Butun dunyo musulmonlari Ramazon oyini intiqlik va o‘zgacha g‘ayrat- shijoat bilan kutib oladilar. Va bu oy davomida Alloh taologa ibodat bilan mashg‘ul bo‘lib, iymonlarini mustahkamlashga hamda qalblarini poklashga urinadilar.
Ramazon – dunyoning bir chetlarida kambag‘allik qiyinchiliklarini boshidan o‘tkazayotgan insonlarning hayot tarzini ozgina bo‘lsa ham sezishga va isrofdan tiyilish uchun ruhiy hamda jismoniy ibodat hisoblanadi.
Bu oyda qilishingiz kerak bo‘lgan va bu orqali abadiy jannat hayotiga erishingizga yordam beradigan ba’zi yaxshi amallarni sanab o‘taman.
Ularning ba’zilari saharlik va iftorlik qilishga imkoni yo‘q. Ulardan o‘z yordamingizni ayamang. Iltimos ularning quvonchlariga siz ham o‘z hissangizni qo‘shing. Chunki ozgina non va meva-cheva bilan rizqingiz kamayib qolmaydi.
Iltimos, uydagi ayollaringizni ham o‘ylab ko‘ring. Iftorlik va saharlik tayyorlash faqtagina ularning vazifasi emas. Siz ham yordam qo‘lini cho‘zsangiz bo‘ladi. Siz ayolingiz va qizlaringizga ko‘proq mehr ko‘rsating. Siz bunday qilish bilan ham sunnatga ergashgan bo‘lasiz (chunki Rasululloh alayhissalom doimo uy ishlarida ahli ayollariga yordam berganlar) ham oila a’zolaringiz hurmati va muhabbatiga sazovor bo‘lasiz.
عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ رضي الله عنهما، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَآله وسَلَّمَ، قَالَ: «خَيْرُكُمْ خَيْرُكُمْ لِأَهْلِهِ، وَأَنَا خَيْرُكُمْ لِأَهْلِي» رواه الترمذي.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Sizlarning yaxshilaringiz o‘z oilasiga yaxshi muomala qiladiganlaringizdir. Men esa sizlarning orangizdagi o‘z oilasiga eng yaxshi muomala qiluvchi kishiman”, dedilar.
Shuningdek, «Mo‘minlarning komil iymonlilari ularning chiroyli xulqlilaridir. Sizlarning eng yaxshilaringiz ayollariga chiroyli xulq bilan muomala qiladiganlaringizdir», deganlar (Imom Termiziy rivoyati).
Ba’zilar yosh bo‘lsada, sog‘lom bo‘lsada, uzr tufayli ro‘za tuta olmasligi mumkin. Ular haqida yaxshi gumonda bo‘ling. Chunki mo‘min kishi musulmon birodari haqida doimo yaxshi gumonda bo‘lishi lozim. Ularga chiroyli muomala qiling va ro‘za tutmaganlari uchun ularning ustidan hukm chiqarmang. Ulamolar aytganlaridek: “Yaxshi gumon qilish ham ibodatdir”.
Islomingizni chiroyi bilan boshqalarga o‘rnak bo‘ling.
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ﷺ: مِنْ حُسْنِ إِسْلَامِ الْمَرْءِ تَرْكُهُ مَا لَا يَعْنِيهِ. رَوَاهُ التِّرْمِذِيُّ
Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Befoyda narsalarni tark qilish kishining Islomi chiroyligidan (dalolat)dir”, dedilar (Imom Termiziy va Imom Ibn Moja rivoyati).
Hayit bayrami uchun oy davomida pul yig‘ib boring va uni oyning oxirida kambag‘allarga tarqating.
Bu oyga gunohlarimiz bilan qadam qo‘ydik, endi bu oydan barcha gunohlarimizdan pok holda chiqish barchamizga nasib qilsin.
Muhammad Ali MUHYIDDIN,
Toshkent islom instituti 3-kurs talabasi.
- 54دُخُولُ النَّاسِ فِي الْجَنَّاتِ فَضْلٌ مِنَ الرَّحْمَنِ يَا أَهْلَ الأَمَالِ
Ma’nolar tarjimasi: Ey umidvor bandalar, insonlarning jannatlarga kirishlari Ar-Rohmanning fazlidir.
Nazmiy bayoni:
Jannatga erishmoq Ar-Rohman fazli,
Bu muhim e’tiqod, ey umid ahli.
Lug‘atlar izohi:
دُخُولُ – mubtado.
النَّاسِ – muzofun ilayh.
فِي – jor harfi اِلَى ma’nosida kelgan.
الْجَنَّاتِ – lug‘atda “darxtzor bog‘” ma’nosini anglatadi. Jor majrur دُخُولُ ga mutaalliq.
فَضْلٌ – xabar. Lug‘atda “marhamat” va “muruvvat” kabi ma’nolarni anglatadi.
مِنَ – “tabyiniya” (uqtirish) ma’nosida kelgan jor harfi.
الرَّحْمَنِ – jor majrur فَضْلٌ ga mutaalliq.
