Sayt test holatida ishlamoqda!
23 Yanvar, 2025   |   23 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:20
Quyosh
07:42
Peshin
12:40
Asr
15:47
Shom
17:31
Xufton
18:48
Bismillah
23 Yanvar, 2025, 23 Rajab, 1446

Taroveh namozi haqida

28.04.2020   524   18 min.
Taroveh namozi haqida

Ramazon oyi fazilatlarga boydir. Uning fazilatlaridan biri oy davomida xufton namozidan keyin taroveh namozi o‘qilishidir. Payg‘ambarimiz (alayhissalom) taroveh namozi xususida bunday deganlar: 

“Kim ramazon kechalarida turib, ibodat qilish sunnatligiga ishonib, savob umid etib ibodat qilsa, oldingi gunohlari kechiriladi” (Abu Hurayradan rivoyat qilingan). 

“Taroveh” lug‘atda “orom oldirish, dam berish” ma’nolarida kelgan “tarveha” so‘zining ko‘plik shaklidir. Istilohda Ramazon oyida xuftonning sunnati va vitr namozi o‘rtasida o‘qiladigan namozga nisbatan ishlatiladi. Namozning har to‘rt rakatidan so‘ng to‘xtab, dam olingani uchun “taroveh” deb nom berilgan. 

Taroveh namozi yigirma rakat bo‘lib, erkak va ayollar uchun sunnati muakkadadir. Payg‘ambarimiz (sollallohu alayhi va sallam): “Kim Allohdan savob umid etib, Ramazon namozini (tarovehni) o‘qisa, oldingi gunohlari kechiriladi”, deya marhamat qilganlar (Buxoriy, “Salotut-taroveh”, 1; Muslim, “Musofirin”, 174). 

Qur’oni karimni to‘la yod bilmagan kishilarga Fotiha surasidan so‘ng Fil surasidan boshlab kichik suralarni qo‘shib o‘qish tavsiya qilingan (“Zohidiy ”).

 Hazrat Umar xalifa bo‘lgach, odamlar tarqoq holda taroveh namozini ado etayotganlarini ko‘rib, bu namozni jamoat bilan o‘qishni yana joriy qildilar. Hazrat Ali ham: “Umar masjidlarimizni tarovehning fayzi ila nurlantirganidek, Alloh ham Umarning qabrini shunday nurlantirsin”, deya duo qilib, bu ishdan mamnun bo‘lganlarini bildirganlar. 

Hazrati Umar, Hazrati Usmon va Hazrati Ali davrlaridan boshlab, hozirgi kungacha taroveh namozi yigirma rakat o‘qiladi. Sahobalardan hech kim bunga e’tiroz bildirmagan, ulamolar tarafidan ham shu shaklda o‘qish qabul qilingan. 

Hukmi 

Ramazon oyida taroveh namozini o‘qish erkak va ayollarga sunnati muakkadadir. Taroveh namozini jamoat bilan o‘qish sunnati kifoyadir. 

Vaqti 

Taroveh namozi xufton namozining sunnatidan so‘ng vitr namozidan oldin o‘qiladi. 

Niyati 

“Taroveh namozini (yo shu vaqtning sunnatini) yuzimni Ka’baning bir tomoniga qilib, xolis Alloh uchun o‘qishni niyat qildim”, deb ko‘nglidan o‘tkaziladi. 

Rakatlari soni 

Taroveh namozi yigirma rakatdir. Har ikki rakatdan so‘ng salom beriladi. 

Har to‘rt rakatdan so‘ng, ya’ni ikki salomdan keyin hamda vitr namozidan oldin to‘rt rakat namoz o‘qish miqdoricha dam olinadi. Dam olishda, istasa, tasbeh yo tahlil aytadi yo jim o‘tiradi. Tasbeh aytish mustahabdir. 

Taroveh namozining har ikki rakatining birinchi rakatida imom va qavm sano o‘qiydi. Imom taavvuz va tasmiya aytadi. Ruku va sujud tasbehlari uchtadan aytiladi. Qavma va jalsaga rioya etish sunnatdir. 

