Sayt test holatida ishlamoqda!
10 Yanvar, 2025   |   10 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:24
Quyosh
07:48
Peshin
12:36
Asr
15:32
Shom
17:16
Xufton
18:35
Bismillah
10 Yanvar, 2025, 10 Rajab, 1446

Tasavvuf haqida tasavvur: TARIQAT SILSILASI

19.07.2020   3470   22 min.
Tasavvuf haqida tasavvur: TARIQAT SILSILASI
  1. XOJA ALOUDDIN ATTOR QUDDISA SIRRUHU

Bu zotning tug‘ilgan sanalari va joylari haqida ma’lumot topish hozircha bizga nasib etmadi.

U kishi hijriy 802 sana, milodiy 1399 sanada Chag‘oniyon nomli joyda vafot etganlar.

Xoja Alouddin Attor quddisa sirruhu o‘rta bo‘yli, kulcha yuzli, qoramtir tanli va katta soqolli odam edilar. U kishi Shoh Naqshband hazratlarining sodiq muridlari, kuyovlari va bosh xalifalari edilar.

Xoja Alouddin Attor quddisa sirruhu Buxoroi sharifdagi boy oilalardan birining farzandlari bo‘lishlariga qaramay, faqirlikni afzal ko‘rgan va ilmu irfonga ruju qo‘ygan edilar. U kishi Buxoro madrasalaridan birida zohiriy ilmlarni maroq bilan tahsil qildilar. U kishining hujralarida bir eski bo‘yra, boshga qo‘yiladigan yostiq va kitob qo‘yadigan taxtadan boshqa narsa yo‘q edi.

Xoja Alouddin Attor quddisa sirruhu yoshlik chog‘laridan tariqat yo‘lini tutdilar. U kishining o‘z oilasida ko‘rgan boylik ta’sirini ketkazish uchun Shoh Naqshband hazratlari olma sotishga amr qildilar. Xoja Alouddin Attor quddisa sirruhu dastlab o‘zlarini tanimaydigan mahallalarda olma sotib yurdilar. So‘ngra Shoh Naqshband hazratlari u kishiga o‘z aka-ukalarining do‘konlari oldida olma sotishni amr etdilar. Xoja Alouddin Attor quddisa sirruhu aka-ukalari bu ishni og‘ir olishlarini o‘ylab, biroz xijolat tortdilar. Ammo hazrat mahkam turib oldilar.

Alouddin bir idishga olma solib, akalari savdo qiladigan chorsuga bordilar. Akalari bu holni ko‘rib, qattiq va og‘ir gaplarni aytishdi va uning idishini olib, uloqtirishdi. Shunda u kishi:

«Mening ustozim menga: «Olma sot», dedilar. Men olma sotaman! Qayerda desalar, o‘sha yerda sotaman! Do‘konlaringiz oldida baqirib-baqirib sotaman! Nima qilsangiz, qilavering!» dedilar va hazratning dargohlariga ravona bo‘ldilar.

Shoh Naqshband hazratlari uning nafsi siniq bo‘lganini ko‘rib:

«O‘g‘lim Alouddin! Endi olma sotish ishi tamom bo‘ldi. Akalaringning nafsi qavarib, sening nafsing ezilganini ko‘rdim. Bundan buyon suhbatlarda davomli ravishda ishtirok qil. Ilmni va fazlni tamomla. Alloh taoloning O‘zi senga yordamchi bo‘lsin», dedilar.

Xoja Alouddin Attor quddisa sirruhu ham madrasada ta’lim olar, ham suhbatlarda ishtirok etardi. Kundan-kunga uning holi yaxshilanib borar, Shoh Naqshband hazratlari doimiy ravishda uning holidan xabar olib turar edilar. Bir kuni u zot madrasaga tashrif buyurib, eski bo‘yra ustida dars tayyorlab o‘tirgan shogirdlarini izlab topdilar va:

«O‘g‘lim Alouddin! Mening bo‘yiga yetgan bir qizim bor. Agar qabul etsang, o‘sha qizimni senga nikohlab qo‘ysak», dedilar.

«Xojam, bu qulingiz uchun buyuk lutf va saodatdir. Ammo uy va tirikchilik uchun biror narsam yo‘q», dedi.

«Tashvish qilma, Allohning xazinasi mo‘l va rizq azaldan taqsim qilinmish. Qizim senga munosibdir. Kel, uyga boraylik, sizlarning aqdi nikohingizni qilaylik», dedilar.

Ushbu nikohdan xoja Hasan Attor, xoja Shihobuddin, xoja Muborak va xoja Alouddinlar dunyoga kelishdi. Ularning har birlari ulug‘ xojalar bo‘lib yetishdilar.

Xoja Alouddin Attor quddisa sirruhu Shoh Naqshband rahmatullohi alayhiga kuyov bo‘lganlaridan keyin u kishiga yanada yaqin bo‘ldilar va yana ham ko‘proq saboq olishni yo‘lga qo‘yib, katta saodatga erishdilar.

U kishi o‘z ustozlari va qaynotalari Shoh Naqshband rahmatullohi alayhining barcha ishlarini tartibga solib, xalifalari bo‘lib, shuhrat qozondilar. U kishi hijriy 802 sanada, Rajab oyida vafot etdilar.

Xoja Alouddin Attor quddisa sirruhu silsila omonatini xoja Muhammad Bahouddin Naqshband hazratlaridan olganlar.

 

  1. XOJA Ya’QUB CHARXIY QUDDISA SIRRUHU

Bu zoti sharifning G‘azna viloyatining Charx qishlog‘ida tug‘ilganlari ma’lum. Tug‘ilgan sanalari esa ma’lum emas. Mavlono Ya’qub Charxiy hazratlari hijriy 851 sana, milodiy 1447 sanada hozirgi Dushanbe shahrida vafot etganlar.

