Sayt test holatida ishlamoqda!
11 Yanvar, 2025   |   11 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:24
Quyosh
07:48
Peshin
12:36
Asr
15:33
Shom
17:17
Xufton
18:36
Bismillah
11 Yanvar, 2025, 11 Rajab, 1446

Qur’oni Karimning ma’naviy va moddiy foydalari

4.06.2020   2596   7 min.
Qur’oni Karimning ma’naviy va moddiy foydalari

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Qur’oni Karim Muhammad sollallohu alayhi vassallamga Alloh taolo tomonidan ato etilgan mo‘jizalarning eng buyugi bo‘lishi bilan birga, uni o‘qib, so‘ngra uqib, unga amal qilganlarni ikki dunyo saodatiga yetaklovchi manbadir. Unda halol bilan harom, haq bilan nohaq ochiq-ravshan bayon etilib, Alloh taolo marhamat qilganidek: “Bu kitobda shak-shubha yo‘q, u taqvodorlarga hidoyatdir  (Baqara surasi, 2-oyat).

Qur’oni Karim hidoyat rahbaridir. Har bir inson unga amal qilsa, ma’nan va moddiy jihatdan yuksaklikka erishadi. Undan bexabar qolish esa qorong‘u zulmatda yo‘lidan adashib qolish demakdir.

Yaxshiliklarning eng a’losini Qur’oni Karim amr etadi, yomonlikdan qaytaradi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ham «Xayrlilaringiz Qur’onni o‘rganuvchi va o‘rgatuvchilaringizdir», deb marhamat qilganlar. Xullas, daraxtni o‘stiruvchi va uni oziqlantiruvchi tuproq bo‘lganidek, insonni ulg‘aytiruvchi hamda oziqlantiruvchi Qur’oni Karimdir. Unga e’tiqod va amal qilganlar ikki dunyo saodati va baxtga erishadi.

Qur’on qalblar shifosidir. Qur’on o‘qigan, Kalomullohni imon, ixlos bilan eshitgan odamning qalbi illatlardan poklanadi. Insonning gavhari bo‘lmish qalb tuzaldimi, boshqa hamma a’zolar faoliyati joyida bo‘ladi. Qalbi pok inson haromdan hazar qiladi, ezgu amallarga moyil bo‘ladi.

Qalbni poklashda biz uchun asosiy manba Qur’oni Karimdir. Qur’on qalbimizga aniq tashxis qo‘yadi, qalbni illatlardan xalos etish yo‘llarini ko‘rsatadi, insonni asl fitratiga mos holda yashashga undaydi.

Qur’on shifo manbaidir. Bu mo‘jizaviy Kalom e’tiqodimizni to‘g‘rilaydi, qalbimizni nurga to‘ldiradi, dilimizni ravshan qiladi, tasavvurimizni boyitadi, dunyoqarashimizni kengaytiradi. Qur’on tilovati bilan xonadonimizga fayz kiradi, umrimiz barakali bo‘ladi. Bir so‘z bilan aytganda, Allohning mo‘jizaviy Kalomi bizni ikki dunyo saodatiga boshlaydi.

Qur’oni Karim tilovati deganda uni harflarini joyiga qo‘yib aniq va tajvid qoidalariga muvofiq qilib shoshilmasdan o‘qish tushuniladi.

Qur’oni Karimda uning tilovati haqida oltmish yettita oyat kelgan. Qur’oni Karim tilovati juda ham fazilatli amal hisoblanadi.

Allohning Kitobini tilovat qilish unga ko‘z yugurtirib chiqish yoki yodlab olgan joyini shuursiz takrorlash emas. Qur’on tilovati uni butun vujud bilan his etgan holda tadabbur ila o‘qib, unga amal qilishdir.

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam shunday marhamat qilganlar: “Qur’on boylikdir. Undan keyin faqirlik yo‘q, Undan o‘zga boylik yo‘q ”.

Qur’on o‘qigan mo‘minning qalbi boyiydi, ilmi ziyoda bo‘ladi, ma’naviyati yuksaladi, fikr doirasi kengayadi.

