وَإِن كُنتُمۡ فِي رَيۡبٖ مِّمَّا نَزَّلۡنَا عَلَىٰ عَبۡدِنَا فَأۡتُواْ بِسُورَةٖ مِّن مِّثۡلِهِۦ وَٱدۡعُواْ شُهَدَآءَكُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ٢٣
O‘sha paytda arablar nihoyatda so‘zga usta, shoirtabiat, zukko va balog‘at bilan so‘zlovchi bo‘lishgan. Shu bois Muhammad alayhissalom Makka mushriklariga Qur’on oyatlarini tilovat qilganlarida ular "Muhammad ham bir shoir-da, bularni o‘zi yozgan bo‘lsa kerak" deya uning ilohiy vahiy ekaniga ishonishmagan. Shuning uchun Parvardigor aytyaptiki, Qur’oni karimning Alloh taolo tarafidan tushirilganiga shak-shubha qilsangiz, uning barobarida emas, balki kichik bir surasiga o‘xshash narsani keltiringlar-chi! Agar bandamiz va elchimiz Muhammadga (alayhissalom) tushirgan Kitob, ya’ni Qur’oni karim xususida shubha-gumonlarga borib, uni Payg‘ambarning o‘zi yozgan deb o‘ylayotgan bo‘lsangizlar, o‘zlaringiz ham uning birgina surasiga o‘xshagan narsani yozinglar-chi! Yoki rostgo‘ylik da’vosida bo‘lsangiz va Allohdan boshqa guvohlaringiz bo‘lsa, ularni ham guvohlikka chaqiringlar-chi!
فَإِن لَّمۡ تَفۡعَلُواْ وَلَن تَفۡعَلُواْ فَٱتَّقُواْ ٱلنَّارَ ٱلَّتِي وَقُودُهَا ٱلنَّاسُ وَٱلۡحِجَارَةُۖ أُعِدَّتۡ لِلۡكَٰفِرِينَ٢٤
Agar Qur’on suralariga o‘xshash bir sura keltira olmasangizlar (keltira olmaysizlar ham!), aniq bilingki, bu Allohning Kitobidir. Allohning azobidan najot topish uchun Unga shakkoklik qilmanglar. Aks holda Allohga va Uning Kitobiga kufr keltirgan kimsalar uchun hozirlab qo‘yilgan, yoqilg‘isi odamlar va toshlardan bo‘lgan do‘zax azobiga giriftor bo‘lasizlar. Qur’oni karim oyatlari ilohiy kalom bo‘lgani uchun unda insonlar har qancha tirishsa ham uddalay olmaydigan fikrlar musaffoligini, oyatlar musiqaviy ohangini, Qur’on tili fasohatli, ma’noga boy, tashbehlarga to‘laligini, undagi nutq ta’sirchanligini ko‘ramiz. Bunday fasohatli so‘z tizimi arab olamida Islomgacha ham, Islomdan keyin ham bo‘lmagan edi. Qur’on fasohati, uning inson aqli va tafakkurini ojiz qoldirishi, Allohning kalomidagi juda ko‘p fikr va kashfiyotlarning hozirgi asrimizga kelib ilm-fan kishilari tomonidan kashf etilishi ham u maxluq so‘zi emasligini ko‘rsatmoqda. Shuning uchun Qur’oni karimdagi birorta so‘zning o‘rnini almashtirish yoki boshqasini qo‘yish mumkin emas. Go‘yo har bir so‘z millionlarcha kalom ichidan har tomonlama o‘ylanib, taroziga solinib tanlab olinganday. Payg‘ambarimiz Muhammad alayhissalomdan Qur’on mazmuni haqida so‘rashganida bunday deganlar: "Unda (Qur’onda) sizdan oldin bo‘lgan narsalarning axbori va sizdan keyingi narsalarning xabari va o‘rtalaringizdagi narsalarning hukmi bor. U ajratuvchidir, hazl emasdir. Kim bir jabbordan qo‘rqib, uni tark qilsa, Alloh uni sindiradi. Kim Undan boshqadan hidoyat izlasa, Alloh uni zalolatga ketkazadi. U – Allohning metin arqonidir. U – hikmatli zikrdir. U – sirotul mustaqiymdir. U – uning ila havoi nafslar toymaydigan, U – uning ila tillar tutilmaydigan, U – ulamolar Undan to‘ymaydigan, U – ko‘p tarqalish bilan eskirmaydigan va ajoyibotlari tugamaydigan ilohiy kalomdir".