Mavlono Ya’qub Charxiy rahmatullohi alayhi o‘rta bo‘yli, oq rangli va go‘zal yuzli edilar. Soqollarining atrofi siyrak va oq edi. U kishi zohir va botin ilmlarga hamda ma’naviy va moddiy ishoralarga sohib edilar.

Mavlono Ya’qub Charxiy rahmatullohi alayhi G‘azna viloyatining Charx qishlog‘ida tug‘ilgan bo‘lsalar ham, ilk ilmiy tahsilni Hirotda olganlar. Keyinchalik Misrga borib, oliy ta’lim oldilar. Tariqat bo‘yicha ma’naviy tahsilni esa Buxoroi sharifda mukammal egalladilar.

U kishi Misrning ko‘zga ko‘ringan ulamolaridan zohiriy ilmlarni o‘rganib bo‘lganlaridan keyin, ilohiy bir ishorani sezib, tezda Buxoroga qarab yo‘l oldilar. U kishi «Qaydasan, Buxoro?» deb yurib borar ekanlar, yo‘lda bir darveshni uchratdilar. Darvesh u kishiga: «Ey Ya’qub! Qadamlaringni ildam ot! Qabul etiladiganlar zumrasiga kiradigan vaqting keldi!» dedi va to‘g‘ri Shoh Naqshband hazratlarining huzurlariga borishni tayinladi.

Mavlono Ya’qub Charxiy rahmatullohi alayhi bu tavsiyaga amal qilib, hazrati Bahouddin Naqshband rahmatullohi alayhini topib bordilar va ikki zot oralarida quyidagi suhbat bo‘lib o‘tdi:

Ya’qub Charxiy:

– Hazratim, meni o‘z xizmatingizga qabul etib, dars bersangiz?

Shoh Naqshband:

– Bolam, ketiladigan zamonda ham kelinadimi?

Ya’qub Charxiy:

 – Siz bir ulug‘ kishisiz. Har bir odam tomonidan maqbulsiz.

Shoh Naqshband:

 – Har bir odam tomonidan maqbul bo‘lmoq shaytoniy bir hol bo‘lsa-chi?

Ya’qub Charxiy:

– Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Alloh bir kishiga yaxshilikni istasa, uni barchaga sevdirib qo‘yadi. Uni har bir odam tomonidan ma’qul bo‘ladigan qiladi», deganlar.

Shoh Naqshband:

– Juda yaxshi. Unday bo‘lsa, bir istixora qilaylik.

Keyin nima bo‘lgani haqida Ya’qub Charxiy rahmatullohi alayhining o‘zlari quyidagicha hikoya qiladilar:

«O‘sha kechasi ko‘zimga uyqu kelmadi. Agar qabul qilinmasam, holim nima bo‘ladi, deya tongga qadar mijja qoqmadim. Tong otishi bilan hazratning huzurlariga bordim. Ul zot menga tabassum ila boqib:

«Qabul bo‘lding! Buyoqqa kel!» dedilar va menga dars berib, xoja Alouddin Attor hazratlariga topshirdilar. Shu paytgacha o‘rgangan ilmlarimning tatbig‘ini, hosil qilingan go‘zal axloqlarning nafsimda yashashini hamda ma’naviy hollarning sayr va takammulini u kishidan o‘rgandim. U kishining zavqiga sherik bo‘ldim va Allohga hamdlar bo‘lsinkim, haqiqiy yo‘l shu ekanini anglab yetdim».

Mavlono Ya’qub Charxiy rahmatullohi alayhi tariqat ilmida yuksak martabalarga yetdilar. U kishi o‘z zamonalarida bu sohada yagona kishiga aylandilar. O‘sha paytning ko‘zga ko‘ringan allomalari ham kelib, u kishiga qo‘l berar edilar.

Mavlono Ya’qub Charxiy rahmatullohi alayhining zamondoshlaridan birlari, islomiy ma’rifatlar bobida yangi bir davr ochgan, tafsir, fiqh, aqoid va boshqa ko‘pgina ilmlarda ko‘plab tasnifotlar bitgan alloma Taftazoniy rahmatullohi alayhi ilm doiralarida Allomai Taftazoniy nomi ila mashhur bo‘lib, u kishi rahmatullohi alayhidan oldin o‘tgan olimlar «mutaqaddimlar», u kishidan keyin o‘tganlar «mutaaxxirinlar» deb ataladi. Shuning o‘zi ham Allomai Taftazoniy rahmatullohi alayhining qanchalar vaznga ega ekanliklarini ko‘rsatadi.

Allomai Taftazoniy rahmatullohi alayhining Sayyid Sharif Jurjoniy ismli shogirdlari bor edi. U kishi ham Islom olamida juda mashhur olimlardan hisoblanadi. U kishi ellikdan ortiq muhim kitoblarning muallifidir.

Allomai Taftazoniy rahmatullohi alayhining huzurlarida ta’lim olib turgan sayyid Sharif Jurjoniy rahmatullohi alayhi mavlono Ya’qub Charxiy rahmatullohi alayhiga qo‘l berib, u kishiga murid bo‘ladilar. Mavlono Ya’qub Charxiy rahmatullohi alayhiga murid bo‘lgan sayyid Sharif Jurjoniy Alloh taoloning yordami ila tezda katta fayzu futuhlarga sohib bo‘ldilar. Ilm bobida ba’zi vaqtlarda o‘z ustozlari Allomai Taftazoniydan o‘tib keta boshladilar.

O‘z shogirdlaridagi o‘zgarishni sezgan ustoz buning sababini axtardilar. Sababni bilganlaridan keyin esa o‘zlari ham mavlono Ya’qub Charxiy rahmatullohi alayhining huzurlariga borib, u kishiga qo‘l berdilar.

Mavlono Ya’qub Charxiy rahmatullohi alayhi o‘z shaxslarida ko‘plab ilm va fazllarni jamlagan edilar. U kishi hijriy 851 sanada hozirgi Dushanbe shahrida vafot etdilar va o‘sha yerga dafn etildilar. U kishining qabrlari yonida ismlari bilan ataladigan jome’ masjid ham bor bo‘lib, u yer musulmonlar tomonidan doimiy ravishda ziyorat qilib turiladi.