Boylik deganda, musulmon odam faqat dabdabali hayotni, hisobsiz mol-dunyoni ko‘z oldiga keltirmaydi. Zero, Payg‘ambarimiz alayhissalom: “Haqiqiy boylik nafs to‘qligidir”, deganlar. Mana shu hadisdan kelib chiqib aytish mumkin, Qur’on o‘qigan odamning ko‘zi to‘q bo‘ladi. Qur’on o‘qigan inson dunyoning o‘tkinchi matohlari ortidan halloslab yugurmaydi, turmush tashvishlari deb o‘zini o‘tga-cho‘qqa urmaydi, xotirjam yashaydi, qanoatli bo‘ladi, boriga shukr, yo‘g‘iga sabr qiladi. Ana haqiqiy boylik, huzur-halovat qayerda!

Qur’on mufassiri Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhu aytadi: “Kim Qur’on o‘qisa, (ko‘p narsani) bilganidan keyin hech narsani bilmay qolishi uchun eng tuban umrga qaytarilmaydi. Bu Alloh azza va jallaning quyidagi oyatida aytilgan: “So‘ng uni asfalasofilinga qaytardik. Faqat imon keltirgan…” ya’ni, Qur’on o‘qiganlargina (bundan salomat bo‘ladilar)”.

Ma’lumki, yosh o‘tganidan keyin odamning ko‘zi xiralashadi, qulog‘i yaxshi eshitmaydi, bo‘g‘imlari zaiflashadi, belidan quvvat ketadi, xotirasi susayadi. Biroq Qur’on o‘qiganlar keksaygan chog‘larida ham es-hushlarini, kuch-quvvatlarini yo‘qotishmas ekan. Qiziq, buning sababi nimada?

Ilmiy tajribalarda aniqlanishicha, Qur’on o‘qish, eshitish miya faoliyatiga ijobiy ta’sir ko‘rsatadi, keksalikda yuz beradigan parishonxotirlik, xotira susayishi kabi noxush holatlardan saqlaydi.

Umr bo‘yi Qur’onga oshno bo‘lgan qori bobolar hayotiga ibrat nazari bilan qarasak, bu gap qanchalik to‘g‘riligiga amin bo‘lamiz. Yuz yoshni qoralay deb qolganlariga qaramay, tanalari baquvvat, xotiralari yaxshi, ko‘zlari ravshanligini ko‘ramiz. Zero Alloh Qur’on haqlarini ado etgan bandasini sog‘lom tana, kuchli xotira ne’mati bilan siylaydi. Qur’on o‘qiydigan inson ikki dunyoda hurmat ehtiromga sazovor bo‘ladi.

Olimlarning aniqlashicha, doim Qur’on o‘qiydigan odam ruhiy bezovtalikdan yuqori darajada himoyalanadi. Bundan tashqari:

– Qur’on o‘qiydigan odam huzur-halovat topadi, xotirjamlikka erishadi;

– Qur’on o‘qish immunitetni kuchaytiradi;

– Qur’on o‘qiydigan odam ruhan, jismonan sog‘lom bo‘ladi;

– Qur’on o‘qiydigan inson uchun yurak xastaligi begonadir;

– Mus'hafga qarab Qur’on o‘qish ko‘zni ravshan qiladi;

– Xotirani mustahkamlaydi, miya faoliyatini rivojlantiradi;

– Kishining fikrlash qobiliyatini o‘stiradi, dunyoqarashini kengaytiradi;

– Insonning o‘ziga ishonchini orttiradi;

– To‘g‘ri qaror qabul qilish qobiliyatini rivojlantiradi;

– Dunyoga hirs qo‘yish, tama, hasad, g‘iybat kabi illatlar oqibatida kelib chiqadigan moddiy kasalliklardan asraydi;

– Qur’onni tajvid qoidalariga muvofiq o‘qish nutqni rivojlantiradi, kishini so‘zga chechan qiladi;

– Qur’on o‘qish tomoq og‘rig‘iga davo bo‘ladi;

– Qur’on o‘qigan kishi vasvasa, hadiksirash, behuda xavotirlanishdan yiroq bo‘ladi;

– Qiroat bosh og‘rig‘ini samarali davolaydi…

Mufassirlar Alloh taoloning “Biz mo‘minlar uchun shifo va rahmat bo‘lgan Qur’on oyatlarini nozil qilamiz” oyati tafsirida: “Qur’onda aytilgan shifo umumiydir: ham qalbdagi illatlarga, ham tanadagi kasalliklarga davo bo‘ladi”, deyishgan.

