وَإِن كُنتُمۡ فِي رَيۡبٖ مِّمَّا نَزَّلۡنَا عَلَىٰ عَبۡدِنَا فَأۡتُواْ بِسُورَةٖ مِّن مِّثۡلِهِۦ وَٱدۡعُواْ شُهَدَآءَكُم مِّن دُونِ ٱللَّهِ إِن كُنتُمۡ صَٰدِقِينَ٢٣
O‘sha paytda arablar nihoyatda so‘zga usta, shoirtabiat, zukko va balog‘at bilan so‘zlovchi bo‘lishgan. Shu bois Muhammad alayhissalom Makka mushriklariga Qur’on oyatlarini tilovat qilganlarida ular "Muhammad ham bir shoir-da, bularni o‘zi yozgan bo‘lsa kerak" deya uning ilohiy vahiy ekaniga ishonishmagan. Shuning uchun Parvardigor aytyaptiki, Qur’oni karimning Alloh taolo tarafidan tushirilganiga shak-shubha qilsangiz, uning barobarida emas, balki kichik bir surasiga o‘xshash narsani keltiringlar-chi! Agar bandamiz va elchimiz Muhammadga (alayhissalom) tushirgan Kitob, ya’ni Qur’oni karim xususida shubha-gumonlarga borib, uni Payg‘ambarning o‘zi yozgan deb o‘ylayotgan bo‘lsangizlar, o‘zlaringiz ham uning birgina surasiga o‘xshagan narsani yozinglar-chi! Yoki rostgo‘ylik da’vosida bo‘lsangiz va Allohdan boshqa guvohlaringiz bo‘lsa, ularni ham guvohlikka chaqiringlar-chi!
فَإِن لَّمۡ تَفۡعَلُواْ وَلَن تَفۡعَلُواْ فَٱتَّقُواْ ٱلنَّارَ ٱلَّتِي وَقُودُهَا ٱلنَّاسُ وَٱلۡحِجَارَةُۖ أُعِدَّتۡ لِلۡكَٰفِرِينَ٢٤
Agar Qur’on suralariga o‘xshash bir sura keltira olmasangizlar (keltira olmaysizlar ham!), aniq bilingki, bu Allohning Kitobidir. Allohning azobidan najot topish uchun Unga shakkoklik qilmanglar. Aks holda Allohga va Uning Kitobiga kufr keltirgan kimsalar uchun hozirlab qo‘yilgan, yoqilg‘isi odamlar va toshlardan bo‘lgan do‘zax azobiga giriftor bo‘lasizlar. Qur’oni karim oyatlari ilohiy kalom bo‘lgani uchun unda insonlar har qancha tirishsa ham uddalay olmaydigan fikrlar musaffoligini, oyatlar musiqaviy ohangini, Qur’on tili fasohatli, ma’noga boy, tashbehlarga to‘laligini, undagi nutq ta’sirchanligini ko‘ramiz. Bunday fasohatli so‘z tizimi arab olamida Islomgacha ham, Islomdan keyin ham bo‘lmagan edi. Qur’on fasohati, uning inson aqli va tafakkurini ojiz qoldirishi, Allohning kalomidagi juda ko‘p fikr va kashfiyotlarning hozirgi asrimizga kelib ilm-fan kishilari tomonidan kashf etilishi ham u maxluq so‘zi emasligini ko‘rsatmoqda. Shuning uchun Qur’oni karimdagi birorta so‘zning o‘rnini almashtirish yoki boshqasini qo‘yish mumkin emas. Go‘yo har bir so‘z millionlarcha kalom ichidan har tomonlama o‘ylanib, taroziga solinib tanlab olinganday. Payg‘ambarimiz Muhammad alayhissalomdan Qur’on mazmuni haqida so‘rashganida bunday deganlar: "Unda (Qur’onda) sizdan oldin bo‘lgan narsalarning axbori va sizdan keyingi narsalarning xabari va o‘rtalaringizdagi narsalarning hukmi bor. U ajratuvchidir, hazl emasdir. Kim bir jabbordan qo‘rqib, uni tark qilsa, Alloh uni sindiradi. Kim Undan boshqadan hidoyat izlasa, Alloh uni zalolatga ketkazadi. U – Allohning metin arqonidir. U – hikmatli zikrdir. U – sirotul mustaqiymdir. U – uning ila havoi nafslar toymaydigan, U – uning ila tillar tutilmaydigan, U – ulamolar Undan to‘ymaydigan, U – ko‘p tarqalish bilan eskirmaydigan va ajoyibotlari tugamaydigan ilohiy kalomdir".
Savol: Hozirgi kunda ayrim odamlar qabristonlardan o‘zlari, oilasi uchun yer sotib olib, sag‘ana qildirib qo‘yishmoqda. Bu ishlari to‘g‘rimi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Qabristonlar omma foydalanishi uchun hukumat tarafidan berilgan umumiy joy hisoblanadi, hech kimning shaxsiy mulki emas.
Shunga ko‘ra unga kimdir egalik qilishi, u joydan yer sotishi yoki sotib olishi mumkin emas. Bizdan avvalgi avlodlar, ota-bobolarimiz qabristondan biror narsani olishga, hatto qurigan giyoh olishdan ham cho‘chiganlar.
Hozirda ham ayrim odamlar qabristondagi meva va o‘t-o‘lanlardan foydalanish haqida ko‘p savol berishlari bejizga emas, ana shu hadikdan paydo bo‘lgan. Ammo ming afsuski, ayrim odamlar tomonidan kimlar bilandir til biriktirib, yer sotib olish holati oz bo‘lsa-da, paydo bo‘lmoqda. Bundan ehtiyot bo‘lish lozim. Chunki bu nohaqdan yer olish hisoblanadi. Bu haqda Payg‘ambarimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallam qattiq ogohlantirib, bunday deganlar: “Kim bir qarich yerni nohaqdan olsa, qiyomat kuni uni yetti qavat yer yutadi”, deganlar (Imom Buxoriy rivoyati).
Sa’id ibn Zayd roziyallohu anhudan qilingan rivoyatda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kim bir qarich yerni zulm ila olsa, qiyomat kuni uning bo‘yniga yetti qavat yer osib qo‘yiladi”, deganlar (Muttafaqun alayh).
Bu ishning qanchalik og‘ir ekanini tushunmagan odamlar turli vositalar bilan bir qarich bo‘lsa ham birovning yerini o‘ziga qo‘shib olishga harakat qiladilar. Islomda bu ish zulm hisoblanadi va katta gunoh sifatida qoralanadi. Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.