Sayt test holatida ishlamoqda!
19 Yanvar, 2025   |   19 Rajab, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:22
Quyosh
07:45
Peshin
12:39
Asr
15:42
Shom
17:26
Xufton
18:44
Bismillah
19 Yanvar, 2025, 19 Rajab, 1446

Ro‘zador tiliga ehtiyot bo‘lsin

6.05.2020   453   3 min.
Ro‘zador tiliga ehtiyot bo‘lsin

Ro‘za tutish nafaqat yeb-ichish va nafsni jilovlash bilan, balki tilidan chiqayotgan har bir so‘zga e’tiborli bo‘lish bilan ham mukammal ado etiladi. Kishi tong qorong‘usidan to shomgacha qiynalib yeb-ichmasayu og‘zidan turli so‘kinish va yolg‘onlar chiqaversa, bu ro‘za mukammal bo‘lmaydi. Bu borada Abu Hurayra (r.a.)dan rivoyat qilingan hadisi sharifda Rasululloh (s.a.v.): “Ro‘za shahvatlardan to‘suvchidir, agar birortangiz ro‘za tutadigan bo‘lsa, noloyiq so‘zlarni aytib, johillik qilmasin, biror kishi urushib yoki so‘kishadigan bo‘lsa, men ro‘zadorman, deb ikki marta aytsin”, - dedilar. (imom Buxoriy va imom Muslim rivoyatlari). Ushbu hadisda aytilganidek, imkon boricha yomon so‘zlardan uzoq bo‘lish, mabodo biror kimsa ro‘zadorni ranjitadigan bo‘lsa,  tiliga ehtiyot bo‘lishdan chalg‘itsa buning ham yechimi borligini, “men ro‘zadorman” deb aytishi kifoya ekani ta’kidlanadi.

Nabiy (s.a.v.): “Ba’zi ro‘zadrlar borki, ularga ro‘zasi uchun ochlikdan o‘zga narsa bo‘lmas. Ba’zi tunda bedor bo‘lgan borki, ularga bedorligi uchun uyqusizlikdan o‘zga narsa bo‘lmas”, dedilar. Ba’zi kishilar ro‘za tutdim, deb vaqtini bekorchi ishlarga sarf etadi,  g‘iybat qiladilar, yolg‘on gapirib turli tushunmovchiliklarga sabab bo‘ladi yoki maqtanchoqligi bilan riyokorga aylanadi. Ushbu hadis odamlarni ana shunday ro‘zadorga makruh, ya’ni yomon ko‘rilgan ishlarni bajarmaslikni ogohlantiradi, aks holda qiyinchilikdan boshqasi berilmasligi ta’kidlanadi. Demak, har bir ibodatning o‘ziga kerakli qaytariqlariga qat’iy amal qilish joiz bo‘lganidek, ro‘zaning ham muhim shartlaridan biri – til ofatlaridan saqlanmoqdir.

Yolg‘on gapirish munofiqlik alomati ekani hadislarda keltiriladi. Bu illat ro‘za uchun ham o‘z ta’sirini o‘tkazmay qolmaydi. Bu borada bir hadisi sharifda: “Kim yolg‘on gapirishni va unga amal qilishni qo‘ymasa, uning taomi va sharobini tark qilmog‘iga Allohning ehtiyoji yo‘q”, deyiladi. Demak, ro‘za tutdim deb niyat qilgan, uning barcha qiyinchiliklarini sabot bilan yenggan har kishi albatta yolg‘on gapirishdan himoyalanmog‘i muhim ekan.

Ro‘zador g‘iybat, so‘kinish, bo‘hton kabi barcha illatli amallardan tiyilmasa, uning savoblari yo‘qqa chiqishi mumkin. Bu xaqda Rasululloh (s.a.v.): «... U kishi ochlikdan boshqa narsaga ega bo‘lmaydi» — deganlar. (Ibn Moja rivoyati, sahihut targ‘ib).

Aksincha, ro‘za tutgan inson yaxshi gaplarni gapirib, insonlarga ezgulik ulashsa, ko‘ngillarini olib shirinsuhan bo‘lishga intilsa, ko‘plab savoblarga erishadi. Ramazonning beqiyos imkoniyatlaridan biri duolarning ijobat etilishidir. Bebaho lahzalarni behuda ishlarga sarf etish o‘rniga xolis duo qilishning xislati son sanoqsizdir.