Qur’on moddiy kasalliklarni bartaraf etishiga yetarli hujjatdir. Buni isboti o‘laroq, Fotiha surasi juda ko‘p kasalliklarga shifo bo‘ladi. Zero, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Fotiha surasi har qanday dardga shifodir”, deganlar .

Fotiha surasi qalbdagi illatlarni davolaydi. Qolaversa, tanadagi kasalliklarga ham malham bo‘ladi.

Xullas, Qur’oni Karim ma’naviy-ruhiy, moddiy illatlarning barchasiga davo bo‘ladi. Lekin bu ulug‘ Kalomni faqat tanadagi dardlarni davolash vositasi qilib olinmaydi. Qur’on birinchi galda qalbimizga shifo. Allohning Kalomini o‘qisak, qalbimiz poklanadi. Dili pok insonning tanasiga gard yuqmaydi. Agar biz qalbimizni davolasak, tanamiz ham sog‘lom bo‘ladi.

 Toshkent islom instituti talabasi Tolibjon Xursanmurodov 

Manba: https://islom.uz

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Duolarning ta’sirlari bayoni

10.01.2025   2779   10 min.
Duolarning ta’sirlari bayoni

 - 58وَلِلدَّعَوَاتِ تَأْثِيرٌ بَلِيغٌ وَقَدْ يَنْفِيهِ أَصْحَابُ الضَّلاَلِ

 

Ma’nolar tarjimasi: Duolarning yetuk ta’siri bordir, gohida adashganlar uni inkor qiladilar.


Nazmiy bayoni:

Duolarning yetuk ta’sirlari bor,
Adashganlargina qilarlar inkor.


Lug‘atlar izohi:

لِ – jor harfi فِي ma’nosida kelgan.

دَعَوَاتِ – kalimasi دَعْوَةٌ ning ko‘plik shakli bo‘lib, lug‘atda “iltijolar” ma’nosini anglatadi. Jor va majrur mubtadosidan oldin keltirilgan xabardir.

تَأْثِيرٌ – xabaridan keyin keltirilgan mubtado.

بَلِيغٌ – sifat. Ushbu kalimada duoning ta’sirga sabab ekaniga ishora bor. Chunki ta’sir, aslida, Alloh taoloning yaratishi bilan vujudga keladi.

وَ – “holiya” ma’nosida kelgan.

قَدْ – “taqliliya” (cheklash) ma’nosida kelgan.

يَنْفِيهِ – fe’l va maf’ul. نَفِي kalimasi lug‘atda “bir chetga surib qo‘yish” ma’nosiga to‘g‘ri keladi.

اَصْحَابُ – foil. Bu kalima صَاحِب ning ko‘plik shakli bo‘lib, “lozim tutuvchilar” ma’nosiga to‘g‘ri keladi.

الضَّلاَلِ – muzofun ilayh. Ushbu izofada لِ jor harfi muqaddar bo‘lgan[1]. “Zalolat” kalimasi “to‘g‘ri yo‘ldan adashish” ma’nosida ishlatiladi.

 

Matn sharhi:

Duo lug‘atda “iltijo”, “o‘tinch” kabi ma’nolarni anglatadi. Istilohda esa “banda o‘zining faqirligini, hojatmandligini va muteligini hamma narsaga qodir bo‘lgan Alloh taologa izhor qilib, manfaatlarni jalb qilishni va zararlarni daf qilishni so‘rashi, duo deb ataladi”[2].

Mo‘min bandalarning qilgan duolarida o‘zlariga ham, agar marhumlar haqlariga duo qilayotgan bo‘lsalar, ularga ham manfaatlar yetadi. Duolarning ta’siri borligini adashgan kimsalargina inkor qiladilar. Matndagi “zalolatdagilar” degan so‘zdan mo‘taziliy toifasi ko‘zda tutilgan. Chunki mo‘taziliy toifasi bu masalada ham Ahli sunna val-jamoa e’tiqodiga zid da’volarni qilgan.

Duolarning ta’sirini inkor etadiganlar bir qancha dalillarni keltirishgan. Masalan, oyati karimalarda har bir insonga o‘zi qilgandan boshqa narsa yo‘qligi bayon qilingan:

“Insonga faqat o‘zi qilgan harakatigina (mansub) bo‘lur”[3].

Boshqa bir oyatda esa kishi o‘zining qilgan yaxshi ishlari tufayli mukofotga erishsa, yomon qilmishlari sababli jazolanishi bayon etilgan:

“Uning kasb etgani (yaxshiligi) – o‘ziga va orttirgani (yomonligi) ham o‘zigadir”[4].