Mavlono Ya’qub Charxiy rahmatullohi alayhi silsila omonatini xoja Alouddin Attor hazratlaridan olganlar.

 

  1. XOJA UBAYDULLOH AHROR QUDDISA SIRRUHU

Bu zot hijriy 806 sana, milodiy 1404 sanada Toshkent shahrining Bog‘iston nomli dahasida dunyoga kelganlar. Hijriy 893 sana, milodiy 1490 sanada vafot topganlar.

Xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhi bo‘ylari uzun, ranglari qoramtir va soqollari keng hamda oppoq zot edilar. U kishining soqollari orasida ba’zi qora tolalari ham bor edi. U kishining suhbatlariga to‘yilmasdi. Shogirdlari darslarini baxt va saodatga g‘arq bo‘lgan holda o‘tkazar edilar. U kishi zohir va botin ilmlarni puxta egallagan edilar.

Xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhining nurli yuzlarini ko‘rgan kishilar u kishining haqlariga duo qilar va maqtovlar aytar edilar. U kishining so‘zlari va she’rlari tariqatga hujjat edi.

Xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhi hazrati Umar roziyallohu anhuning nasabidan edilar.

U kishi rahmatullohi alayhining muborak hayotlarini o‘rgangan tarixchilarning ta’kidlashlaricha, u kishi tug‘ilganlaridan keyin, to onalari nifosdan pok bo‘lib, g‘usl qilmagunlaricha emmaganlar.

Xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhi yoshlik chog‘laridan boshlab shariat va tariqat ilmlarini puxta egallay boshladilar. Bu borada ko‘pchilik u kishiga havas qilar edi. U kishining bobolari o‘z zamonasining qutblaridan bo‘lgan bir kishi edilar. Mazkur bobo o‘z o‘limlari yaqinlashganini sezganlarida, bolalari va nabiralarini atroflariga jamladilar. Ularga nasihat va duolar qildilar. So‘ngra yotgan joylaridan turib o‘tirdilar va kichik Ubaydulloh Ahrorni quchoqlariga olib turib:

«Alloh taolodan menga bashorati berilgan bola shudir. Yaqinda bu o‘g‘lim shariat ahli, tariqat piri, ma’rifat ma’dani va haqiqat erkagi bo‘lajak. Bu o‘z zamonasining chirog‘i bo‘lajak, Allohning ulug‘ bandasi bo‘lajak», dedilar.

Keyin u kishi o‘tirganlarga Xojagon tariqati zo‘raki bir narsa bo‘lmay, Haq tomonga chin dildan yo‘nalmoq ekanini uqtirdilar va:

«Bu asosni bilib, anglamoq xoja Abdulxoliq G‘ijduvoniy hazratlarining silsilasiga xosdir. Ul zotning yo‘llarini tutganlar o‘n bir asos-la nafslarini muhofaza etib, o‘ta darajada ehtiyotli bo‘ladilar», dedilar.

Xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhi yigirma ikki yoshlarida tahsili ilmni tamomlash maqsadida Samarqandga bordilar. U kishi mazkur shaharda ikki yil davomida zo‘r ishtiyoq bilan tahsili ilm qildilar.

Xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhi yigirma to‘rt yoshlarida o‘sha vaqtning ulug‘ mashoyixlaridan sayyid Qosim Anvar, mavlono Sharafuddin Xomush, xoja Sirojuddin Piri Chishtiy, mavlono Shoshiy, xoja Alouddin G‘ijduvoniy va mavlono Hisomuddin Porso kabilarning majlislari va suhbatlarida bo‘lib, ulardan fayz oldilar.

Keyinroq xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhi xoja Alouddin Attor hazratlarining marqadlarini ziyorat qilish uchun G‘ijduvonga bordilar. So‘ngra xoja Ya’qub Charxiy rahmatullohi alayhining huzurlariga borib, u kishiga qo‘l berdilar va uch oy xizmatlarida bardavom bo‘ldilar. O‘sha yerda sayri suluk ilmini to‘liq egalladilar.

Keyin Mavlono Charxiy rahmatullohi alayhining iznlari ila Shoh Naqshband hazratlarining Buxoro va boshqa yurtlardagi barcha xalifalarini ziyorat qildilar. Xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhi ul azizlarning suhbatlarida bo‘lib, fayzlariga sherik bo‘ldilar.

Xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhi yigirma to‘qqiz yoshlarida Toshkentga qaytib, olgan ilm va tajribalarini boshqalarga ulasha boshladilar. U kishi halol rizq topish maqsadida ziroatchilik bilan mashg‘ul bo‘ldilar.

Xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhining ishlariga Alloh taolo barakalar yog‘dirdi. U kishining molu dunyosi behisob ko‘p bo‘lib, tarqatadigan zakot va ushrlarining ham hisobini birov bilmas edi.

Shu bilan birga, xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhi o‘zlari tariqat ishini hech ham susaytirmay olib borar, irshod ishlaridan bir lahza ham to‘xtamas edilar. U kishining ilmlari, fayzlari va so‘zlari kishilarni mahliyo qilardi. U kishi o‘z fikrlarini bayon qilishda she’riy uslubdan ham foydalanar edilar.

Imomi Robboniy o‘zlariga xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhini o‘rnak qilib olgan bo‘lib, u kishi haqida jumladan, quyidagi iboralarni aytib yurar ekanlar:

«Ulug‘ shayx xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhi sultonlarning oldilariga kirar, ularning majlislarida hozir bo‘lar va o‘zlarining botiniy quvvatlari, ruhiy malakalari ila ularga ta’sir o‘tkazar edilar. Ular u zotga bo‘ysunib, itoat qilar edilar. So‘ngra u zot ulardan pok shariatni yoyishda foydalanar edilar».

Xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhi shariatga katta e’tibor berar edilar. Bu haqda o‘zlari quyidagilarni aytardilar:

«Agar shayxlik, odamlardan bay’at olish va irshodga bog‘lanib qolganimda, tariqat shayxlaridan biror shayx o‘ziga bay’at qiladigan va muridlariga qo‘shiladigan odamni topa olmay qolardi. Lekin Alloh taolo menga boshqa narsani iroda qildi. U ham bo‘lsa, pok shariatni yoyish va Islom millatini qo‘llab-quvvatlash edi».

Xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhi hijriy 893 sananing rabi’ul avval oyida Samarqand shahrida vafot etdilar. Hozir u zotning qabrlari yaqinida ismlari bilan ataluvchi jome’ masjid ham ishlab turibdi.

Xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhi silsila omonatini mavlono Ya’qub Charxiy hazratlaridan olganlar. Shuningdek, Abdulxoliq G‘ijduvoniy, Shoh Naqshband va Alouddin Attor rahmatullohi alayhimdan ma’naviy ozuqa olganlar.

 

  1. XOJA MUHAMMAD ZOHID QUDDISA SIRRUHU

Bu zoti oliyning tug‘ilgan yurtlari va yillari haqida ma’lumotimiz yo‘q. Vafotlari esa hijriy 936 sana, milodiy 1529 sanada Badaxshda bo‘lgan.

Xoja Muhammad Zohid rahmatullohi alayhi zaif vujudli, oppoq rangli va siyrak soqolli zot edilar. U kishi o‘z zamonalarida taqvo va ilmda tengi yo‘q shaxs edilar.

Xoja Muhammad Zohid rahmatullohi alayhi mavlono Ya’qub Charxiy rahmatullohi alayhining nabiralari, ya’ni qizlarining o‘g‘li bo‘ladilar.

Xoja Muhammad Zohid rahmatullohi alayhi yoshliklarida o‘z-o‘zlaridan ibodat, taqvo va zohidlikka berilgan edilar. Keyinchalik o‘zlariga bir murshidi komil zarur ekanini anglab yetdilar. O‘sha murshid xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhi bo‘ldilar.

Xoja Muhammad Zohid rahmatullohi alayhi xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhining turgan joylarini izlab, safarga chiqdilar. Xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhi bundan xabardor bo‘lib, u kishini kutib olgani bir jonivorga minib, shahar tashqarisiga chiqib turdilar. Ular bir daraxtzorda uchrashdilar va ulovlaridan tushib, so‘rashib, o‘sha yerning o‘zida ma’naviy darsni boshladilar.

Xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhi xoja Muhammad Zohid rahmatullohi alayhining shaxsida o‘ta qobiliyatli shogirdni ko‘rdilar. U kishiga katta ahamiyat bilan darslar berdilar. Tez orada sayri suluk darslari ham oxiriga yetdi. Xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhi Xoja Muhammad Zohid rahmatullohi alayhiga irshod uchun ijozat va ruxsat berdilar.

Shu tariqa xoja Muhammad Zohid rahmatullohi alayhi xoja Ubaydulloh Ahror rahmatullohi alayhining birinchi xalifalari bo‘ldilar. So‘ngra duolar qilib, bir-birlaridan ayrilishdi. Bu ularning birinchi va oxirgi o‘zaro muloqotlari edi.

Xoja Muhammad Zohid rahmatullohi alayhi o‘z zamonlarining buyuk olimi, adibi, shoiri, orifi, oshig‘i bo‘lish sharafiga muyassar bo‘ldilar.

Xoja Muhammad Zohid rahmatullohi alayhi hijriy 936 sanada Badaxshda vafot topdilar.

Xoja Muhammad Zohid rahmatullohi alayhi silsila omonatini xoja Ubaydulloh Ahrordan olganlar.

 

  1. DARVЕSh MUHAMMAD QUDDISA SIRRUHU

Bu zoti oliyning tug‘ilgan yurtlari va yillari haqida ma’lumotimiz yo‘q. Vafotlari esa hijriy 970 sana, milodiy 1562 sanada Dasfirorda bo‘lgan.

Darvesh Muhammad rahmatullohi alayhi o‘rta bo‘yli, go‘zal yuzli, bug‘doy rangli va oq soqolli bir zot edilar. U kishining a’zolari kelishgan va g‘oyatda mutanosib edi.

Darvesh Muhammad rahmatullohi alayhi har bir kishi oson tushunadigan tilda sodda va ravon so‘zlaydigan olim edilar. U kishida xoja Muhammad Zohid hazratlariga shogird tushish ishtiyoqi paydo bo‘ldi. Shu ishtiyoq ila borib, o‘z ustozlaridan ko‘p narsalarni ixlos bilan o‘rgandilar. Barcha ilmlarni puxta o‘rganganlaridan keyin u kishining xalifalaridan biriga aylandilar.

Darvesh Muhammad rahmatullohi alayhi muridni tarbiya etishda favqulodda bir mahorat sohibi edilar.

Darvesh Muhammad rahmatullohi alayhi silsila omonatini xoja Muhammad Zohid rahmatullohi alayhidan olganlar.

 

  1. XOJA MUHAMMAD IMKANAGIY QUDDISA SIRRUHU

Hazrati Xojagiy Muhammad Imkanagiy rahmatullohi alayhi hijriy 918 sana, milodiy 1512 sanada Samarqandning Imkana degan joyida tavallud topganlar. U kishining vafotlari hijriy 1008 sana, milodiy 1599 sanada o‘zlari tug‘ilib o‘sgan yurtda bo‘lgan.

Hazrati Xojagiy Muhammad Imkanagiy rahmatullohi alayhi qoramtir rangli, nurli yuzli va oz soqolli zot edilar. «U kishi dengiz kabi fayzga molik edilar», deyishadi tarixchilar.

