsatma hamda topshiriqlar berildi.
Mazkur tadbirlardan so‘ng Allohdan yurtimiz tinchligi, osmonimiz musaffoligi, yurtboshimizning olib borayotgan ishlariga zafarlar so‘ragan holda xayrli duolar qilindi.
Xorazm viloyati vakilligi
Matbuot xizmati