Ushbu oyati karimalarda har bir kishining ko‘radigan manfaatlari boshqalarning qilgan duo va xayrli ishlaridan emas, faqat o‘zining qilgan ishlaridan bo‘lishi bayon qilingan, bu esa duolarning ta’siri yo‘qligiga dalolat qiladi, – deyishgan.


Duolarning ta’sirlarini inkor etuvchilarga raddiyalar

Duolarning ta’sirlarini inkor etuvchilar keltirishgan yuqoridagi va undan boshqa dalillariga batafsil javoblar berilgan. “Talxisu sharhi aqidatit-Tahoviy” kitobida quyidagicha javob kelgan: "Insonga faqat o‘zi qilgan harakatigina (mansub) bo‘lur" ma’nosidagi oyatda bayon qilinganidek, haqiqatda inson o‘z sayi-harakati va yaxshi fe’l-atvori bilan do‘stlar orttiradi, uylanib bola-chaqali bo‘ladi, insonlarga mehr-muhabbat ko‘rsatadi va ko‘plab yaxshi ishlarni amalga oshiradi. Shunga ko‘ra insonlar uni yaxshilik bilan eslab, unga Alloh taolodan rahmat so‘rab duo qilsalar, toat-ibodatlarning savoblarini unga hadya qilsalar, bularning barchasi birovning emas, aslida, o‘z sayi-harakatining natijasi bo‘ladi.

Ikkinchi dalil bo‘lgan "Uning kasb etgani (yaxshiligi) – o‘ziga va orttirgani (yomonligi) ham o‘zigadir", ma’nosidagi oyat ham yuqoridagi kabi oyat bo‘lib, har bir kishi o‘zining qilgan yaxshi ishining samarasini ko‘radi, qilgan ma’siyatiga ko‘ra jazolanadi, kabi ma’nolarni ifodalaydi. (Ya’ni “har kim ekkanini o‘radi”, deyilgani kabi)”[5].

Shuningdek, duo qilishning foydasi bo‘lmaganida mag‘firat so‘rashga buyruq ham bo‘lmasdi. Qur’oni karimda esa mag‘firat so‘rashga buyurilgan:

“Bas, (ey Muhammad!) Allohdan o‘zga iloh yo‘q ekanini biling va o‘z gunohingiz uchun hamda mo‘min va mo‘minalar(ning gunohlari) uchun mag‘firat so‘rang!”[6].

Shuningdek, vafot etib ketgan kishilar haqiga qilingan duolarda manfaat bo‘lmaganida, ularni eslab duo qilganlar Qur’oni karimda madh etilmasdi:

“Ulardan keyin (dunyoga) kelganlar: “Ey Robbimiz, bizni va bizdan avval iymon bilan o‘tgan birodarlarimizni mag‘firat qilgin, iymon keltirganlarga (nisbatan) qalbimizda nafrat (paydo) qilmagin. Ey, Robbimiz, albatta, Sen shafqatli mehribonsan”, – derlar”[7].

Shuningdek, vafot etganlarga janoza namozini o‘qish tiriklar zimmasiga vojib qilingan. Janoza namozida esa sano va salovot aytish bilan birgalikda “Ey Allohim, bizlarning tiriklarimizni ham, o‘liklarimizni ham mag‘firat qilgin”, ma’nosidagi duo o‘qiladi.

Mazkur dalillarning barchasida duolarning ta’siri borligi ko‘rinib turibdi. Shuning uchun inson vafotidan keyin ham o‘z haqiga xayrli duolar qilinishiga sabab bo‘ladigan yaxshi amallarni qilishi lozim.

Duo qilish bandaga foyda keltiradigan va undan zararlarni daf qiladigan eng kuchli sabablardan ekani Qur’oni karimda ham, hadisi shariflarda ham bayon qilingan:

“Parvardigoringiz: “Menga duo qilingiz, Men sizlar uchun (duolaringizni) ijobat qilay!” – dedi. Albatta, Menga ibodat qilishdan kibr qilgan kimsalar yaqinda tuban holatda jahannamga kirurlar”[8].

