Sayt test holatida ishlamoqda!
24 Dekabr, 2024   |   23 Jumadul soni, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:21
Quyosh
07:47
Peshin
12:28
Asr
15:18
Shom
17:02
Xufton
18:22
Bismillah
24 Dekabr, 2024, 23 Jumadul soni, 1446

Ramazon vaqtlarini qanday o‘tkazaylik?

2.05.2020   2321   2 min.
Ramazon vaqtlarini qanday o‘tkazaylik?

 Qur’oni karimni ko‘p tilovat qiling. Nabiy sallollohu alayhi vasallam o‘zlari Jabroil alayhissalom bilan bir-birlariga galma-galdan Qur’oni karimni o‘qib berar edilar.

  • Nafllar va zikrlarni yanada ko‘paytiring.
  • Musulmonlarning hojatlari va ehtiyojlarini o‘ylang va ularning g‘amlariga sherik bo‘ling.
  • Biror kimsadan ozor yetsa , sabr qiling va o‘zingiz ham hech kimga ozor bermang.
  • Biror kimsa siz bilan janjallashishni va behuda tortishishni xohlasa, siz unga “men ro‘zadorman” deng.
  • Faxsh so‘zlar, balki behuda so‘zlardan ham o‘zingizni saqlang.
  • Muxaqqiq ulamolar nazdida qadr kechasi biror kunga xos emas. Shuning uchun har kechada biroz bo‘lsa ham ibodat qilishga harakat qiling. Toki, agar aynan o‘sha kecha qadr bo‘lsa, u holda bizga o‘sha kechaning barakalaridan ulush nasib etsin.
  • Hargiz yolg‘on gapirmang va hech kimni g‘iybat qilmang.
  • Nafl ishlarning savobi farzlarga teng bo‘lgani uchun imkon qadar muxtojlarga moliyaviy ko‘mak ham bering.
  • O‘z xodimlaringiz va qo‘l ostidagilaringizning ishlari va mas’uliyatlarida yengillik qiling.
  • La ilaha illalloh, Muhammadur Rosululloh va istig‘forni ko‘p ayting.
  • Jannatni ko‘p so‘rang va jahannamdan ko‘p panoh so‘rang.
  • O‘ta ojizlik va xokisorlik ila ko‘p duo qiling.
  • Gazetxonlik va hokazo kabi muboh ishlarga ham kamroq vaqt sarflang.
  • DVD, TV, Kino ko‘rmang. Shuningdek, radio, magnitafon va hokazolar orqali qo‘shiqlar va behuda narsalar eshitishdan juda qattiq saqlaning.
  • Tahajjud, ishroq, choshtgoh, avvobiyn namozlariga xos e’tibor qarating.
  • Imkon bo‘lsa butun oxirgi o‘n kunda e’tikofga himmat qiling. Bo‘lmasa qancha imkon bo‘lsa, shuncha e’tikof niyyati ila masjidda o‘tkazing. Ayollar ham o‘z uylarida biror joyni ta’yin qilib, e’tikof o‘tira oladilar. Balki, ular ham himmat qilishlari lozim.
  • Bandalarga dinni yetkazish va ularga haqni yetkazishga imkon qadar harakat qiling.
  • Nazarni saqlang va nomahramlar ila zaruratsiz gaplashishdan juda qattiq saqlaning.
  • Shovqin-suron, baqir-chaqir va ahli-ayolga, shuningdek, qo‘l ostidagilarga zulm va haddan oshishlikdan o‘zingizni saqlang.

 

“Ahkaame Ramazan”- kitobidan. Mavlono Muhammad Abdulqoviy. 11-bet. Abdulqayyum Komil tarjimasi

Ramazon-2020
Boshqa maqolalar

"O‘rganadigan ilm" nima degani?

23.12.2024   2314   4 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Faqihlar fiqhga shunday ta’rif berishadi: «Fiqh mukallaflarning amallarini halol va haromlik, fasod va sahihlik jihatidan o‘rganadigan ilmdir». Bu ta’rifni ham kengroq tahlil qilib ko‘raylik. «O‘rganadigan ilm» nima degani? Hozirgina «Ilm bir narsaning voqelikka muvofiq kelishidir», dedik.

