وَبَشِّرِ ٱلَّذِينَ ءَامَنُواْ وَعَمِلُواْ ٱلصَّٰلِحَٰتِ أَنَّ لَهُمۡ جَنَّٰتٖ تَجۡرِي مِن تَحۡتِهَا ٱلۡأَنۡهَٰرُۖ كُلَّمَا رُزِقُواْ مِنۡهَا مِن ثَمَرَةٖ رِّزۡقٗا قَالُواْ هَٰذَا ٱلَّذِي رُزِقۡنَا مِن قَبۡلُۖ وَأُتُواْ بِهِۦ مُتَشَٰبِهٗاۖ وَلَهُمۡ فِيهَآ أَزۡوَٰجٞ مُّطَهَّرَةٞۖ وَهُمۡ فِيهَا خَٰلِدُونَ٢٥
Ushbu oyat mo‘minlar haqida nozil bo‘lgan. Shungacha kofirlarga beriladigan jazolar haqida zikr qilinganidan keyin Alloh taolo endi mo‘minlarga tayyorlab qo‘ygan mukofotlarini bayon etadi. Imon keltirgan va solih amallar qilgan mo‘minlarni oxirat dunyosida ostidan anhorlar oquvchi jannat bog‘lari, xushta’m mevalar va pokiza xotinlar kutyapti. Jannat mevalari ko‘rinishda dunyodagi mevalarga o‘xshasa ham, har qaysi mevaning alohida mazasi bo‘ladi. Jannat xotinlari hayz va nifos kabi zohiriy odatlardan, badxulqlik va itoatsizlik kabi botiniy ayblardan pok bo‘lishadi. Jannatda o‘lim yo‘q, unda hayot abadiydir.
Jannatda ko‘z ko‘rmagan, quloq eshitmagan, insonning xayoliga ham kelmagan ne’matlar mo‘minlarning bu dunyoda qilib o‘tgan amallariga mukofot sifatida yashirib qo‘yilgan. Odamlarda tasavvur hosil qilish uchun ularning bir ko‘rinishi bu dunyodagi ne’matlarga o‘xshatib Qur’oni karimda sifatlangan: jannat ahllari baland-baland so‘rilarda, hamma yoqqa to‘shab qo‘yilgan gilamlarda, saf-saf qilib tizilgan yostiqlarga yonboshlab olib, tayyorlab qo‘yilgan qadahlardagi sharbatlarni huzur qilib sipqorishadi. Tikonsiz butazorlarda, tizilgan bananzorlarda, yoyiq soya ostida, oqar suv bo‘yida, tugamaydigan, yetishish oson bo‘lgan mevalarni istagancha uzib olishadi. Jannat mevalarini uzish oson bo‘lishi uchun daraxtlarning shoxlari egib qo‘yilgan, jannatiylar tik turgan holda ham, o‘tirib yoxud yotib yesa ham qiynalishmaydi.
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning havzlari (ulkan hovuzlari), sutdan oq, qordan sovuq, asaldan shirin, mushk-anbardan ham xushbo‘y bo‘lgan Kavsar hovuzidan jannat suvini oladi. Bunga erishganlarning chehralari ne’mat xursandligi bilan to‘la, ular dunyo hayotida qilgan ishlari (imonlari, ixloslari, taqvolari, ibodatlari, solih amallari)dan rozidirlar. Chunki ular nozu ne’matlari oliy darajali jannatdadirlar. Bu dunyoda Alloh yo‘lida turli mashaqqat va yo‘qchiliklarga sabr qilib o‘tganlari uchun endi jannatda ularga tinchlik-osoyishtalik, farovonlik hayoti nasib bo‘lib turibdi. Jannatda eng oliy ne’mat Alloh taoloning jamolini ko‘rish hisoblanadi. Faqih Abu Lays Samarqandiyning aytishlaricha, kim bu ne’matlarga yetishishni xohlasa, besh narsada bardavom bo‘lishi kerak: 1. Nafsini gunohlardan qaytarishi kerak. 2. Dunyoda berilgan ozgina ne’mat bo‘lsa ham, unga rozi bo‘lishi kerak. Xabarda rivoyat qilinishicha, jannatning qiymati dunyoni tashlashdir. 3. Toat-ibodatlarga qattiq yopishishiga intilishi kerak. O‘sha toatlar mag‘firat va jannatning vojibligi uchun bir sabab bo‘lib qoladi. 4. Yaxshilik ahllarini va solihlarni do‘st tutishi, sevishi, ular bilan qo‘shilib ketishi, ular bilan o‘tirishi kerak bo‘ladi. Albatta, ulardan bittasining gunohlari kechirilsa, do‘stlariga va og‘aynilariga shafoatda bo‘ladi. Hadisi sharifga ko‘ra, «Do‘stlarni ko‘paytiringlar. Albatta, qiyomat kunida har bir birodar uchun shafoat qilish bordir». 5. Duoni ko‘paytirishi lozim. Alloh taolodan jannat bilan rizqlantirishni va uning oxirini yaxshilikka olib borishni so‘rash kerak”. Yahyo ibn Mu’oz Roziy aytadi: «Dunyoni tark etish qiyin, jannatni tashlash undan ham qiyinroq. Albatta, jannatning mahri dunyoni tashlashdir». Abu Hozimdan qilingan rivoyatda shunday deyilgan: «Agar dunyodagi yaxshi narsalarni tark etib, shu bilan jannatga kirish mumkin bo‘lsa, bu narsalar jannatga yetishish yo‘lida yengillik bo‘ladi. Agar do‘zaxdan qutulish uchun dunyoning barcha musibatlarini ko‘tarishga to‘g‘ri kelsa, bu tomondan yengillik bo‘ladi. Endi mingta yaxshi ko‘rgan narsangdan bittasini tashlab jannatga kirsang-u, senga makruh bo‘lgan narsadan bir bo‘lagini olib do‘zaxga kirsang, qanday bo‘ladi?!»
