وَإِذۡ قُلۡنَا ٱدۡخُلُواْ هَٰذِهِ ٱلۡقَرۡيَةَ فَكُلُواْ مِنۡهَا حَيۡثُ شِئۡتُمۡ رَغَدٗا وَٱدۡخُلُواْ ٱلۡبَابَ سُجَّدٗا وَقُولُواْ حِطَّةٞ نَّغۡفِرۡ لَكُمۡ خَطَٰيَٰكُمۡۚ وَسَنَزِيدُ ٱلۡمُحۡسِنِينَ٥٨
Alloh taolo Bani Isroilga Quddusi sharifning hamma yerida bemalol yeb-ichishni buyurar ekan, darvozadan sajda qilgan holda istig‘for aytib kirishni amr etmoqda. Ammo noshukr qavm Parvardigorning bu buyrug‘iga itoat qilmay, buyurilgan so‘zlarni masxaraomuz buzib aytgan. Abu Hurayra roziyallohu anhu aytadi: "Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning o‘zlari ham Makka fathida boshlarini egib, tavoze’ bilan Allohga shukr aytib kirganlar va Makkaga kirganlaridan keyin g‘usl qilganlar, sakkiz rakat nafl namoz o‘qib, mehribon va rahmli Allohga hamdu sanolar aytganlar”.
فَبَدَّلَ ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ قَوۡلًا غَيۡرَ ٱلَّذِي قِيلَ لَهُمۡ فَأَنزَلۡنَا عَلَى ٱلَّذِينَ ظَلَمُواْ رِجۡزٗا مِّنَ ٱلسَّمَآءِ بِمَا كَانُواْ يَفۡسُقُونَ٥٩
Ibn Is'hoq aytilgan o‘sha so‘zni Bani Isroil almashtirishgani haqida bunday deydi: "Menga Solih ibn Kayson Tavmaha binti Umayya ibn Xalafning xojasi Solihdan, u Abu Hurayradan va yana bir ishonchli kishi Ibn Abbosdan, u esa Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan shunday rivoyat qilishadi: "U zot: "Ular sajda qilgan hollarida "hittatun" (avf qil!) deb kirish o‘rniga sudralgan holda "hintatun" (bug‘doy) deb kiradilar", dedilar". Zolim kimsalar istig‘for aytish o‘rniga masxara qilib "bug‘doy" so‘zini ishlatishgan. Sajda qilish o‘rniga Quddus shahriga ketlari bilan surilib kirishgan. Shundan so‘ng ularga vabo balosi kelib, tush paytining o‘zida yetmish ming odam halok bo‘lgan. Bu yerda Bani Isroil qavmining sarkashligi va o‘z payg‘ambarlariga nisbatan hurmatsizlarcha qilgan muomalasi hamda Allohga bo‘lgan isyonining yana bir ko‘rinishi namoyon bo‘lmoqda. Zero, Parvardigor ularni Quddus shahriga sajda qilgan holda kirib, mag‘firat so‘rashga buyurgan va buning evaziga ularni kechirishini va’da qilgan edi.
Luqmoni Hakim o‘z o‘g‘illariga qilgan nasihatlari Qur’oni karimda keltiriladi.
Nasihatning eng birinchisi – shikrdan qaytarish.
“Ey, o‘g‘ilcham! Allohga shirk keltirmagin! Chunki shirk ulkan zulmdir” (Luqmon surasi, 13-oyat).
Shirk eng og‘ir zulm, eng qabih jaholat va eng katta gunoh sanaladi.
Nasihatning ikkinchisi – ota-onaning haqqini ado etish.
“Agar ular (ya’ni ota-onang) seni o‘zing bilmagan narsalarni Menga sherik qilishga zo‘rlasalar, u holda ularga itoat etma! Ularga (garchi kofir bo‘lsalarda) dunyoda yaxshi muomalada bo‘lgin” (Luqmon surasi, 15-oyat).
Ota-ona hatto mushrik bo‘lsalar-da, ularga qo‘pol munosabatda bo‘lmaslik talab etiladi.
Nasihatning uchinchisi – Alloh oshkor maxfiy har bir narsa bilib turuvchi Zot.
“Ey, o‘g‘ilcham! Shubha yo‘qki, agar xantal (o‘simligining) urug‘idek (yaxshi yoki yomon amal qilinadigan) bo‘lsa, bas, u (amal) biror xarsang tosh ichida yo osmonlarda yoki yer ostida bo‘lsa, o‘shani ham Alloh keltirur. Zero, Alloh lutfli va ogoh zotdir” (Luqmon surasi, 16-oyat).
Nasihatning to‘rtinchisi – namoz, amri ma’ruf, nahyi munkar va sabr.
“Ey, o‘g‘ilcham! Namozni barkamol ado et, yaxshilikka buyur va yomonlikdan qaytar hamda o‘zingga yetgan (balolar)ga sabr qil!...” (Luqmon surasi, 17-oyat).
Nasihatning beshinchisi – ochiq yuzli, shirin so‘zli, tavoze’li bo‘lish, kibrlanmaslik.
“Odamlarga (kibrlanib) yuzingni burishtirmagin va yerda kerilib yurmagin! Chunki Alloh barcha kibrli, maqtanchoq kimsalarni suymas” (Luqmon surasi, 18-oyat).
Nasihatning oltinchisi – baqir-chaqir qilmaslik.
“(Yurganingda) o‘rtahol yurgin va ovozingni past qilgin! Chunki ovozlarning eng yoqimsizi eshaklar ovozidir” (Luqmon surasi, 19-oyat).
Davron NURMUHAMMAD