يَا – yaqinga ham, uzoqqa ham ishlatiladigan nido harfi.
أَهْلَ الأَمَالِ – muzof munodo. Lug‘atda “umidvorlar” ma’nosiga to‘g‘ri keladi.
Matn sharhi:
Qaysi bir inson jannatga kiradigan bo‘lsa, albatta, Alloh taoloning lutfu marhamati bilan kirgan bo‘ladi. Shuning uchun U mehribon zotning fazlu marhamatidan umidvor bo‘lib harakat qilish lozim.
Jannatdagi darajalar qilingan amallar e’tiboriga ko‘ra egallansa-da, unga kirish faqat va faqat Alloh taoloning fazlu marhamatiga bog‘liq bo‘ladi. Bu haqiqatni Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning o‘zlari alohida ta’kidlaganlar:
عَنْ عَائِشَةَ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ سَدِّدُوا وَقَارِبُوا وَاعْلَمُوا أَنْ لَنْ يُدْخِلَ أَحَدَكُمْ عَمَلُهُ الْجَنَّةَ وَأَنَّ أَحَبَّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ أَدْوَمُهَا وَإِنْ قَلَّ. رَوَاهُ البُخَارِيُّ
Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “To‘g‘ri bo‘linglar, g‘uluga ketmanglar, bilinglarki sizlardan birortangizni amali jannatga kiritmaydi, albatta amallarning Allohga sevimlirog‘i oz bo‘lsa-da, davomlirog‘idir”, – dedilar”. Buxoriy rivoyat qilgan.
Ya’ni biror inson ham yaxshi amallari ko‘pligi sababli o‘zining jannatga kirishini naqd qilib qo‘ya olmaydi, balki jannat faqatgina Alloh taoloning rahmatiga sazovor bo‘lgan baxtli insonlargagina nasib etadi.
Shuning uchun har bir banda Alloh taoloning rahmatidan umidvor bo‘lib yashashi lozim. Qur’oni karimda taqvodor bandalarning jonlari olinayotganda farishtalar ularga salom berib, jannat bashoratini berishlari bayon qilingan:
Ushbu oyati karimadagi ب harfi “sababiya” ma’nosida bo‘lsa ham, “badaliya” ma’nosida bo‘lsa ham, hadisda bayon qilingan ma’noga zid bo‘lib qolmaydi. Agar “sababiya” ma’nosi beriladigan bo‘lsa, “qilib yurgan yaxshi ishlaringiz sababli Alloh taoloning rahmatiga sazovor bo‘ldingiz, jannatga kiring” degan ma’no tushuniladi. Agar “badaliya” ma’nosi beriladigan bo‘lsa, “qilib yurgan yaxshi ishlaringiz badaliga Alloh taoloning rahmatiga sazovor bo‘ldingiz, jannatga kiring” bo‘ladi.
Modomiki, barcha Alloh taoloning rahmatiga sazovor bo‘lish bilangina jannatga kirar ekan, doimo U zotning rahmatidan umid uzmay amal qilib borish lozim. Ammo umidvor bo‘lish bilan xom xayol surishning orasini ajratib olish kerak. Xom xayol surish – biron ish qilmasdan faqatgina “shirin xayol” surishning o‘zi bo‘lsa, umidvor bo‘lishning o‘ziga yarasha bir qancha shartlari bor.
Umidvor bo‘lish va xom xayol surish orasidagi farqlar
Umidvor bo‘lish va xom xayol surish orasidagi farqlar haqida “Talxisu sharhi aqidatit Tahoviya” kitobida quyidagilar aytilgan:
“Kimki bir narsadan umidvor bo‘lsa, uning umidvorligi bir qancha ishlarning bo‘lishi zarurligini keltirib chiqaradi:
1. Umid qilgan narsasiga muhabbatli bo‘lishi;
2. Umid qilgan narsasiga erisholmay qolishdan qo‘rqishi;
3. Umid qilgan narsasiga erishish uchun imkoni boricha harakat qilishi.
Ushbularning birortasiga ham bog‘lanmasdan, umid qilish xom xayol surish bo‘ladi. Umidvorlik va xom xayol surish boshqa-boshqa narsalardir”[2].
Demak, kimki Alloh taolodan o‘zini jannatga tushirishini umid qilayotgan bo‘lsa, o‘sha umid qilgani jannatga muhabbatli bo‘lishi, uni doimo yodida saqlashi va unga olib boradigan yo‘llardan yurishi lozim.
Kimki Alloh taolodan o‘zini jannatga tushirishini umid qilayotgan bo‘lsa, o‘sha umid qilgani jannatga erisholmay qolishidan qo‘rqishi, undan ajratib qo‘yadigan narsalardan saqlanib yurishi lozim.
Kimki Alloh taolodan o‘zini jannatga tushirishini umid qilayotgan bo‘lsa, o‘sha umid qilgani jannatga erishishi uchun unga erishtiradigan barcha omillarni ishga solib imkoni boricha harakat qilishi lozim. Alloh muvaffaq qilsin.
Keyingi mavzular:
Ulug‘ hisob-kitob bo‘lishi bayoni.