Ibn Kasir rahmatullohi alayh ushbu oyat haqida: “Alloh taolo bandalarini O‘ziga duo qilishga da’vat etgan va O‘z fazlu marhamati bilan qilgan duolarini albatta ijobat etishga kafolat bergan”, – degan. Oyati karimaning davomidagi “ibodatdan kibr qilganlar” esa Alloh taologa duo qilishdan takabburlik qilgan kimsalar deya tafsir qilingan. Hadisi shariflarda duoning qazoni qaytarishga sabab qilib qo‘yilgani bayon etilgan:

عَنْ سَلْمَانَ الْفَارْسِيِّ رَضِيَ اللهُ عَنْهُ أَنَّ رَسُولَ الله صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قال لَا يَرُدُّ القَضاءَ إلا الدُّعاءُ وَ لَا يَزِيدُ فِي الْعُمُرِ إِلاَّ الْبِرُّ. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ

Salmon Forsiy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Qazoni faqatgina duo qaytaradi, umrni faqatgina yaxshilik ziyoda qiladi”, – dedilar (Termiziy rivoyat qilgan).

Sharh: Ushbu hadisda duoning bajariladigan ishlarga bog‘lab qo‘yilgan qazoni qaytarish sabablaridan ekani bayon qilingan. Zero, Alloh taolo amalga oshadigan barcha narsalarga azaliy sabablarni tayin qilib qo‘ygan. Solih amallar saodatga erishish uchun azaliy sabablar bo‘lsa, yomon amallar badbaxt bo‘lish uchun azaliy sabablardir. Shuningdek, yaxshilik, go‘zal xulqli bo‘lish, qarindoshlik aloqalarini uzmaslik kabi amallar ham azaliy sabablar qatoriga kiradi. Ana shunday azaliy sabablar yuzaga chiqarilgan paytda o‘sha sababga bog‘langan ishlar ham yuzaga chiqadi.

Imom Tahoviy[9] rahmatullohi alayh “Aqidatut Tahoviya” asarida quyidagilarni yozgan: “Tiriklarning duo va sadaqalarida o‘liklar uchun manfaatlar bordir. Alloh taolo duolarni qabul qiladi va xojatlarni ravo qiladi (deb e’tiqod qilamiz)”.


Keyingi mavzu:
Dunyoning yo‘qdan bor qilingani bayoni.

 


[1] Bu haqidagi ma’lumot 53-baytning izohida bayon qilindi.

[2] Doktor Ahmad Farid. Bahrur-Roiq. – Iskandariya: “Dorul Majd”, 2009. – B. 105.

[3] Najm surasi, 39-oyat.

[4] Baqara surasi, 286-oyat.

[5] Muhammad Anvar Badaxshoniy. Talxisu sharhi aqidatit-Tahoviy. – Karachi: “Zamzam babilsharz”, 1415h. – B. 192.

[6] Muhammad surasi, 19-oyat.

[7] Hashr surasi, 10-oyat.

[8] G‘ofir surasi, 60-oyat.

[9] Abu Ja’far Ahmad ibn Muhamad ibn Salama Tahoviy rahmatullohi alayh hijriy 239 yilda Misrning “Toha” shaharchasida tug‘ilgan.

Imom Tahoviy hanafiy mazhabidagi mo‘tabar olimlardan bo‘lib, “Sihohi sitta” mualliflari bilan bir asrda yashab faoliyat yuritgan. Bu zot haqida ulamolar ko‘plab maqtovli so‘zlarni aytganlar. Jumladan Suyutiy “Tobaqotul Huffoz” asarida: “Imom Tahoviy alloma, hofiz, go‘zal tasnifotlar sohibidir”, – degan. Zahabiy: “Kimki ushbu imomning yozgan asarlariga nazar solsa, bu zotning ilm  darajasi yuqori, ma’rifati keng ekaniga amin bo‘ladi”, – degan.

Imom Tahoviy tafsir, hadis, aqida, fiqh va siyratga oid ko‘plab asarlar yozib qoldirgan. Ularning ayrimlari quyidagilardir:

1. Ahkamul Qur’an (Qur’on hukmlari);

2. Sharhu ma’onil osor ( Asarlarning ma’nolari sharhi);

3. Aqidatut Tahoviya (Tahoviy aqidasi);

4. Bayonu mushkilil osor (Asarlarning mushkilotlari bayoni);

5. Sharhu jomeis sag‘ir (Jomeus sag‘ir sharhi);

Imom Tahoviy rahmatullohi alayh hijriy 321 yilda Misrda vafot etgan.