Hazrati Xojagiy Muhammad Imkanagiy rahmatullohi alayhi o‘z otalari Darvesh Muhammad rahmatullohi alayhining xalifalari edilar.

Hazrati Xojagiy Muhammad Imkanagiy rahmatullohi alayhi zohir va botin ilmlarni hamda tarbiya usullarini o‘z otalaridan oldilar. U kishi o‘z hollarini odamlardan berkitar edilar.

Hazrati Xojagiy Muhammad Imkanagiy rahmatullohi alayhi tug‘ma darvesh edilar. U kishining ishlari va hayotlari muntazam ravishda tashkil qilingan edi. Ul zotga yaqin bo‘lgan har bir kishi fayzlaridan bahra olar edi.

Hazrati Xojagiy Muhammad Imkanagiy rahmatullohi alayhi hijriy 1008 sanada Imkanada vafot etdilar. U kishi o‘z vafotlaridan oldin xalifalariga vasiyat qilib, har bir narsani aniqlab berganlar.

Hazrati Xojagiy Muhammad Imkanagiy rahmatullohi alayhi silsila omonatini o‘z otalari Darvesh Muhammad rahmatullohi alayhidan olganlar.

 

  1. XOJA MUHAMMAD BOQIY QUDDISA SIRRUHU

Hazrati xoja Muhammad Boqiy rahmatullohi alayhi hijriy 973 sana, milodiy 1565 sanada Afg‘onistonning Kobul shahrida tug‘ilganlar va hijriy 1014 sana, milodiy 1606 sanada Dehlida vafot etganlar.

Hazrati xoja Muhammad Boqiy rahmatullohi alayhi o‘rta bo‘yli, soqoli oz va soqollariga bir oz oq oralagan zot edilar. U kishi har zamonda uzlat va riyozatni yoqtirib qolar edilar. Hazrati xoja Muhammad Boqiy rahmatullohi alayhi oz yeb, oz uxlar, oz gapirar va kechayu. kunduz Qur’oni Karim ila mashg‘ul bo‘lar edilar.

Hazrati xoja Muhammad Boqiy rahmatullohi alayhi yoshlik chog‘laridayoq o‘zlarining kindik qonlari to‘kilgan Kobuldan o‘sha vaqtda yer yuzining sayqali bo‘lgan Samarqandga o‘z ustozlari mavlono Muhammad Sodiq Halvoiy rahmatullohi alayhi bilan birga hijrat qilib kelganlar. U kishi bu yerda zohir va botin ilmlarini puxta egalladilar hamda tatbiq etdilar. U kishi juda ham go‘zal axloq sohibi edilar.

Hazrati xoja Muhammad Boqiy rahmatullohi alayhi Xojagiy Muhammad Imkanagiy hazratlaridan ma’naviy darslar olganlar. U kishi kechasi ko‘p Qur’on o‘qir va ibodat qilar edilar. Bomdod namozini o‘qib bo‘lganlaridan so‘ng quyosh chiqqunga qadar Yaasiyn surasini tilovat qilar edilar. Quyosh chiqqanda esa: «Yo Alloh! Kechalar qanchalar tez o‘tadi-ya!» derdilar.

Hazrati xoja Muhammad Boqiy rahmatullohi alayhi juda ham halol zot edilar. U kishi xoja Muhammad Bahouddin Naqshband va xoja Ubaydulloh Ahror hazratlarining ruhoniyatlaridan ko‘p foyda olgan va fayzlarini orttirgan edilar. Shuning uchun u kishi Uvaysiy deb ham ataladi.

Hazrati xoja Muhammad Boqiy rahmatullohi alayhi hazrati Imomi A’zam rahmatullohi alayhining mazhablarida edilar. U kishi ikkinchi ming yillikning mujaddidi bo‘lgan Imomi Robboniydek zotni tarbiyalab yetishtirdilar.

Hazrati xoja Muhammad Boqiy rahmatullohi alayhi qirq bir yoshlarida vafot topdilar.

Hazrati xoja Muhammad Boqiy rahmatullohi alayhi silsila omonatini Xojagiy Muhammad Imkanagiy rahmatullohi alayhidan olganlar.

 

KЕYINGI MAVZULAR:

  1. Imomi Robboniy Ahmad Foruq Sarhandiy quddisa sirruhu;
  2. Al-urvatul vusqo shayx Muhammad Ma’sum qudisa sirruhu;
  3. Shayx Sayfuddin quddisa sirruhu;
  4. Sayyid Nurmuhammad Badavuniy quddisa sirruhu;
  5. Habibulloh Mazhar Joni Jonon Shamsuddin quddisa sirruhu;
  6. Shoh Ali Abdulloh Dehlaviy quddisa sirruhu;
  7. Mavlono Xolid Ziyouddin Bag‘dodiy quddisa sirruhu.

SILSILAGA XULOSA

Kutubxona
Boshqa maqolalar

Jannat ne’matlari haqida o‘ylaganmisan?!

8.01.2025   15751   14 min.
Jannat ne’matlari haqida o‘ylaganmisan?!

Jannat ahliga va’da qilingan abadiy ne’matlar haqida ham uzoq fikr et, qalbing umidga to‘lsin. Nafsingni xavf qamchisi bilan haydab, umid bilan jilovla va sirotul mustaqimga yo‘lla. Ana shunda buyuk mulkka yetasan, alamli azobdan xalos bo‘lasan.

