O`zbekiston musulmonlari idorasi

Ramazon oyi fazilatlari

28.04.2020 2323 24 min.

Ramazon oyi odamlar uchun hidoyat (manbai) va to‘g‘ri yo‘l hamda haq bilan botilni ajratuvchi ochiq oyatlardan iborat Qur’on nozil qilingan oydir.

Ramazon oyi har doim oylarning sultoni, sayyidi, eng yaxshisi bo‘lib kelgan va hamisha shunday bo‘lib qolaveradi.

Ramazon oyi ro‘za, tarovih va tilovat oyi bo‘lib, uning ro‘zasini tutish farz, tarovih namozini o‘qish sunnat, Qur’oni karimni xatm qilish esa fazilatdir.

Ramazon shunday qadrli va g‘animat oydirki, unda tutilgan ro‘zaning savobini bevosita Alloh taoloning O‘zi beradi.

Ramazon oyida jannat darvozalari ochiladi, jahannam qopqalari yopiladi, itoatsiz jin-shaytonlar zanjirlar bilan bog‘lanadi.

Ramazon oyi gunohlar mag‘firat qilinadigan, rahm-shafqat ko‘rsatiladigan va do‘zaxdan ozod qilinadigan oydir.

Ramazon oyi Alloh va Rasulining buyruqlarini bajarishda, qaytariqlaridan qaytishda va sinov-imtihonga uchraganda sabr-toqatli va chidamli bo‘lishni o‘rganadigan oydir.

Ramazon oyi o‘zaro birdamlik, mehribonlik ko‘rsatiladigan, insonlar bir-birlari haqida qayg‘urib, xato-kamchiliklarini kechiradigan oydir.

Ramazon oyi xayrli ishlarda hamkorlik qilinadigan, musulmonlar bir-birini qo‘llaydigan oydir.

Ramazon tenglik oyi bo‘lib, bu oyda qariyalar ziyorat qilinadi, bemorlardan xabar olinadi, muhtojlarga yordam beriladi, musibatzada insonlardan ko‘ngil so‘raladi va yetimlar ovutilib, yupatiladi.

Ramazon yutuqlar oyi bo‘lib, ulkan savoblar qo‘lga kiritiladi hamda nafs va shaytonlar mag‘lub etiladi.

Ramazon oyida musulmonlarning Alloh huzuridagi martabalari yuqori ko‘tariladi, xayrli ishlarining mukofotlari ko‘paytiriladi va kichik gunoh ishlari kechiriladi.

Ramazon oyining oxirgi o‘n kunligining toq kechalaridan birida Qadr kechasi yashirilgan bo‘lib, u Qadr kechasi bo‘lmagan qamariy ming oydan yaxshiroqdir. Kim o‘sha kechaning yaxshiligidan mahrum bo‘lsa, demak u ko‘p mahrum bo‘libdi.

Barchamizga Ramazon oyi muborak bo‘lsin. Ro‘zasini tutishda, tarovih namozlarini o‘qishda, Qur’oni karimni xatm qilishda va boshqa xayrli ishlarni ado etishda Alloh taolo muvaffaqiyatlar ato etsin. Bu ishlarni ixlos ila bajarib taqvo hosil qilgan kishilarga xushxabar yor bo‘lsin.

Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam Ramazon oyi kirib kelishi bilan sahobalarini muborakbod qilar va bu oyning fazilatlarini bayon etar edilar, toki bu oyga tayyor bo‘lsinlar va bu fursatdan foydalansinlar.

Abu Hurayra roziyallohu anhu aytadi: “Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam sahobalariga xushxabar qilib, aytardilar: “Sizga muborak Ramazon oyi keldi. Alloh sizga uning ro‘zasini tutishni farz qildi. Bu oyda jannat darvozalari ochilur, jahannam qopqalari yopilur, itoatsiz jin-shaytonlar zanjirband qilinur. Bu oyda bir kecha bo‘lib, u ming oydan yaxshiroqdir. Kim o‘sha kechaning yaxshiligidan mahrum bo‘lsa, demak u mahrum bo‘libdi”[1].

Ulamolarimiz bu hadisni insonlar bir-birlarini Ramazon oyi bilan muborakbod etishlariga asos bo‘ladi, deyishadi. Nima uchun bir-birlarini tabriklashmasin, axir bu oyda jannat darvozalari ochilsa, jahannam qopqalari yopilsa, itoatsiz jin-shaytonlar zanjirband qilinsa, ming oydan yaxshiroq Qadr kechasi bo‘lsa va hokazo...