Fiqhning mavzusiga bir misol keltiraylik. Masalan, men mukallafman. Xotinimga «Sen taloqsan», dedim. Buning hukmi nima bo‘lishini fiqh o‘rganadi. Demak, fiqh men kabi mukallaflarning mana shu kabi holatlarini o‘rganadi. Masalan, men sherikchilik aqdini tuzishim mumkin, biron narsani sotishim, ijaraga olishim mumkin. Fiqh ana shunday holatlarni, men qilgan ishning halol yoki harom, sahih yoki fasodligini o‘rganadi. Demak, fiqhning mavzusi mukallaflar qiladigan amallarning holatini o‘rganishdir.

Faqihlarning fiqhga bergan ta’riflarida «dalil» degan so‘z bormi? Yo‘q. Ular faqat mukallaflarning amallari haqida gapirishdi, hukmlarning mukallaflarga nisbatan joriy bo‘lish holatlariga e’tibor qaratishdi. Demak, umumiy qilib aytadigan bo‘lsak, fiqhga ikki xil ta’rif berildi. Biri usuliy ulamolarning ta’rifi, ya’ni «Qur’on va Sunnatdan hukmlarni qay tarzda chiqarib olish haqidagi ilm» degan ta’rif. Ikkinchisi fuqaholar bergan ta’rif bo‘lib, unda hosil bo‘lgan hukmlarning mukallaflarga qanday joriy qilinishi asosiy o‘ringa qo‘yildi. Bu hukmlar mutlaq mujtahidlar tarafidan chiqariladi. Hukmni faqat mutlaq mujtahid chiqara oladi. Ana shu mujtahid muayyan bir hukmni Qur’on va Sunnatdan qanday chiqarganini o‘rganish usul ilmining mavzusidir. Chiqarilgan hukmni o‘zimizga va jamiyatga tatbiq qilish esa muftiy va faqihlarning ishidir.

Demak, fiqhga ikki xil qarash mumkin ekan: hukmni chiqarib olish va uni tatbiq qilish. Bizning xatoimiz shuki, hukmni ishlab chiqish bilan uni tatbiq qilish orasidagi farqni tushunmayapmiz. Tushunmaganimiz uchun keraksiz gaplarni gapiryapmiz. Biz yuqorida aytib o‘tgan ikki yo‘nalish – tahallul, ya’ni dinga yengil qarash va tashaddud, ya’ni dinda g‘uluvga ketish yo‘nalishlari yo ikkinchi ta’rifdan bexabar qolishdi, yoki unga e’tiborsiz qarashdi. Ular faqat birinchi ta’rifni, ya’ni hukmni qay tarzda ishlab chiqishni izohlashdi.

Masalan, siz birinchi yil ilm olayotgan bo‘lsangiz, ular sizga: «Sen aytgan hukmni faqat dalil keltirsang, qabul qilamiz», deyishadi. Axir siz hali dalillarni bilmaysiz-ku! Birorta jumlani oyat deb o‘ylashingiz mumkin, lekin aslida u oyat bo‘lmasligi mumkin. Bir hadisni Buxoriyda kelgan, deb aytishingiz mumkin, lekin u Buxoriydan rivoyat qilinmagan, to‘qima hadis bo‘lib chiqishi mumkin, chunki siz hali dalillarni o‘rganmagansiz. Ular mana shu darajadagi odamlardan dalil so‘rashdi, ochiq-oydin dalili bo‘lmagan hukmni esa botilga chiqarishdi. Bunga biroz kengroq yondashish kerak...

Yuqorida aytganimdek, asosiy maqsadim ta’riflarga doir qo‘shimcha ma’lumotlarni aytib o‘tish edi. Keling, shu masalani ko‘raylik. Ana o‘sha yo‘nalish egalari har bir hukmga dalil talab qilishyapti. Avvalo ayting-chi, dalil nima o‘zi? Ular: «Dalil – bu Qur’on va Sunnat», deyishadi. Ularning «Dalil Qur’on va Sunnatdir», deyishi ilmiy ma’noda xatodir, chunki dalilni faqat Qur’on va Sunnatgagina cheklab qo‘ysak, dinni zoye qilib qo‘yamiz, chunki bulardan boshqa dalillar ham bor. Dalil to‘g‘ri yondashish orqali talab qilingan ma’lumotga yetkazadigan manbadir. Demak, Qur’on va Sunnat dalillarning asosiy qismidir, lekin dalillarning barchasi emas, chunki ijmo’ ham dalil, qiyos ham dalildir. To‘g‘ri yondashish orqali talab qilingan ma’lumotga yetkazadigan har qanday manba dalil bo‘ladi. Lekin bu gapni ular tushunmaydi. Ular dalilni faqat Qur’on va Sunnat, deb tushunishadi.

«Hanafiy mazhabiga teran nigoh» kitobidan