Misrlik yosh shifokor Ahmad qori Atiya Rabi' Qur'oni karimni arab, rus va ingliz tillarida to'liq yod olishga muvaffaq bo'ldi.
“IQNA” saytining “al-Vatan” nashriga tayanib ma'lum qilishicha, misrlik yosh qori Ahmad Atiya Rabi' “al-Azhar” universiteti o'rta maktabida o'qiganidan so'ng Qur'oni karimni to'liq yod olishga muvaffaq bo'lgan, biroq universitetning tibbiyot yo'nalishidagi tahsillari uning Qur'oni karimni yodlashiga to'sqinlik qilmagan.
Misrda o'rta ta'limni tamomlagandan so'ng Fayum viloyatidan bo'lgan yosh qori Qozondagi Rossiya Federal tibbiyot kollejiga o'qishga kirib, shu erda rus tilini o'rgandi. Qozon shahri aholisi uni iliq kutib olib, Islom va Qur'on haqida ko'plab savollar bilan murojaat qilishdi.
Uning so'zlariga ko'ra, Qur'oni karimning rus tilidagi tarjimasini yod olgani uning rus tilini yaxshi o'zlashtirishiga yordam bergan va bu uning bu mamlakat aholisi bilan muloqotini osonlashtirgan. Boshqa tomondan Qur'oni karimning ruscha tarjimasini yodlash orqali u Qur'on va Islom haqidagi savollarga yaxshiroq javob bera oladi.
Ahmad Rabi' ham Qur'onning ingliz tilidagi tarjimasini to'liq yodlashga muvaffaq bo'ldi. U ingliz tilining butun dunyoda keng qo'llanilishini Qur'oni karimning ushbu tilga tarjimasini yodlash borasidagi sa'y-harakatlariga sabab qilib ko'rsatadi.
Shuningdek, u Qur'onning nemischa tarjimasini o'rganish niyati ham borligi haqida so'zladi. Ahmadning so'zlariga ko'ra, uning ushbu tillarni yaxshi bilishi, bu tillarda turli millat vakillari bilan yaxshi muloqot qilishi, ularga Islom va Qur'on haqida yaxshiroq ma'lumot berish va ularning savollariga javob bera olish imkonini bergan.
O'zbekiston musulmonlari idorasi xodimi
Ilyosxon AHMYeDOV tayyorladi.
1. Olimning to‘liq ismi sharifi Muhammad ibn Muhammad ibn Mahmud Abu Mansur Moturidiy Samarqandiy Ansoriy.
2. Kamoliddin Bayoziyning tahqiqiga ko‘ra bu zotning nasabi ulug‘ sahobiy Abu Ayyub Ansoriyga borib taqaladi.
3. Abu Mansur Moturidiyning qaysi yilda tug‘ilgani aniq ma’lum emas. Ammo ustozi Muhammad ibn Muqotil Roziy hijriy 248 (milodiy 862) yilda vafot etgani aytilgan. Shunga ko‘ra, Abu Mansur Moturidiy hijriy 240 (milodiy 854) yildan oldin tug‘ilgani taxmin qilinadi.
4. Imom Moturidiy ko‘plab ustozlardan ta’lim olgan. Quyidagilar ularning eng mashhurlari:
5. Ushbu olimlar Imom Moturidiyni Imom Abu Hanifa rahimahullohgacha bo‘lgan sanadini bog‘lovchi ustozlar hisoblanadi.
6. Imom Moturidiyning shogirdlari uning ilimy merosini davom ettirib, bu ta’limotni rivojlantirganlar. Masalan:
7. Abu Mansur Moturidiy tafsir, usulul fiqh va aqoid kabi shar’iy ilmlarning turli yo‘nalishlari bo‘yicha asarlar ta’lif etgan.
8. Tafsir yo‘nalishi bo‘yicha “Ta’vilotu ahli sunna” nomli tafsir yozgan.
9. Usulul fiqh yo‘nalishida “Ma’xozush sharoi’” (Shar’iy hukmlar manbasi) va “Jadal” (Ilmiy bahslar) nomli ikkita kitob yozgan.
10. Ulamolar Abu Mansur Moturidiy aqoid ilmi bo‘yicha yozgan asarlarini o‘rganib chiqib, ularni uch turga ajratganlar:
11. Abdulhay Laknaviy “al-Favoidul-bahiya” asarida Imom Abu Mansur Moturidiyni mutakallimlar imomi va musulmonlarning to‘g‘ri aqidasini asoslab bergan buyuk alloma sifatida tavsiflaydi. Uning ta’kidlashicha, Imom Moturidiy benazir asarlar yaratib, botil aqida vakillarining buzg‘unchi g‘oyalariga raddiyalar bergan.
12. Ulamolar aytadilarki, Hujjatul Islom (Islom dini hujjati) deyilganda faqat Imom G‘azoliy tushunilganidek, Imomul hudo (to‘g‘ri yo‘lga boshlovchi) deyilganda ham faqat Imom Moturidiy tushuniladi.
13. Butun hayotini ilm ma’rifat o‘rganish va uni yoyish bilan o‘tkazgan Abu Mansur Moturidiy rahmatullohi alayh hijriy 333 (milodiy 945) yilda taxminan to‘qson besh yoshida Samarqandda vafot etgan va Chokardiza qabristoniga dafn etilgan.
14. 2020 yil O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi huzurida “Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi” tashkil etilgan.
15. Shuningdek, 2025 yil mart oyida Davlatimiz rahbari tomonidan buyuk olimga yuksak hurmat ifodasi o‘laroq “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qaror qabul qilindi.