Islom da’vati Makkada boshlangan davrlarda, Umayma binti Xalaf ibn As’ad ibn O’mir ibn Bayoza’ al-Xuzoiyya — iymon nurini qalbida tuygan ilk ayollardan biri edi. Uning qalbi iymonga ochiq, haqiqatni e’tirof qilishga tayyor edi. Turmush o‘rtog‘i – Xolid ibn Said ibn Os bir kecha ajib tush ko‘radi: o‘zini ulkan va dahshatli olov chetida turganini, otasi uni o‘sha olovga tashlayotganini ko‘radi, lekin Rasululloh sollallohu alayhi vasallam esa uni ushlab, olovdan qutqarayotgan ekan.
Uyg‘onib, bu tushni Abu Bakr roziyallohu anhuga aytdi. U kishi unga: “Bu yaxshilikning alomati. Sen Muhammad sollallohu alayhi vasallamga ergash, u seni jahannamdan qutqaradi”, dedilar. Xolid shunda Islomni qabul qildi va bu haqda rafiqasi Umaymaga aytdi. U ham, hech ikkillanmasdan, Islomni qabul qildi. Shu tariqa ular birinchi musulmon juftliklardan biriga aylandi.
Xolidning otasi uning musulmon bo‘lganini eshitgach, jahl qilib, uni chaqirtirdi. Uni haqoratladi, kaltakladi va uydan haydadi. “Men seni taom bilan ta’minlamayman!” dedi. Xolid esa qat’iyat bilan: “Agar siz bermasangiz, Robbim menga rizq beradi” – deb javob berdi. Shu zahoti uydan haydaldi va borib Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning yonida bo‘ldi.
Umayma turmush o‘rtog‘iga sodiqlik bilan yordamchi bo‘ldi. U zulm, qiyinchilik va kambag‘allikka sabr qildi. Sabr va imon uning qalbida mustahkam ildiz otgan edi.
Nihoyat, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam sahobalarga Habashistonga hijrat qilishni buyurganlarida, Xolid va Umayma ilk hijrat qilganlardan bo‘lishdi. Ular Habashistonda farzandli ham bo‘lishdi: o‘g‘illari – Said ibn Xolid va qizlari – Umma binti Xolid. Qizi keyinchalik “Ummu Xolid” nomi bilan mashhur bo‘ldi.
Ular Habashistonda o‘n yildan ziyod vaqt musofirlikda yashashdi. Keyinchalik Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Amr ibn Umayyani yuborib, ularni ikki kema bilan qaytardilar. Ular Madinaga qaytib kelganida, Payg‘ambarimiz alayhissalom Xaybarni fath qilgan edilar. Ular Rasululloh sollallohu alayhi vasallam va musulmonlar bilan uchrashib, ajib shodlik va taskinga erishdilar.
Xolid ibn Said Umar ibn Xattob xalifaligi davrida hayot kechirdi va u “Marj as-Safar” jangida, hijriy 14 sanada shahid bo‘ldi. Bu xabarni eshitgan Umayma onamiz bu musibatiga sabr qildi, yuragi og‘riqda bo‘lsa ham, imoni bilan tasalli topdi. Chunki, Xolidni o‘ldirgan odam keyin Islomni qabul qilib: “Bu kim edi?. Undan osmonga chiqayotgan nurni ko‘rdim!” - degan edi.
Umayma binti Xalaf – sabrli, muhojir, mo‘min ayolning yuksak namunasidir. U umr yo‘ldoshini islom dinida qo‘llab-quvvatladi, hayotining quvonch va tashvishli lahzalarini birga o‘tkazdi va islom tarixida buyuk iz qoldirdi.
Ilyosxon AHMЕDOV
tayyorladi.
Mazkur maqola Abu Malik Muhammad bin Homid bin Abdulvahhobning
“Soliha ayollar haqida 150 qissa” nomli asaridan tarjima qilindi.