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Hikoya qilishlaricha, Abu Yazid Bastomiy ilm talab qilish uchun Bog‘dodga bormoqchi bo‘ldilar. Onalari u kishiga qirq dinor berdilar. U pullar u zotga otalaridan meros qolgan edi. Onalari o‘g‘illariga: «Qo‘lingni qo‘lim ustiga qo‘y va menga rostgo‘ylikni lozim tutib, hech qachon yolg‘on gapirmaslikka so‘z ber!» dedilar. U kishi onalariga mazkur ishlar yuzasidan so‘z berdi. Bog‘dodga boradigan karvon bilan birga yo‘lga chiqdilar.
Yo‘lda borishar ekan, to‘satdan ro‘paralaridan yo‘lto‘sar qaroqchilar chiqib, karvondagi hamma narsani talay boshladi. Bastomiyning ustilardagi juldur kiyimni ko‘rib, u kishidan: «Senda ham biror narsa bormi?» deb so‘rashdi. U zot: «Ha, menda qirq dinor bor» deb javob berdilar. Qaroqchilar u kishining gaplarini eshitib, masxara qildilar, ahmoq deb o‘ylab, u zotni tark etdilar.
Keyin ular g‘orga, ya’ni o‘zlarining qarorgohlariga qaytdilar. U yerda ularning kattalari bor bo‘lib, karvondan talab olingan narsalarni kutib o‘tirgan edi. Ularni ko‘rgach: «Karvondagi hamma narsani oldinglarmi?» deb so‘radi. Ular: «Ha, oldik. Ammo bir yigit bundan mustasno. Biz undan nimasi borligini so‘radik. U: «Menda qirq dinor bor» dedi. Biz uning qilgan ishiga e’tibor bermay, uni tark etdik. Chunki, biz uni aqli zaif deb o‘yladik» deb javob berishdi.
Shunda boshliqlari: «Uni darhol huzurimga olib kelinglar!» deb buyurdi.
Bastomiy o‘g‘rilar boshlig‘ining oldiga kelgach, boshliq u zotdan: «Senda biror narsa bormi?» deb so‘radi. U kishi: «Ha, yonimda qirq dinor bor» deb javob berdilar. O‘g‘rilar boshlig‘i hayron bo‘lib: «Qayerda u?» dedi. Bastomiy yonlaridan pullarni chiqarib, o‘g‘rilar boshlig‘iga berdilar. Buni ko‘rgan boshliq: «Sen majnunmisan, ey yigit? Nega pullaring borligini aytib, ularni o‘z ixtiyoring bilan beryapsan?» deb so‘radi.
Shunda u zot: «Men o‘z shahrimdan chiqmoqchi bo‘lganimda, hech qachon yolg‘on gapirmaslikka onamga so‘z berganman, ahdlashganman. Shuning uchun onamga bergan ahdimni buzmayman» deb javob berdilar. Bu gaplarni eshitgan o‘g‘rilar boshlig‘i: «Laa havla va laa quvvata illa billah». Sen onangga bergan ahdingga xiyonat qilishdan qo‘rqyapsan-u, biz esa, Allohga bergan ahdimizga xiyonat qilishdan qo‘rqmaymizmi?» dedi.
Keyin qaroqchilar boshlig‘i karvondan olingan barcha mol-mulklarni qaytarib berishga amr qildi va: «Ey yigit, men sening oldingda, sen sababli tavba qilaman» dedi. Bu gapni eshitgan barcha o‘g‘rilar: «Siz bizni yo‘lto‘sarlikda boshlig‘imiz edingiz. Bugun esa, tavbada bizning boshlig‘imiz, kattamizsiz. Biz ham barchamiz Allohga tavba qildik» dedilar. Hammalari qilgan xatolari uchun tavba qildilar, tavbalari go‘zal bo‘ldi.