Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Agar omonlikda bo'lsangiz o'zingizni xavfga tashlamang” degan ma'nodagi hadisni aytgandilar, sahobalar roziyallohu anhum: “Qanday qilib, yo Rasululloh?” deyishdi. Shunda Nabiy alayhissalom: “Qarz(olib)”, deb javob berdilar.

 Qarz

Qarz inson halovatini va tinchini buzadi. Kechalari tashvishga, kunduzlari esa, xorlikka sabab bo'ladi. Shuning uchun musulmon banda imkon qadar qarz olishdan saqlanmog'i lozim. Qarzdorlik og'ir mas'uliyat va javobgarlikdir. Jobir roziyallohu anhu aytadi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam zimmasida qarzi bo'la turib vafot etgan odamga janoza namozi o'qimas edilar. Bir mayyit olib kelindi. Shunda u zot alayhissalom:

“Uning zimmasida qarz bormi?” dedilar.

“Ha, ikki dinor”, deyishdi.

“Sohibingizga o'zingiz janoza o'qing. Zimmasida qarzi bor odamga janoza o'qimayman”, dedilar.

Bu ishdan sahobalar qattiq hayratlandilar. Shu payt sahobalardan biri: “O'sha ikki dinor mening zimmamga, yo Allohning Rasuli”. Keyin Nabiy sollallohu alayhi vasallam u(mayyit)ga janoza o'qidilar.

Alloh taolo fathlar ato etganidan keyin, musulmonlar boyliklarga ega bo'lishgach Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:“Men har bir mo'min uchun uning o'zidan ham yaqinman. Kim qarz qoldirsa, uni ado etish mening zimmamda”, deganlar.

Payg'ambarimiz sollallohu alayhi vasallam ummatlarining qarzlarini to'lashda ham otamizdan ko'ra mehribonroq edilar.

 Nabaviy ogohlantirish

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam har bir narsani o'z nomidan boshqa nom bilan atashdan qaytarganlar. Bugungi kunda ribo boshqa nom bilan, qarz esa bo'lib to'lash, yana qayndayir xayriya tashkilotlari kabi nomlar bilan atalmoqda. Lekin qanday atalmasin qarz bu – majburiyat, insonning zimmasidagi og'ir mas'uliyatdir.

 
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam qarzdorlikdan panoh so'rardilar

Aqlli inson imkon qadar agar o'ta muhtoj yoki zarur bo'lmasa qarz olmaydi. Afsuski bugungi kunda esa qarz olish odatiy holatga aylandi. Qarz berish osonlashdi, uning turlari ko'paydi. Har qadamda, ko'chalarda, OAV, hatto qo'l telefoningizda ham “Hashamatli uyga, yangi mashinaga ega bo'ling degan” qarz olishga targ'ib qiluvchi reklamalar to'lib-toshdi. Ammo unutmangki, qarz faqatgina muhtoj bo'lingan holatda olinadi. Lekin ba'zi odamlar ortiqcha narsalar, hattoki dam olish, sayyohatlar uchun ham qarz olishmoqda. Inson bularning barchasidan ehtiyot bo'lishi lozim.

Inson imkon qadar boriga qanoat qilmog'i lozim. Masalan, ehtiyojini qondiradigan mashinani haydasin. Qimmatbaho mashinani qarzga olish shart emas. Keyin zimmasidagi qarzlarni uzolmay qiynalib yuradi.

  
 Agar qarzdor bo'lsangiz, uni uzishga shoshiling!

Agar bir inson qarz olishga o'ta majbur bo'lib qolsa, qarz olayotganida uzish niyatida bo'lishi shart. Zero, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kimki birovdan qaytarib berish niyatida qarz olsa, Alloh unga qarzini uzishga yordam beradi. Kimki moliga talofat etkazish maqsadida olsa, Alloh uning o'ziga talofat etkazadi”, deganlar. Shuning uchun, qarzdor qarzni yaxshi niyatda olishi lozim. Zimmasida qarzi bor odam Islomning rukni bo'lgan – haj amalini ado etishga qarz olib, e'tibor bering, hatto farz ibodatni bajarishga dinimiz buyurmagan. Balki qarzni uzish yoki qarz olgan odamdan ruxsat so'rash talab etiladi.

Boy odamning qarzni uzmasligi zulmdir

Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Boy (qodir) bo'laturib qarzni kechiktirish zulmdir”, deganlar.

Kim qarzni qaytarishga imkoni bo'la turib, qarzini uzmasdan, qarz bergan odamni “Huda xohlasa beraman” deb sarson qilsa, unga zulm qilgan bo'ladi. Bunday holatlar bugungi kunda nafaqat insonlar, balki yirik tashkilot va muassasalar o'rtasida ham ko'p kuzatilmoqda.

Davron NURMUHAMMAD