Mo‘min-musulmonlarning o‘zaro mehribonchiliklarini ziyoda qilib, topgan ne’matlarini iftorliklar, fitr sadaqalari, zakotlar kabi vasilalar-la baham ko‘rishga da’vat etuvchi muborak ramazon oyi ham bir pasda nihoyasiga yetay deb qoldi.
Alloh taoloning O‘ziga ayon bo‘lgan hikmati ila dunyo bo‘ylab keng yoyilib ketgan koronavirus sabab bo‘lib, bu yilgi Ramazon boshqa yillardagidan boshqacharoq o‘tyapti.
Ma’lumingizki, Ramazon – insonlarni ham ma’naviy, ham moddiy jihatdan oziqlantiradigan oy. Shuning uchun ham har yili Ramazon kirib kelganidan to oxirigacha musulmonlar diyorida bayram nafasi ufurib turadi. Chunki bu oyda Qur’oni karim nozil bo‘lgan. Kalomi sharif sharofati bilan Ramazon kunlari fayzli, tunlari tarovatli, odamlarning qalbi mehr-muruvvatli bo‘ladi.
Ramazonning muhim fazilatlaridan yana biri u – yuksak ma’naviyat va pokiza axloq oyi ekanidadir. Zotan, “Men go‘zal xulqlarni kamolga yetkazish uchun payg‘ambar bo‘lib keldim”, deb marhamat qilgan sevikli Payg‘ambarimiz sollalloh alayhi va sallamning xulqlarini Oisha onamiz roziyallohu anho: “Payg‘ambarimizning axloqlari Qur’on edi”, deb ta’riflaganlar. Qur’oni karim esa aynan shu oyda nozil bo‘lgan.
Ana shu jihatiga ko‘ra, Ramazon insonlarning irodasini toblaydi, saxovatini, jo‘mardligini yanada ziyoda qiladi, ibodatini ko‘paytiradi.
Navro‘z arafasida yurtimizga bostirib kirgan koronavirus, uning ortidan Qorako‘l va Sardobada yuz bergan tabiiy ofatlar xalqimizning mehr-oqibatini, totuvligini, birdamligini har qachongidan ham ko‘proq kuchaytirdi, elu ulusni jipslashtirdi, xalqimizni yurtboshimiz atrofida birlashtirdi.
Ulug‘larimiz: “Mo‘minning har bir holati hayratli. Chunki uning barcha ishlari o‘zi uchun xayrlidir. Bu – yer yuzida faqat musulmonlarga xos bo‘lgan fazilatdir. Zero, u sevinsa, shukr etadi, savob oladi. Bu uning uchun xayrlidir. Boshiga balo kelsa sabr qiladi. Bu ham uning uchun xayrlidir”, deganlar.
Yaratganga shukrki, mo‘minlar shunday murakkab vaziyatda ham tushkunlikka tushmasdan ibodatlarda, xayr-saxovatlarda bardavom bo‘ldilar. Xonadonlarda tarovehlar o‘qilyapti, bu fazilatli namozlardan ayol-qizlar, kichik yoshdagi bolalar ham bahramand bo‘lmoqdalar; iftor qilishni istagan yurtdoshlarimiz masalliqlarni xonadonlarga tarqatib bermoqdalar; fitr sadaqasi esa savobi ko‘proq bo‘lsin, deya ortig‘i bilan deyarli tarqatib bo‘lindi; zakotlar muhtojlarga yetkazilmoqda.
Binobarin, bugungi sinovli kunlarda xalqimiz shukr va sabr ichida hayot kechirmoqdaki, bu Alloh taoloni bandalaridan mamnun qiladigan fazilatli amallardandir.
Robiya JO‘RAQULOVA
Al-Kisoiy al-Kufiy 119/737 yil Kufada dunyoga kelgan.
To‘liq ismi: Ali ibn Hamza ibn Abdulloh ibn Bahman ibn Fayruzm al-Kisoiy al-Kufiy. Imom al-Kisoiy yoshligida ilm o‘rganishga juda intilardi, lekin boshlang‘ich davrda muvaffaqiyat qozona olmasdi. Bir safar Qur’onni yod olishda qiynalgach, ustoziga: “Men hech narsani yodlay olmayapman, charchadim”, dedi.
Ustoz unga sabr qilishni va Qur’onning barakasiga ishonishni tavsiya qildi. Shundan so‘ng, Imom al-Kisoiy sabr bilan harakat qilib, Qur’onni mukammal yod oldi va keyinchalik mashhur qiroat imomlaridan biri bo‘ldi. Bu voqea sabr va mehnatning samarasini eslatadi.
Hayoti: Al-Kisoiy Kufada tug‘ilgan va tilshunoslikda ham, qiroatda ham yuqori maqomga ega bo‘lgan. Undan nega «Kisoiy» deb nom olganligi haqida so‘rashganida u, – "chunki men hajda kisoda (kiyimda) ehrom bog‘laganman", deb javob bergan ekan. U asli fors bo‘lib, Bani Asad qabilasining qullaridan edi.
Ilmiy faoliyati: Uning asosiy ustozlari Hamza al-Kufiy va boshqa yirik qiroatchilar bo‘lgan. Bundan tashqari Kufa maktabini asoschisi hisoblanadi.
Muoz al-Harro va Abu Ja’far Ruasiylarda nahvdan tahsil oldi. Ular-dagi ilmlarni olib bo‘lib, ulardan qoniqmay qolgach, Basraga kelib Iso ibn Umar, Abu Amr ibn al-Alo va Al-Xalil ibn Ahmaddan ilm o‘rgangan. Qiroatni esa Sho‘ba ibn Hajjojdan ta’lim olgan.
U zot juda ko‘p asarlar ham yozgan: "Kitab muxtasar fi an-nahv" (Nahvga oid qisqa bo‘lgan kitob), "Kitab al-hudud fi an-nahv" (Nahvdagi hadlar oid kitob), "Kitob al-qiroat (Qiroatga doir kitob)", "Kitab al-adad (Sonlarga doir kitob)", "Kitab ixtilaf al-adad (Sonlarning ixtilofiga oid kitob)", "Kitab al-huruf (Harflarga oid kitob)", "Kitab maoniy al-Qur’an (Qur’on ma’nolari haqidagi kitob)" kabi ko‘plab kitoblar yozgan.
Nahvdan Farro uning xos shogirdlaridan hisoblanadi.
Kisoiy 189/805 yil Roy shahrida vafot etgan.
Matkarimov Nurmuhammad,
Hadis ilmi maktabi o‘qituvchisi.