Qiroati 

Barcha namozlarda, jumladan, taroveh namozida ham qiroatni tajvid talablariga muvofiq qilish farzdir. Qiroatda ovoz go‘zalligi emas, uning to‘g‘riligi muhimdir. Shuning uchun qiroatni to‘g‘ri qiluvchi odam imomlikka o‘tkaziladi. Taroveh namozi davomida Qur’oni karimni bir marta xatm qilish sunnatdir. Salaf ulamolarimiz, Laylatul qadr umidida Ramazon oyining yigirma yettinchi kechasi tarovehida xatm qilishni maqbul ko‘rishgan. Buning uchun Qur’oni karim oyatlari 540 rukuga taqsim etilib, mus'haflarga belgi qo‘yilgan. 

Barcha namozlardagi kabi taroveh namozida ham jamoatning ko‘pligi afzaldir. Shuning uchun imom taroveh namozida jamoat toqatiga muvofiq miqdorda qiroat qilishi lozim. Mutaaxxir ulamolarimiz jamoat toqatidan kelib chiqib, taroveh namozida bir uzun yo uch qisqa oyat o‘qish mumkinligiga, ya’ni, Asr va Ixlos kabi suralarni o‘qish joizligiga fatvo berishgan. 

Bu o‘rinda shuni ta’kidlash lozim: taroveh namozida, jamoatga malol keladi, degan o‘yda namozning sunnatlari aslo tark etilmaydi. Salovot o‘qiladi. Salovatdan keyingi duoni o‘qimaslik joiz. 

Ramazon oyi davomida vitr namozi taroveh namozidan so‘ng jamoat bilan o‘qiladi. 

 

 

“Hidoyat” jurnali materiallari asosida tayyorlandi.

Ramazon-2020
Boshqa maqolalar

O‘rta Mag‘ribdagi rustamiylar davlati

20.01.2025   8374   5 min.
O‘rta Mag‘ribdagi rustamiylar davlati

2. Mag‘ribdagi Sijilmosaning Banu Midror davlati

By davlat hijriy 140–297 (milodiy 757–909) yillar orasida hukm surgan. Banu Midror davlatining odamlari xavorijlarning safariyya toifasidan bo‘lishgan. Ular abbosiylar bilan murosasozlik qilishgan va ichki ishlari va shjoratlarida o‘zlariga xon, o‘zlariga bek bo‘lib olganlar. Ularni fotimiylardan bo‘lgan ubaydiylar davlati yo‘q qilgan. Bu voqea hijriy 297 yilda sodir bo‘lgan.
 

Bu davlatning eng mashhur hokimlari:
1. Iyso ibn Yazid Asvad. Bu shaxs davlatga muassis bo‘lgan. Hijriy 140–155 (milodiy 757–772) yillar.
2. Abul Qosim Samku. Hijriy 155–168 (milodiy 772–784) yillar.
3. Al-Yasa’ ibn Abul Qosim. Hijriy 174–208 (milodiy 790–823) yillar.
4. Maymun ibn Midror. Hijriy 224–263 (milodiy 839–877) yillar.

 

3. O‘rta Mag‘ribdagi rustamiylar davlati
(hijriy 160–29; milodiy 776–908)

Ular iboziy xavorijlardan bir firqadir. Bu davlatga Abdurrahmon ibn Rustam asos solgan. U barbarlarni tugatgandan so‘ng o‘z davlatini qurdi. So‘ng Tohart nomli shaharni qurib, uni o‘ziga poytaxt qilib oldi. Bu davlatni ubaydiylar toifasi yiqitdi va hijriy 296 (milodiy 908) yilda o‘ziga qo‘shib oldi.

Mazkur davlatning kuzga kuringan xukmdorlari:
1. Abdurrahmon ibn Rustam. Hijriy 160–168 (milodiy 776–784) yillar.
2. Abdulvahhob ibn Abdurrahmon. Hijriy 167–208 (milodiy 784–823) yillar.
3. Aflah ibn Abdulvahhob. Hijriy 208–258 (milodiy 823–872) yillar.
4. Abul Yakzon Muhammad ibn Aflah. Hijriy 260–281 (milodiy 874–894) yillar.

