Sayt test holatida ishlamoqda!
17 Mart, 2025   |   17 Ramazon, 1446

Toshkent shahri
Tong
05:13
Quyosh
06:32
Peshin
12:36
Asr
16:44
Shom
18:35
Xufton
19:48
Bismillah
17 Mart, 2025, 17 Ramazon, 1446

Ilmiy isbot: Ro‘za tutgan kishi yosharadi...

30.04.2020   5496   2 min.
Ilmiy isbot: Ro‘za tutgan kishi yosharadi...

Olimlar ro‘za tutish bilan ming dardni davolasa bo‘ladi, deyishadi. Xususan, ro‘za tutgan odam oshqozon kasalliklari, bo‘g‘inlardagi muammolar, tuzlar, toshlar, qon bosimi va boshqa ko‘plab kasalliklardan xolos bo‘lar ekan. 

Tokio texnologik universiteti olimi Yosinori Osumi vaqtinchalik ochlik, ya’ni ro‘zaning kasalliklarga davo bo‘lishi va tanani yashartirishini ilmiy isbotlagan. Yaponiyalik bu olim autofagiya mexanizmlarini kashf etgani uchun 2016 yilda tibbiyot va fiziologiya sohasi bo‘yicha Nobel mukofoti sovrindori bo‘ldi (Autofagiya “o‘zini o‘zi yemoq” degan ma’noni anglatadi). 

Autofagiya barcha jonli mavjudotlarda bo‘ladi. Bu tanani keraksiz chiqindilar, bakteriyalar va boshqa hujayralardan tozalash qobiliyatidir. Natijada organizm nafaqat tozalanadi, balki erta qarishdan himoya qilinadi, tana yosharadi. 

Autofagiya qorin och bo‘lganida faollashadi. Tashqaridan yemish kelmaganidan keyin ichki manbalar keraksiz chiqindilar, shuningdek, patogen bakteriyalar hisobidan energiya ishlab chiqarishni boshlaydi. Hayratlanarlisi, hujayralar Alloh irodasi bilan shunday yaratilganki, ular o‘zlarini o‘zlari tozalab turish qobiliyatiga ega. 

Mutaxassislarning fikricha, inson to‘q yurganda hujayralar faol ishlamas ekan. Bu tanamizda shlak va keraksiz chiqindilar yig‘ilishiga sabab bo‘ladi. Oqibatda turli kasalliklar urchiydi. Inson och bo‘lganida hujayralar o‘zini-o‘zi tartibga solish uchun fursat bo‘ladi. 

– Ro‘zador odam och qolganida organizmidagi hujayralarning nobud bo‘lgan qismlari utilizatsiya qilinadi, – deydi Toshkent tibbiyot akademiyasi tadqiqotchisi Elyorbek Rahmatullayev. – Organizm barcha infeksiya va toksinlardan tozalanadi. Inson organizmi och qolganda hujayralar ichkarida to‘planib qolgan axlatlar, yog‘lar, shlaklar, gijjalar, xavfli hujayralarni “yoqib” energiya ishlab chiqaradi. Shuningdek, eski hujayralar yemirilib, yangilari paydo bo‘lishiga zamin yaratadi. Yana bir misol, ro‘zador odamning oshqozon va ichak faoliyatida o‘t suyuqligi kamayishi kuzatiladi. Bu a’zolarida yarasi bor kishilar dardiga davo bo‘ladi. 

Kembrij universiteti va Britaniya ilmiy-tadqiqot instituti molekular neyrogenetika bo‘yicha professori D.Rubinshteynning sichqonlar ustida o‘tkazgan tajribalaridan ma’lumki, ularda 24 soatlik ochlikdan so‘ng miya va boshqa bir qancha organlar, jumladan, jigar faoliyati yaxshilangan. Tadqiqot ochlikdan foydalangan holda olib borildi va bu jarayonda hayvonlar uzoq yashadi, sog‘lomlashdi. 

Mutaxassisning aytishicha, agar saharlik va iftorlikda me’yoriy tarzda, sog‘lom ovqatlanish talablariga rioya qilgan holda ro‘za tutsak organizmdagi kasalliklarga qarshi immunitetni kuchaytirish, semizlikka qarshi monelik paydo qilish, to‘qimalarda to‘planib qolgan ortiqcha moddalar hamda tuzlarni haydashga yordam bergan bo‘lar ekanmiz.

 O‘zA
Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

Safarda sunnat namozi o‘qiladimi?

17.03.2025   43   5 min.
Safarda sunnat namozi o‘qiladimi?

Bismillahir Rohmanir Rohiym

Islom shariati – eng go‘zal va yengillik dinidir, Boshqa shariatlardan farqli ravishda o‘ziga xos jihatlaridan biri ham musulmonlarga yengillik o‘laroq ba’zi o‘rinlarda ruxsatlar va yengilliklar berilganidir. Birgina namozning o‘zida betob va uzrli kishilar, qariyalar va musofirlarga nisbatan qator yengilliklar mavjud. Unga ko‘ra musofir kishilar to‘rt rak’atli farz namozlarni ikki rak’atga qisqartirib o‘qishlari joiz ekani oyat va hadislar bilan sobit bo‘lgan. Ammo farz namozlariga tobe bo‘lgan ravotib sunnat namozlari ham safarda o‘qilish, o‘qilmasligi borasida ixtilofli qarashlar mavjud.