Bu borada Abu Hurayra (r.a.)dan rivoyat qilinadi. Rasululloh (s.a.v.): “Uch toifa kishining duosi rad etilmaydi. Ular: Ro‘zadorning og‘iz ochgunicha qilgan duosi, odil imomning duosi, mazlumning duosi”, - deganlar (Termiziy va Ibn Moja rivoyatlari)

Abdulloh ibn Os (r.a.)dan rivoyat qilingan yana bir hadisda Rasululloh (s.a.v.): “Ro‘zadorning iftor paytida qilgan duosi rad qilinmaydi”, - dedilar. (Ibn Moja va Ibn Sunniy rivoyatlari).

 

Manbalar asosida “Ko‘kaldosh” o‘rta maxsus islom bilim yurti mudir muovini A.G‘aniyev tayyorladi.

 

Ramazon-2020
Boshqa maqolalar

Qur’onni yodlay olmayapman

17.01.2025   7505   2 min.
Qur’onni yodlay olmayapman

Al-Kisoiy al-Kufiy 119/737 yil Kufada dunyoga kelgan.

To‘liq ismi: Ali ibn Hamza ibn Abdulloh ibn Bahman ibn Fayruzm al-Kisoiy al-Kufiy. Imom al-Kisoiy yoshligida ilm o‘rganishga juda intilardi, lekin boshlang‘ich davrda muvaffaqiyat qozona olmasdi. Bir safar Qur’onni yod olishda qiynalgach, ustoziga: “Men hech narsani yodlay olmayapman, charchadim”, dedi.
Ustoz unga sabr qilishni va Qur’onning barakasiga ishonishni tavsiya qildi. Shundan so‘ng, Imom al-Kisoiy sabr bilan harakat qilib, Qur’onni mukammal yod oldi va keyinchalik mashhur qiroat imomlaridan biri bo‘ldi. Bu voqea sabr va mehnatning samarasini eslatadi.

Hayoti: Al-Kisoiy Kufada tug‘ilgan va tilshunoslikda ham, qiroatda ham yuqori maqomga ega bo‘lgan. Undan nega «Kisoiy» deb nom olganligi haqida so‘rashganida u, – "chunki men hajda kisoda (kiyimda) ehrom bog‘laganman", deb javob bergan ekan. U asli fors bo‘lib, Bani Asad qabilasining qullaridan edi.  

Ilmiy faoliyati: Uning asosiy ustozlari Hamza al-Kufiy va boshqa yirik qiroatchilar bo‘lgan. Bundan tashqari Kufa maktabini asoschisi hisoblanadi.
Muoz al-Harro va Abu Ja’far Ruasiylarda nahvdan tahsil oldi. Ular-dagi ilmlarni olib bo‘lib, ulardan qoniqmay qolgach, Basraga kelib Iso ibn Umar, Abu Amr ibn al-Alo va Al-Xalil ibn Ahmaddan ilm o‘rgangan. Qiroatni esa Sho‘ba ibn Hajjojdan ta’lim olgan. 

U zot juda ko‘p asarlar ham yozgan: "Kitab muxtasar fi an-nahv" (Nahvga oid qisqa bo‘lgan kitob), "Kitab al-hudud fi an-nahv"  (Nahvdagi hadlar oid kitob), "Kitob al-qiroat (Qiroatga doir kitob)", "Kitab al-adad (Sonlarga doir kitob)", "Kitab ixtilaf al-adad (Sonlarning ixtilofiga oid kitob)", "Kitab al-huruf (Harflarga oid kitob)", "Kitab maoniy al-Qur’an (Qur’on ma’nolari haqidagi kitob)" kabi ko‘plab kitoblar yozgan. 
Nahvdan Farro uning xos shogirdlaridan hisoblanadi. 

Kisoiy 189/805 yil Roy shahrida vafot etgan.

Matkarimov Nurmuhammad,
Hadis ilmi maktabi o‘qituvchisi.