Ahli jannat xususida, ularning yuzlarida aks etgan ne’matlar jilvasi, mushk bilan muhrlangan may ila qondirilishlari haqida o‘ylaganmisan?! Jannat ahli oq durdan tikilgan chodirlar ichida, qizil yoqutdan bo‘lgan minbarlarda, yashil bolishlar va gilamlar ustida, may va asal oqayotgan daryolar bo‘yida qurilgan so‘rilarda yastanib o‘tirurlar. Ularning atrofida xizmatga hozir g‘ulomlar va hech qachon qarimaydigan bolalar bo‘lur. Jannat ohu ko‘zli, xushxulq va go‘zal yuzli ayollar bilan ziynatlangan. Yoqut va marjondek nafis bu bokiralarga ilgari na bir ins va na bir jin tegingan...
Ularning egnidagi oppoq ipak ko‘zlarni qamashtiradi. Boshlaridagi inju va marjonlar qadalgan tojlari undan-da nurafshon. Ishvalari sokinlik va osudalik bilan bezangan yuzlar qarib qolish kabi noqisliklardan xoli. Ular jannat bog‘chalarining o‘rtasida yoqutdan bunyod etilgan chodirda yolg‘iz bo‘lurlar.

Ularning huzurida borlig‘i hayo bilan to‘silgan musaffo ohu ko‘z hurlar bor. Ustlarida esa mangu yosh bolalar oqar chashmadan qadahlarni, ko‘zalarni va kosalarni aylantirib tururlar. Yana ular uchun xuddi sadaf ichida yashirib qo‘yilgan gavhar misoli ohu ko‘z hurlar bordir. Bu hurlar jannat ahlining dunyo hayotida qilib o‘tgan solih amallarining mukofotidir. Ular jannatning chashmalar, daryolar oqib turgan emin maqomida, Qodir Podshoh huzuridagi rozi bo‘lingan o‘rinda Malikul Karim Parvardigorining jamoliga boqadilar. Ularning yuzlarida ne’matlar jilvasi porlaydi. Ularga na bir zaiflik, na bir xorlik yetadi. Balki ular Parvardigori tomonidan yog‘dirilayotgan turli ne’matlardan baxtiyor, o‘zlari istagan maskanda abadiy qolguvchidirlar. Ularga u yerda na bir xavf, na bir hazinlik yetmas, balki baloyu falokatlardan omondadirlar.

Ular jannat taomlaridan yeydilar. Sut, may, asal to‘la daryolardan ichadilar. U daryolarning yerlari kumushdan, toshlari marjon, tuprog‘i mushk, o‘tlari za’farondir. Quyuq kofur aralashgan oq atirgul suvlariga to‘la bulutlardan yomg‘irlar yog‘adi. Jannat ahliga asli kumushdan bo‘lgan, dur, yoqut, marjonlar bilan ziynatlangan qadahlar, shuningdek, ichida muhrlangan may, aralashmasi chuchuk salsabil bo‘lgan maykosalar keltiriladi. U maykosalardan nur porlaydi. Ularning sofligi shu darajadaki, mayning mayinligi va qirmizi ranggi kosaning tashqari tomonidan bilinib turadi. Chunki, bu odamzodning san’ati emas, u bunday go‘zallikdan ojiz. Maykosalar chehrasidan nur yog‘ilayotgan xodimlar kaftida (jannat ahliga uzatilgan holda) turadi.

Ha, xodimlarning nur porlayotgan yuzlari quyoshga o‘xshaydi, faqat, u yuzlardagi halovat, u ko‘zlardagi husnu malohat quyoshda ne qilsin!
Ajabo! Oxirat diyorining bu sifatlariga, bu diyor ahlining o‘lmasligiga va jannat ahlining kutilmagan o‘zgarish, ofat-balolardan omonda ekanligiga aniq ishongan kishi, qanday qilib, oxiri xarobalikka yuz tutuvchi bu o‘tkinchi dunyoni o‘ziga do‘st bilishi mumkin?! Qanday qilib, u diyor lazzatini, bu dunyo lazzatiga almashtirish mumkin?!

Allohga qasamki, agar jannatda sihat-salomatlik bilan birga o‘lim, ochlik, tashnalik kabi ofatlardan omonlik bo‘lsa-yu, boshqa hech narsa bo‘lmasa, faqat shu sababning o‘zi ham bu dunyodan yuz o‘girishga arziydi. Nega endi oxirat diyori bu dunyodan ustun qo‘yilmasin? Axir, jannat ahli har qanday xavfdan omon podshohlardir. Ular turli-tuman ne’matlar ichida shod-xurram, xohlagan ne’matlari oldida muhayyo! Ular har kuni Arsh yonida hozir bo‘lib, Allohning diydoriga nazar soladilar...
Abu Hurayra Rasuli akram alayhissalomning bunday deganlarini rivoyat qiladi: «Munodiy nido qiladi: "Ey jannat ahli! Endi siz hamisha sog‘lomsiz, hech qachon dardga chalinmaysiz, hamisha tiriksiz, hech qachon o‘lmaysiz. Doimo yoshsiz, hech qachon qarimaysiz. Albatta, siz saodatli bo‘lasiz, hech qachon baxtsizlikka yo‘liqmaysiz"» (Muslim rivoyati).
Alloh taolo deydi: «Qilib o‘tgan (yaxshi) amallaringiz sababli sizlarga meros qilib berilgan jannat mana shudir» (A’rof, 43-oyat).

Jannat sifatlari bilan tanishmoqchi bo‘lsang, Qur’on o‘qi. Jannat haqida Alloh taoloning bayonidan ulug‘roq bayon bormi?!

«Parvardigori (huzurida) turishidan (ya’ni, Parvardigor oldida turib, hayoti dunyoda qilib o‘tgan barcha amallariga javob berishidan) qo‘rqqan kishi uchun ikki jannat bordir» (Rahmon, 46) oyatidan to sura oxirigacha, shuningdek, Voqea va boshqa suralarni ham o‘qi, jannat haqidagi xabarlarning tafsilotiga boq! Avvalo, jannatning soni bilan bog‘liq jihatlarga e’tiboringni qarat. Rasuli akram sollallohu alayhi vasallam Rahmon surasidagi «Parvardigori (huzurida) turishidan qo‘rqqan kishi uchun ikki jannat bordir» oyati xususida deydilar: «Ikki jannat bor, u yerning idishlari va boshqa barcha narsalari kumushdan. Ikki jannat bor, u yerning idishlari va boshqa barcha narsalari oltindan. «Adn» deyilmish mangu jannatda ahli jannat va Parvardigorining orasida kibriyo ridosigina bo‘lur» (Muttafaqun alayh).