Boshqa bir hadisda[2]: “Bir nido qiluvchi: “Ey yaxshilik talabgori, savob ishlarga kirish! Ey yomonlik talabgori, gunoh ishlardan tiyil!”, deb nido qilib turadi. Allohning do‘zaxdan ozod qilinadigan bandalari bor bo‘lib, (Ramazonning) har kechasi shundoq bo‘lur”, deyilgan ya’ni, avvaldan do‘zaxga tushishga loyiq bo‘lib qolgan bandalardan ba’zilari Ramazoni sharif tufayli Alloh tomonidan kechirilib, do‘zaxdan ozod qilinurlar.

Bu va boshqa hadislar asosida Ramazon oyining ba’zi xususiyatlari va fazilatlari haqida to‘xtalamiz:

Bu oyda jannat darvozalari ochiladi va jahannam eshiklari yopiladi, chunki bu oyda jannatga kirish uchun sabab bo‘lgan xayrli ishlar va solih amallar ko‘proq bajariladi, do‘zaxga kirish uchun sabab bo‘lgan gunoh-ma’siyatlar va yaramas, jirkanch, uyatli ishlar kamroq sodir etiladi. Jannat darvozalari musulmonlarni xayrli ishlarga shoshilishga targ‘ib qilib ham ochiladi. Do‘zax eshiklari esa, gunohlardan qaytgan, istig‘for aytgan, afsus-nadomat chekkan, qayta qilmaslikka niyat qilgan holda tavba qilishga targ‘ib qilib yopiladi. Natijada, bu oyda vafot etgan va ruhi do‘zaxga mahkum qilingan kimsalar, bu oyning sharofati ila shu oyning oxirigacha do‘zaxga kiritilmay turadi. Jannatning barcha darvozalari ochilishi Ramazon oyida yer yuziga Allohning rahmati ko‘p nozil bo‘lishiga ham ishoradir.

Bu oyda itoatsiz jin-shaytonlar zanjirlar bilan bog‘lab qo‘yiladi, qo‘l-oyoqlariga kishanlar solinadi, natijada, insonlarni vasvasa qilisholmaydi, g‘arazli maqsadlariga yetisholmaydilar. Bu Allohning bandalariga nisbatan mehribonligi va lutfu inoyati bo‘lib, U Zot ularga o‘z nafslaridan g‘olib bo‘lishlariga yordam beradi va itoatsiz jin-shaytonlarning makr-hiylalaridan asraydi.

Ramazon oylarining sharofati ila mo‘min bandalarning kichkina gunohlari o‘z-o‘zidan kechirib yuboriladi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Agar katta gunohlardan saqlanib yurilsa, besh vaqt namoz, juma namozi o‘zidan keyingi juma namozigacha, Ramazon kelgusi Ramazon oyigacha o‘rtada qilingan gunohlar uchun kafforot bo‘ladi”[3], deganlar.

Ramazon oyining oxirgi o‘n kunligining toq kechalaridan birida Qadr kechasi yashirilgan bo‘lib, u Qadr kechasi bo‘lmagan qamariy ming oydan yaxshiroqdir. Sahih hadislarda Qadr kechasi Ramazonning oxirgi o‘n kunlarining toq kechalaridan birida ekani bayon qilingan. “Arjah (haqiqatga eng yaqin) qavlga binoan, Qadr kechasi har yili mazkur toq kechalarda biridan-biriga ko‘chib yuradi”[4]. “Ulamolarimiz Qadr kechasi bir yil u kechada, bir yil bu kechada bo‘lib, ko‘chib yuradi, degan fikrni aytganlar”[5].

Mana shu bir kechada bajarilgan ibodat sakson uch yildan ko‘proq muddat ichida qilingan ibodatga teng bo‘ladi. Bir kecha! Aniqrog‘i, tarovih namozidan qaytganingizdan keyin saharlikkacha bor-yo‘g‘i to‘rt soatlik kecha. Agar siz bu muborak kechani toat va ibodatda o‘tkazsangiz, go‘yo siz bu toat-ibodatni sakson uch yildan ko‘proq vaqt davomida tinmay bajarayotgandek bo‘lasiz.

Ramazon oyining har kunida qabul bo‘ladigan bir duo bor. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Albatta, Ramazonning har kunida barcha musulmonlar uchun qabul bo‘ladigan bir duo bor”, deganlar[6]. Agar bu duo ro‘za paytida ayniqsa, iftordan salgina oldin qilinsa, maqsadga muvofiq bo‘ladi. Yana Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytadilar: “Uch kishining duosi qaytarilmaydi: adolatli imom, ro‘zador to iftor qilgunicha va mazlumning duosi”[7].