Biz mazkur masalaga oydinlik kiritish maqsadida ustozimiz Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf Hazratlarining bu boradagi fikrlarini keltirib o‘tamiz:

"Zafar Ahmad Usmoniy rahmatullohi alayhi hanafiy mazhabi ustidan tanqidlar ko‘payganda, "bu mazhabning gaplari dalilsiz, hadisga suyanmagan, fikrga suyangan narsa kabidir", degan bo‘htonu tuhmatlarga raddiya qilish uchun katta bir ilmiy jasorat ko‘rsatib, fiqh boblarining hammasida hanafiy mazhabining barcha hukmlariga oyat va hadislardan dalillarni to‘plab keltirgan buyuk olim hisoblanadilar. Mana shu kitobda "Safarda tatovvu’, ya’ni farz bo‘lmagan namozlarni o‘qish to‘g‘risidagi bobda birinchi bo‘lib Imom Termiziy Barro ibn Ozib roziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadis keltiriladi: "Men Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan o‘n sakkiz marta safar qildim. Ana shu safarim davomida u Zotning quyosh qiyomdan og‘gandan keyin, peshinning farzini o‘qishdan oldin ikki rak’at sunnat o‘qishni biror marta tark qilganlarini ko‘rmadim".

Rasuli Akram alayhissalom bilan birga o‘n sakkiz marta safarda bo‘lgan sahobiy ul Zoti sharifning sunnat o‘qiganliklarini aytgan bo‘lsalar-u, "safarda sunnat o‘qishlik gunoh, o‘qimaslik esa sunnat" deyishlik nodonlik va johillik emasmi?!

Hanafiy mazhabida mo‘tabar hisoblangan "Olamgiriya" kitobida bu haqida shunday deyiladi:

"Sunnat namozlar qasr qilinmaydi. Ba’zi ulamolar musofir sunnatni tark qilishini joiz hisoblaganlar. Lekin muxtor qavlga ko‘ra sunnatlarni xavf holatidagina o‘qimaydi, ammo xotirjamlik va barqarorlik holatlarida sunnatni bajo qiladi".

Yuqoridagi fikr va dalillardan umumiy xulosa yasaydigan bo‘lsak, Ahli sunna val jamoa mazhabining deyarli barcha imomlari – Hanafiylar, Shofeiy, Hanbaliy va Molikiylar ham safarda roitiba sunnat namozlarini o‘qish afzalligini ta’kidlaydilar. Bu faqat joiz bo‘libgina qolmay, balki Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning doimiy odatlari – sunnatlaridir. Bu borada ixtiloflar chiqarish U Zot alayhissalomning shafoatlaridan umidvor bo‘lgan musulmonning ishi emas.

Hanafiy mazhabining yana bir mo‘tabar manbalaridan biri, Ibrohim Halabiyning "Halabiyi Kabir" deb ataladigan mashhur asarida quyidagicha iboralarni ko‘rishimiz mumkin:

يرخص للمسافر ترك السنن على قول البعض. و قال: الفضل لا يرخص. و فى المبسوط لشمس الأئمة لا قصر فى السنن و تكلموا فى فضل. و قال الهندوانى الفعل افضل حالة النزول و الترك فى حالة السير. انتهى. و هذا الأعدل اذا لم تكن مشقة حالة النزول. و قد تقدم عن ابن عمر انه قال:"لو كنت مسبّحا لـأتممت". و قال هشام: "رأيت محمدا كثيرا لا يتطوع فى السفر قبل الظهر و لا بعدها، و لا يدع ركعتي الفجر و المغرب، و ما رأيته يتطوع قبل العصر و لا قبل العشاء". كذا فى شرح الهداية للسروجى.

"Musofir uchun ba’zilarning qavliga ko‘ra sunnatlarni tark qilishga ruxsat beriladi, fazl jihatidan ruxsat berilmaydi deganlar ham bor. Shamsul Aimma "Al-Mabsut" da: "Sunnatlarda qasr qilinmaydi, uning fazilati borasida ulamolar gapirib o‘tganlar" deyilgan. Al Hinduvoniy: "Safarda biror joyga borib tushgan holatda sunnatlarni qilish afzal, yo‘lda ketayotgan holatda esa tark qilish yaxshi" degan. Biror joyga borib tushgan holatda mashaqqat bo‘lmasa, demak, mana shu fikr adolatliroqdir. Ibn Umardan kelgan bir rivoyatda, "Agar sunnat o‘qiydigan bo‘lsam, farzlarni to‘la o‘qirdim" degan. Hishom aytadi: "Muhammad (Ibn Hasan Shayboniy)ni ko‘p bora ko‘rganmanki, safarda peshindan oldin ham, keyin ham nafl (ya’ni, sunnat) o‘qimasdi. Lekin bomdod va shomning ikki rak’at (sunnat)ini tark qilamasdi. Asrdan oldin ham, xuftondan avval ham nafl o‘qiganini ko‘rmaganman.

Ushbu iboralardan ma’lum bo‘ladiki, safarda sunnat namozlarini tark qilishga ruxsat berilgan bo‘lsada, fazilat jihatidan ularni o‘qishlikda ham gunoh yo‘q.

Hilola ISMOILOVA,
4-kurs talabasi

Maqolalar