Keyin jannat eshiklarini tasavvur qil. Ularning soni toatingga yarasha. Ya’ni, qaysi mo‘minning Alloh taologa itoati ko‘p bo‘lsa, unga ochiladigan jannat eshiklari ham shunchalik ko‘p bo‘ladi. Jahannam eshiklarining soni ham kishining ma’siyatiga muvofiq bo‘ladi. Ya’ni, inson Alloh taologa qancha ko‘p itoatsizlik qilsa, unga shuncha ko‘p do‘zax eshiklari ochiladi.
Abu Hurayra Rasuli akram sollallohu alayhi vasallamning bunday deganlarini rivoyat qiladi: «Kimki Alloh yo‘lida o‘z molidan bir juft narsani infoq qilsa, u jannatning barcha eshiklaridan chorlanadi. Jannatning sakkizta eshigi bor. Kimki ahli namoz bo‘lsa, «Bobus solat» (Namoz eshigi)dan, ro‘za ahli «Bobus siyam» (Ro‘za eshigi)dan, ahli sadaqa bo‘lsa, «Bobus sadaqa» (Sadaqa eshigi)dan, ahli jihod bo‘lsa, «Bobul jihod» (Jihod eshigi)dan ichkariga chorlanadi». Shunda Abu Bakr roziyallohu anhu:
– Allohga qasamki, bu eshiklarning bittasidan chaqirilgan kishi najot topadi. Jannat eshiklarining barchasidan chorlanadigan kishi ham bormi?
Ha, sen o‘shalardan biri bo‘lishingni umid qilaman, dedilar Nabiy alayhissalom» (Muttafaqun alayh).

Osim ibn Zamra Ali karramallohu vajhahudan rivoyat qiladi: «Hazrati Ali do‘zaxni eslatdi. Shunday bir qo‘rqinch bilan eslatdiki, uning dahshatidan hozir qo‘rqinchdan boshqasi xotirimdan ko‘tarildi. Keyin shu oyatni o‘qidi: «Parvardigorlaridan qo‘rqqan zotlar esa to‘p-to‘p holda jannatga kiritiladilar. Qachonki ular darvozalari ochilgan holdagi (jannatga) kelib yetganlarida va uning qo‘riqchilari: «Sizlarga tinchlik-omonlik bo‘lsin! Xush keldingiz! Bas, unga mangu qolguvchi bo‘lgan hollaringizda kiringiz» deganlarida (ular behad shodlanurlar)» (Zumar, 73-oyat).

So‘ngra keyingi chashmaga borib, u bilan poklanadilar. Ularga ne’matlar jilvasi yog‘iladi. Badandagi tuklardan mudom xush bo‘ylar taraladi. Sochlar go‘yo atirli moy surilgandek bir tekis, tartibli. Keyin ular jannatga yetib keladilar. Jannat qo‘riqchilari ularga: «Sizlarga tinchlik-omonlik bo‘lsin! Xush keldingiz! Bas, unga mangu qolguvchi bo‘lgan hollaringizda kiringiz» – deyishadi.
So‘ng vildon – mangu yosh bolalar ularni qarshi olishib, atrofida aylanishadi, bamisoli, dunyo bolalari uzoq vaqt ko‘rmagan yaqinlarini sog‘inch bilan kutib olib, atrofida aylanishganlari kabi. Ular ahli jannatga: «Quvoning, shodlaning! Qarang, Alloh taolo sizga shunchalik ne’matni ato qilibdi!» – deya suyunchilashadi».