Ramazon Qur’on tilovati, zikr va istig‘for oyidir. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bu oyda Qur’onni to‘liq Jabroil alayhissalom nazoratlaridan o‘tkazib olar edilar. Vafot topadigan yillarida esa, Qur’onni bu ulug‘ farishtadan ikki marta o‘tkazib olganlar. U zot Ramazon oyida Qur’on tilovatini kuchaytirib, tungi namozdagi qiroatlarni uzaytirardilar. O‘tgan solihlarimiz ham bu oyda Qur’onni bir necha bor xatm qilib chiqishardi.

Bu oy xayr-ehson oyidir. Zero, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bu oyda boshqa oylarga qaraganda yanada saxiyroq bo‘lib ketardilar. Abdulloh ibn Abbos aytadilar: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam insonlarning eng saxovatlisi edilar. Ramazon oyida yanada saxovatliroq bo‘lib ketardilar[8].

Bu oyning xususiyatlaridan biri Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning ushbu hadislarida mujassamdir: “Kim iymon ila, savob umidida Ramazon ro‘zasini tutsa, uning o‘tgan gunohlari kechiriladi. Kim iymon ila, savob umidida Ramazon kechalarining ma’lum bir qismini tarovih namozini o‘qish bilan o‘tkazsa, uning o‘tgan gunohlari kechiriladi. Kim iymon ila, savob umidida Qadr kechasini toat-ibodatda o‘tkazsa, uning o‘tgan gunohlari kechiriladi”[9].

Bu oy tungi namozlar va nafl ibodatlar oyi hamdir. “Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam Ramazon kechalarini ibodat bilan o‘tkazib chiqardilar. Qachon oyning oxirgi o‘n kuni kelsa, oila a’zolarini va namozga kuchi yetadigan katta-yu kichikni uyg‘otardilar”[10]. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning uyda o‘qiydigan nafl ibodatlarini Ramazonda masjidga chiqib, jamoat ko‘z o‘ngida uch kun mobaynida o‘qiganlari U zotning bu oydagi tungi namozlarga kuchli e’tibor qaratganlaridan darak beradi. Sahobalar bu oyda U zotning nafl namozlarga bo‘lgan e’tiborlarini ko‘rib, uni o‘zlariga doimiy odat qilib olganlar. Bu yaxshi odat hozirgi kungacha davom etib kelmoqda. Ramazon oyidagi tungi namozlar fiqh istilohida “tarovih” deyiladi. Bu namozni o‘qish barcha muslim va muslimalar uchun sunnat hisoblanadi. Musulmonlar g‘ofil qolib, bu namozni o‘tkazib yubormasliklari kerak. Chunki Ramazondagi nafl namozlar uchun beriladigan ulug‘ savoblar boshqa oylarda berilmaydi.

Ramazon oyida qilingan umraning savobi haj savobiga teng, hatto Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan birga qilingan hajning savobiga tengdir. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ramazondagi umra hajga teng”[11], “Ramazondagi umra men bilan birga qilingan hajning savobiga tengdir”[12], deya marhamat qilganlar.

Bular Ramazon oyining ayrim xususiyatlari va fazilatlaridir. Demak, Ramazoni sharif har bir musulmon banda uchun ulkan savoblar topib qolish, do‘zaxdan ozod bo‘lib olish uchun juda ham qulay fursat ekan. Shuning uchun ham bu oyning kelishidan xursand bo‘lishimiz, yaxshi kutib olishimiz va bu fursatdan har birimiz unumli foydalanib qolishimiz darkor. Buning uchun esa, bu muborak oyning ro‘zasini ixlos bilan tutib, har bir daqiqasini g‘animat bilib, ko‘proq ibodat va yaxshiliklar qilib qolishimiz kerak.

O‘tgan ba’zi azizlarimiz Ramazondan oldin olti oy davomida Allohdan Ramazon oyiga yetkazishini so‘rab duo qilardilar, so‘ng yana olti oy davomida husni qabul qilishini so‘rab, duo qilardilar[13]. Zero ular Ramazon oyidagi xayr-baraka, ulkan savob, mo‘l-ko‘l ajr-mukofot, Allohga qurbat hosil qilish kabi imtiyozlardan xabardor edilar.

Alloh bizlarga ham ularning yo‘llarini bersin, omiyn.

Abdul Azim Ziyouddin

Toshkent islom instituti katta o‘qituvchisi

[1] Ahmad ibn Hanbal, Nasoiy, Bayhaqiy, Ibn Abu Shayba va Is'hoq ibn Rohavayhlar rivoyati, isnodi sahih.

[2] Imom Termiziy, Nasoiy, Ibn Moja, Ibn Xuzayma, Ibn Hibbon va Hokimlar rivoyati.

[3] Imom Muslim rivoyati.