 

4. Marokashdagi idrisiylar davlati
(hijriy 172–375; milodiy 788–985)

Abbosiylar Fax jangida alaviylar oilasiga katta zarar yetkazganlaridan so‘ng, hijriy 169 (milodiy 785) yilda Idris ibn Abdulloh ibn Hasan ibn Hasan ibn Aliy ibn Abu Tolib va uning ukasi Yahyolar qochib ketishdi. Yahyo Daylam yurtlarida qo‘zg‘alon ko‘tardi, so‘ng ar-Rashid uni yo‘q qildi. Lekin Idris Mag‘ribning eng uzoq yurtiga qochib bordi. U yerda barbarlar uni qo‘llab-quvvatlashdi. Idris Marokashda o‘zining amirligiga asos soldi, uning shavkati kuchaydi. Undan keyin o‘g‘li Idris davlatni qo‘lga oldi. U mazkur davlatning eng ko‘zga ko‘ringan hukmdori, haqiqiy asoschisi hisoblanadi. Yahyo ibn Idris ibn Umarning davrida Idris Fa’s shahrini ko‘rgan. Mag‘rib yurtlarining barchasida bu davlatning nufuzi ortgan.

Idrisiylar davlati tarixdagi birinchi shiy’a davlati hisoblanadi. Idrisiylarga Islom tamaddunini Mag‘ribga olib kelgan birinchi shaxslar sifatida qaraladi. Ularni fotimiy-ubaydiylar yo‘q qilgan.
 

Idrisiylar davlatining ko‘zga ko‘ringan hukmdorlari:
1. Idris ibn Abdulloh ibn Hasan. Hijriy 172–177 (milodiy 788–793) yillar.
2. Idris ibn Idris. Hijriy 177–213 (milodiy 793–828) yillar.
3. Muhammad ibn Idris ibn Idris. Hijriy 213–221 (milodiy 828–836) yillar.
4. Yahyo ibn Idris ibn Umar. Hijriy 292–310 (milodiy 905–922) yillar.

 

5. Tunis – Qayruvondagi ag‘labiylar davlati
(hijriy 184–296; milodiy 800–908)

Rashid ibn Ibrohim ibn Ag‘lab barbarlarga odob berish, ularni idrisiylarga, Misr va Shomga qarshi hujum qilishdan to‘sib turish uchun hijriy 184 yilda Afrikaga voliy etib tayinlandi. U ishlarni tartibga soldi, qo‘zg‘alonlarni bostirdi. O‘zining hukmronligi uchun Qayruvonni markaz qilib tanladi va o‘z mintaqasini abbosiylar davlatidan ajratib, mustaqil davlat qilib oldi. Abbosiylar davlati ularni o‘z holiga tashlab qo‘ydi. Ushbu davlatning nufuzi Tunis va Liviyaga tarqaldi.

 

Tashqi fathlar

Ziyodatulloh ibn Ibrohim o‘sha vaqtda hijriy 212, milodiy 827 yilda Siqilliya orolini fath qilishga imkon topdi.

Musulmonlar Muoviya ibn Abu Sufyon roziyallohu anhuning davridan buyon Siqilliyaga yurishlar qilib kelar, lekin u yerda sobit qolmagan edilar. Faqat ag‘labiylar davrida u yerda turib hukm yuritish imkoniga ega bo‘ldilar. Siqilliya orolini fath qilishda Asad ibn Furot qozi ul-quzot (bosh qozi) o‘laroq ishtirok etdi. Islomning hukmronligi bu orolda hijriy 483 (milodiy 1090) yilgacha davom etdi.

Ag‘labiylar O‘rta yer dengizidagi orollarga doimiy ravishda hujumlar uyushtirib turdilar. Ular hijriy 256 (milodiy 870) yilda Maltani fath qildilar. Shuningdek, Italiyaning janubiy taraflariga va Fransiyaga ham g‘azotlar uyushtirib, muvaffaqiyat qozondilar. Fransiyaning sohillariga ega chiqishdi va Italiyaning bir qancha shaharlarini – Brindizi, Napoli, Kalyarini, Taranto va Barini fath qildilar.

Ubaydiylar davlati hijriy 296 (milodiy 908) yilda ag‘labiylar davlatini ham tugatdi.

Ag‘labiylar davlatining mashhur hokimlari:
1. Ibrohim ibn Ag‘lab ibn Solim. Hijriy 184–196 (milodiy 800–811) yillar.
2. Ziyodatulloh ibn Ibrohim. Hijriy 201–223 (milodiy 816–838) yillar.
3. Ibrohim ibn Ahmad. Hijriy 261–289 (milodiy 875–902) yillar.
 

Keyingi mavzu:
Ikkinchi Abbosiylar asri;
Turklarning ustunligi;
Zanjiylar qo‘zg‘aloni;
Qarmatiylar harakati.