Sayt test holatida ishlamoqda!
25 Iyul, 2025   |   30 Muharram, 1447

Toshkent shahri
Tong
03:35
Quyosh
05:12
Peshin
12:35
Asr
17:36
Shom
19:51
Xufton
21:20
Bismillah
25 Iyul, 2025, 30 Muharram, 1447

Bepoyon cho'llar, keng yaylovlar o'lkasi

25.06.2024   3691   4 min.
Bepoyon cho'llar, keng yaylovlar o'lkasi
 

Afrikaning markazida joylashgan Chad davlati qadimiy madaniyat o'chog'i­dir. Bu diyor o'ziga xos cho'llari, vohala­ri va keng yaylovlari bilan kishilar e'ti­borini tortadi. Iqlimi issiq va yog'ingarchilik deyarli kuzatilmaydi.

Bu o'lka etnik guruhlar, tillar va an'analar markazi bo'lib, boy madaniy xilma-xillikka ega. Aholisining oltmish foizi musulmon. Chad xalqi samimiy va mehmondo'stdir.

Islom dinining bu diyorga kirib kelishi sahoba Uqba ibn Nofiy roziyallohu anhu nomi bilan bog'liq. U xalifa Umar roziyallohu anhu hukmronligi davrida Liviya, Tunis, Jazoir va Marokash kabi mamlakatlarni fath qilgan. Uning avlodlari hozir ham Chadda istiqomat qiladi.

Bu diyorda Islomning keng tarqalishiga IX asrda Shimoliy Afrikadan kelgan arab va berber (Afrika qabilasi) savdogarlari sababchi bo'lgan. Keyinchalik Kanem-Bornu imperiyasi mintaqaga Islomning yoyilishida muhim rol' o'ynadi.

Chadliklar tijorat maqsadida turli musulmon mamlakatlarida bo'lib, u erning yashash tarzi, madaniyati, ziroatchiligi, savdo-sotiq, din ishlarini va boshqa ilmlarni egallashga kirishdilar.

Chadliklar odatda ota-ona, farzandlar va bir nechta yaqin qarindoshlari bilan birgalikda yashaydilar. Ularning urfiga ko'ra, oilada barcha mas'uliyat o'g'il farzand bo'ynida. U oilaning sha'ni va xavfsizligiga javobgar sanaladi.

Chorvachilik chadliklarning asosiy daromad manbaidir. Ularning uy-joylari asosan chodirlar va qamishlardan yasaladi. Bu bir hududdan boshqa hududga ko'chishda qulaydir. Mamlakatning janubiy qismida aholi dehqonchilik bilan mashg'ul. Unumdor erlar asosan vohalarda joylashgani bois bu er aholisi o'troqlashgan.

Shuningdek, chadliklar tajribali savdogardir. Ular Markaziy Afrika mamlakatlari bilan chorva mollari, meva, sabzavotlar va qimmatbaho toshlar savdosini keng yo'lga qo'ygan.

Janubdagi oilalar odatda yaqin qarin­doshlari – opa-singillari va aka-ukalari bilan bitta tom ostida yashaydilar. Uylar shunga yarasha katta qilib bunyod etiladi. Har bir oila a'zosining shaxsiy xonasi bo'ladi. Qizig'i, kattalar bir dasturxon atrofiga yig'ilmaydilar. Erkaklar va ayollar alohida ovqatlanishadi.

Chadliklar milliy an'analarni va udumlarni e'zozlovchi xalq. Shimoliy mintaqalarda diniy marosimlar to'liq ado etiladi. Janubdagi ba'zi qabilalar suhbatdoshning ko'ziga qarashni odobsizlik deb bilishadi. Ovqatni doim o'ng qo'l bilan eydilar. Chap qo'lda ovqatlanish uyat hisoblanadi. Mehmonlarga sovg'a ulashish ular uchun odatga aylangan.

Mamlakat bo'ylab boy madaniy meros va diniy uslublarni uyg'unlashtirgan ko'plab inshootu masjidlarda bejirim ishlangan naqqoshlik asarlarini ko'rish mumkin. Chad poytaxti Njamena shahridagi “Buyuk masjid” shaharning bosh jomesidir.

Chadda diniy va dunyoviy ta'lim beruvchi maktablar hamda arab tilini o'rganish markazlari bor. Bu ta'lim muassasalari kerakli bilimlarni va milliy-madaniy qadriyatlarni asrab-avaylashda, ularni kelajak avlodga etkazishda muhim aha­miyat kasb etadi.

Shohrux UBAYDULLAYeV

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Ilm-fiqhning mohiyati va fazilati: 2-son

21.07.2025   5798   1 min.

Buyuk mutafakkir va faqih Burhoniddin Marg‘inoniyning yetuk shogirdi, hanafiy olim Imom Zarnujiy rahimahullohning "Ta’limul muta’allimi toriqot ta’allumi" kitobi asosida ilm olishning foydalari, odoblari, inson va jamiyat taraqqiyotida ilm-fanning o‘rni haqida so‘z boradi. Sakkiz asrdan beri ilm ahli, talabalar va ziyolilar orasida keng foydalanib kelinayotgan mazkur asar haqida Alloma Laknaviy rahimahulloh haqida "Ko‘p foydalarga ega, nafis, manfaatli kitob", deya ta’rif bergan.

Abduvohid domla Ahmadaliyev,
O‘zbekiston musulmonlari idorasi Fatvo markazi mutaxassisi.