Roviy deydi: «Mangu yosh bolalardan biri jannat ahli zavjalaridan bo‘lgan ohu ko‘z hurlardan biriga: «Falonchi keldi!» deb u jannatiyning dunyoda chaqirilgan ismini aytadi. Shunda ohu ko‘z hur:
– Sen uni aniq ko‘rdingmi? – deb so‘raydi.
– Ha, aniq ko‘rdim, mana u izimdan kelyapti, – deydi u. O‘shanda u hur sevinchdan shu darajada yengillashib ketadiki, bir zumda jannat eshigi bo‘sag‘asida hozir bo‘ladi. Jannatiy banda o‘z maskaniga yetib, marjonlardan iborat sohil ustiga qurilgan qizil, sariq, yashil kabi turfa rangda tovlanayotgan ko‘shkka nazari tushadi. Boshini ko‘tarib, chaqmoqdan chaqnayotgan ko‘shkning shiftiga asta qaraydi. Agar Alloh taoloning taqdiri bo‘lmaganida bu yorqinlik uning ko‘zini ko‘r qilgan bo‘lar edi. Ko‘zini shiftdan olar ekan, qoshida zavjalarini, buloq bo‘yiga qo‘yilgan qadahlarni, tizib qo‘yilgan yostiqlarni va to‘shalgan gilamlarni ko‘radi. So‘ngra ularga suyanib: «...Bizlarni bu (ne’matlarga) yo‘llagan Zot-Allohga hamdu sano bo‘lgay. Agar bizni Alloh hidoyat qilmaganida hargiz yo‘l topa olmas edik...» – deydi (A’rof, 43-oyat).
Keyin munodiy nido qiladi: «Mangu hayotsiz, hargiz o‘lmaysiz. Doimo bunda muqimsiz, hech qachon ketmaysiz. Hamisha salomatsiz, hech qachon xastalanmaysiz».
Rasuli akram alayhissalom dedilar: «Qiyomat kuni jannat eshigi oldida hozir bo‘laman, uning ochilishini so‘rayman. Shunda jannat qo‘riqchilari:
– Kim u? – deydi.
– Muhammad! – deyman.
Sizdan oldin birorta kishiga eshikni ochmaslikka buyurilgan edim, – deydi u» (Muslim rivoyati).
Jannatdagi ko‘shklar, u yerda darajalarning farqlanishi to‘g‘risida ham fikr et. Chunki, oxirat daraja jihatidan eng yuksak, afzalligi jihatidan eng ulug‘ mezondir. Odamlar toatlarning zohiriy ko‘rinishida va botiniy xulqda bir-biridan farqlangani kabi amallariga ko‘ra taqdirlanishda ham farqlanadilar. Agar yuksak darajalarni ko‘zlayotgan bo‘lsang, jiddu jahd qil, toki Olloh taologa itoat qilishda hech kim sendan o‘zib ketolmasin. Axir, Olloh taolo ayni shu maydonda senga musobaqa va raqobatni buyurgan-ku!
«(Ey insonlar), Parvardigoringiz tomonidan bo‘ladigan mag‘firatga hamda Olloh va Uning payg‘ambarlariga iymon keltirgan zotlar uchun tayyorlab qo‘yilgan, kengligi osmon va yer kengligi kabi bo‘lgan jannatga shoshilingiz...» (Hadid, 21-oyat).
«U (may)ning muhri mushk bo‘lur. Bas, bahslashguvchi – musobaqa qilguvchi kishilar (mana shunday mangu ne’matga yetish yo‘lida) bahslashsinlar – musobaqa qilsinlar» (Mutaffifun, 26-oyat).
Ajabo! Yaqinlaring yo qo‘shnilaringdan birortasi boyib ketsa yoki imoratini baland qilib ko‘tarsa, siqilasan, qiynalasan. Hasad tufayli hayoting achchiq zardobga aylanadi. Lekin eng oliy qarorgohda, jannatda shunday yaqinlaring yoki qo‘shnilar borki, ular o‘z fazilatlari bilan allaqachon sendan o‘zib ketdi. Bu fazilatlarga dunyo va undagi jamiki narsalar ham bas kelolmaydi.
Abu Said Xudriy Payg‘ambar alayhissalomning shunday deganlarini rivoyat qiladi: «Ustma-ust, darajama-daraja joylashgan ko‘shk ahli jannatiylarga, bamisoli uzoq ufqlarda mag‘ribu mashriqqa sochilib, bir-biri bilan musobaqalashayotgan yulduzlardek bo‘lib ko‘rinadi.
– Ey Ollohning rasuli, ular payg‘ambarlardan o‘zgasi yetolmaydigan manzilmi? – deya so‘rashdi.
– Jonim izmida bo‘lgan Zotga qasamki, u Ollohga iymon keltirgan va mursallarni tasdiqlagan kishilarning manzillaridir» (Muttafaqun alayh).
Rasuli akram bu haqda yana shunday deganlar: «Jannatdagi baland daraja egalarini ulardan quyidagilar xuddi osmon ufqlarida porlagan yulduzlarni ko‘rganday ko‘radilar. Abu Bakr va Umar shulardandir...» (Termiziy rivoyati).
Jobir Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan bunday rivoyat qiladilar: «Payg‘ambar alayhissalom bizga:
Sizlarga jannat ko‘shklarining xabarini beraymi? – dedilar.
– Ota-onamiz Sizga fido bo‘lsin, yo Allohning rasuli, xabarini bering, – dedik.
Jannatda hamma tomoni gavhardan bunyod qilingan ko‘shklar bor. Bu ko‘shklar shu darajada shaffofki, tashqarisidan ichi, ichidan tashqarisi ko‘rinib turadi. Ko‘shk ichkarisida na ko‘z ko‘rgan, na quloq eshitgan, na inson xotiriga kelgan bir ne’mat, tuganmas lazzat, adoqsiz surur bor, – dedilar.
– Yo Allohning rasuli, bu ko‘shklar kim uchun hozirlangan? – so‘radim.
– Shunday bir kishi uchunki, u salomni yoyadi, taom yediradi, davomli ro‘za tutadi, tunda odamlar uyquga g‘arq paytda namoz o‘qiydi, – dedilar.
– Yo Allohning rasuli, bularni kim bajara oladi? – dedik.
– Ummatim bu ishlarni bajarishga qodir. Ular haqida sizlarga xabar berayinmi? Kim birodariga yo‘liqqan paytda salom bersa yo alik olsa, demak u salomni yoygan bo‘ladi. Kimki ahli oilasini to‘yguncha oziqlantirsa, taom yediruvchilar jumlasidan bo‘ladi. Kimki ramazon oyida va har oyning uch kunida ro‘zador bo‘lsa, davomli ro‘za tutgan hisoblanadi. Kimki xufton va bomdod namozini jamoat bilan ado qilsa, tunda odamlar ya’ni, yahudiylar, nasoralar va majusiylar uyquda paytda namoz o‘qigan bo‘ladi, – dedilar Rasululloh sollallohu alayhi vasallam» (Abu Naim rivoyati).

Alloh taoloning: «...abadiy jannatlardagi pokiza maskanlarga kiritur» (Saf, 12) oyati haqida Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan so‘rashdi. Rasuli akram dedilar: «Pokiza maskanlar – marjonlardan bunyod qilingan qasrlardir. Har bir qasrda qirmizi yoqutdan bo‘lgan yetmishta hovli, har hovlida yashil zumraddan bo‘lgan yetmishta uy, har uyda bir taxt, har taxtda barcha ranglardan uyg‘un yetmishta to‘shak, har to‘shakda ohu ko‘zli hurlardan bir jufti halol bor. Har uyda yetmishta dasturxon, har dasturxonda yetmish xil taom bor. Har uyda yetmishta xodima bor. Mo‘min kishiga har kuni ertalab shunday bir quvvat beriladiki, kun davomida xodimlarning barchasi bilan qo‘shilishga qodir bo‘ladi» (Abu Shayx rivoyati).

Abu Homid G‘azzoliy "Ihyo ulumud din (So‘nggi manzil zikri)" kitobidan