Ma’lumki mamlakatimizda koronavirus infeksiyasi tarqalishining oldini olish maqsadida karantin tartiblari joriy etilgan. Shunga ko‘ra ta’lim muassasalarida karantin ta’tili e’lon qilingan bo‘lib, o‘quv-mashg‘ulotlari masofaviy ta’lim shaklida olib borilmoqda.
Shuningdek, talabalarning o‘quv yilini yakunlashi hamda bitiruvchi bosqich talabalarining yakuniy attestatsiyalari va bitiruv malakaviy ishi himoyalari ham masofaviy ta’lim shaklida o‘tkaziladi.
Oliy va o‘rta maxsus diniy ta’lim muassasalarida tasdiqlangan qabul Nizomiga ko‘ra o‘rta maxsus islom ta’lim muassasalarida abituriyentlardan hujjat qabul qilish 15 iyundan 5 iyulgacha, oliy diniy ta’lim muassasalarida esa 15 iyundan 15 iyulgacha o‘tkazilishi belgilangan.
Hozirgi vaziyatdan kelib chiqib, koronavirus kasalligi tarqalishining oldini olish maqsadida diniy ta’lim muassasalarida 2020-2021 o‘quv yili uchun abituriyentlardan hujjatlarni qabul qilish yuqorida qayd etilgan muddatlarda onlayn, masofaviy shaklda amalga oshirilishi rejalashtirilmoqda.
Avvalgi yillarda qabul imtihonlari o‘rta maxsus islom ta’lim muassasalarida 3 ta fan (Chet tili, Tarix, Ma’naviyat va ma’rifat) bo‘yicha test sinovi shaklida;
Toshkent islom instituti va Mir Arab oliy madrasasida “Arab tili” fani bo‘yicha ijodiy imtihon, “Fiqh va aqoid”, “O‘zbekiston tarixi” fani bo‘yicha test sinovi shaklida;
Hadis ilmi maktabida “Hadis va mustalahul hadis”, “Arab tili” fani bo‘yicha ijodiy imtihon, “O‘zbekiston tarixi” fanidan test sinovi shaklida o‘tkazilgan edi.
Yurtimizda karantin tartiblari davom etayotgani va abituriyentlarga qulayliklar yaratish maqsadida 2020-2021 o‘quv yili uchun diniy ta’lim muassasalariga kirish test imtihonlarini istisno tariqasida fanlarni qisqartirish bo‘yicha takliflar ham ko‘rib chiqilmoqda.
Eslatib o‘tamizki, o‘rta maxsus islom ta’lim muassasalariga umumiy o‘rta ta’lim (11-sinf negizida) yoki o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’lim muassasasini tugatganligi haqida hujjat (diplom)ga ega bo‘lgan fuqarolar, oliy diniy ta’lim muassasalariga o‘rta maxsus islom ta’lim muassasalarini tamomlagan bitiruvchilar qabul qilinadi.
Kirish imtihonlari o‘tkazishning tasdiqlangan tartibi va qabul jarayonlariga oid ma’lumotlar O‘zbekiston musulmonlari idorasining muslim.uz sayti va boshqa ijtimoiy tarmoqlar sahifalari orqali berib boriladi.
Salohiddin Sherxonov
Ta’lim va ilmiy-tadqiqot
bo‘limi mudiri
Hazrat Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Qur’oni karimning sharhlovchisi sifatida hukm chiqarish vakolatiga ega edilar. Shunga binoan hadis hukm chiqarish bo‘yicha ikki asosiy sohani qamrab oladi.
Birinchi soha: Qur’oni karimda zikr etilgan hukmlarni yoritib berish.
Ikkinchi soha: Qur’oni karimda ko‘rsatilmagan masalalarni hukm shaklida belgilash.
Birinchi sohada hadis Qur’oni karim oyatlarini tafsir qiladi. Umumiy ma’noga ega bo‘lganini xoslashtiradi, ya’ni unga xususiy ma’no beradi, mutloq, ya’ni, qayd va shartsiz oyatlarni qaydlaydi.
Shu o‘rinda ba’zi bir misollar keltirib o‘tamiz. Qur’oni karimda “Namoz o‘qinglar” deb amr qilingan. Lekin namozlarning soni, sifati, rak’atlarining soni Payg‘ambarimiz alayxissalom tomonidan belgilangan va amalda ko‘rsatib berilgan. Bu esa mujmal iborani izohlash misoli.
Umumiy mazmunni xos qilish uchun misol. Qur’oni karimda meros tizimi umumiy ma’noda kelgan. Ya’ni meros qoldirish va meros olish huquqi berilgan. Lekin Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam meros olish uchun din birligi, qotil bo‘lmaslik va qul bo‘lmaslikni shart qilib qo‘yib uni xoslashtirganlar. Masalan, o‘z otasini o‘ldirgan yoki nohaq yo‘l bilan uning o‘limiga sabab bo‘lgan farzand otasidan meros olish xuquqidan mahrum bo‘ladi.
Ikkinchi soha bo‘yicha hadisga tegishli masalalar. Zarurat chog‘ida Qur’oni karimda aytilmagan biron bir yangi hukmni hadis hukm qilib belgilab beradi. Bu o‘rinda ayrim hukmlar Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamdan maxfiy vahiy yoki ilhom orqali sodir bo‘lgan va ba’zilari u zotning ijtihodlari va shaxsiy fikrlaridan kelib chiqqan. Albatta, Payg‘ambarimiz alayhissalom ijtihod qilishda ham islom ruhi va falsafasini nazarda tutar edilar.
Bu o‘rinda ko‘p misollar berish mumkin. Masalan, momoga merosdan oltidan bir hissa berish, nikoh bitimining to‘g‘ri bo‘lishi uchun guvohlar shartligi, badan a’zolari xun bahosini belgilash kabi hukmlar kiradi.
Islom shariatida hadislarning o‘rni ahamiyatli ekani ko‘rinib turibdi. Hukmlar faqatgina Qur’oni karimning o‘zidan olinmaydi. Qur’oni karimda kelgan ko‘pgina hukmlar tafsilotini bilish uchun hadislar muhim ahamiyat kasb etadi. Balki shar’iy hukmlarning bir qanchasi hadislar orqali kelib chiqqan ekan.
Oybek Hoshimov,
Hadis ilmi maktabi o‘qituvchisi.