[4] Ahmad ibn Hajar Asqaloniy, “Fathul Boriy sharhu sahihil Buxoriy”.

[5] Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf, “Hadis va Hayot”, 9-juz, 159-bet.

[6] Imom Ahmad, Bazzor va boshqalar rivoyati. Muhaddis Shu’ayb Arnaut: “Bu hadisning isnodi Buxoriy va Muslim shartlariga ko‘ra sahihdir”, degan.

[7] Ibn Moja, Termiziy, Ahmad ibn Hanbal, Bayhaqiy, Ibn Hibbon, Tayolisiy, Ibn Xuzayma va Is'hoq ibn Rohavayhlar rivoyati. Imom Termiziy bu hadisni “hasan”, degan.

[8] Bayhaqiy va Hokimlar rivoyati. “Al mustadrak ’alas sahihayn bi ta’liqiz Zahabiy” kitobida: “Bu hadis Buxoriy va Muslimlarning shartiga ko‘ra sahihdir”, deyilgan.

[9] Buxoriy, Muslim va boshqalar rivoyati.

[10] Muslim rivoyati.

[11] Buxoriy, Muslim va boshqalar rivoyati.

[12] Abu Dovud, Bayhaqiy, Tabaroniy, Ibn Xuzayma va Hokimlar rivoyati. Hokim: “Bu hadis Buxoriy va Muslimlarning shartiga ko‘ra sahihdir”, degan.

[13] Shayx Ali ibn Noyif Shahhud, “Mavsu’atul xutabil minbariya”, “Mavsu’a ad-diynu an-nasiyhatu” va “Mavsu’atul buhusi val maqolotil ilmiya”.

Ramazon-2020

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Maqolalar

Dunyo tarixidagi eng yaxshi ummat

9.01.2025 4474 10 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Hech shubha yo‘qki, xalifa Usmon ibn Affon roziyallohu anhuning o‘limlariga sabab bo‘lgan hodisalardan tortib hazrati Aliy ibn Abu Tolib roziyallohu anhuning o‘limlarigacha bo‘lgan davrda bo‘lib o‘tgan hodisalar Islom uchun, musulmon ummati uchun misli ko‘rilmagan musibat bo‘ldi.

Ushbu hodisalar tufayli musulmon ummati o‘rtasida bo‘linish yuz berdi. O‘sha paytgacha bir tanu bir jon bo‘lib, butun dunyoga Islom nurini taratib kelayotgan, butun insoniyatga xayru barakani ulashib kelgan dunyo tarixidagi eng yaxshi ummat ichida darz paydo bo‘ldi. Avvallari bu ummat vakillari ixtilof nimaligini bilmas edilar. Vaqti kelib, ular avval ikkiga, keyinroq uchga bo‘linib ixtilof qildilar. Xuddi o‘sha mash’um hodisalar tufayli boshlangan bu bo‘linishlar sekin-asta davom etib, musulmon ummatining sog‘lom tanasi ichidan turli-tuman toifalar chiqdi. Shiy’a, rofiza, xavorij va shunga o‘xshash boshqa har xil toifalarning kelib chiqishi aynan ana shu hodisalardan boshlangan edi.

Mazkur hodisalar tufayli musulmon ummati avval hokim shaxs haqidagi ba’zi mulohazalar bilan bahs boshlagan bo‘lsa, oxiri kelib iymon va kufr borasida bahs qiladigan, bir-birini kufrga ketganlikda ayblaydigan darajaga yetdi.

Ushbu hodisalar, avvalo, fitnachilarning hazrati Usmonga u kishi ishga qo‘ygan ba’zi voliylar haqida shikoyat qilishlari bilan boshlangan edi. Oxiri kelib xorijiylar o‘zlariga muxolif bo‘lganlarni, hatto hazrati Aliydek zotni kofirlikda ayblay boshlashdi. Tabiiyki, qarshi tomondan ham o‘ziga yarasha javob bo‘ldi.

Ushbu hodisalar tufayli musulmon ummati ichida bir-birining qonini o‘zi uchun halol bilish va bir-birini o‘ldirishni ravo ko‘rish boshlandi.

Birinchi marta fitnachilar hazrati Usmon roziyallohu anhuning qonlari va mollarini o‘zlariga halol hisoblab, u kishini o‘ldirib, mollarini talashdi. Ana shu nobakorlik oqibatida ishlar rivoj topib, «Tuya hodisasi»da, «Siffin»da bir necha o‘n minglab kishi halok bo‘ldi. Xorijiylar bilan bo‘lgan alohida hodisalarni qo‘shadigan bo‘lsak, bu hisob yana ham ortadi.

Bir tanu bir jon bo‘lib, dunyo xalqlarini birin-ketin bandalarning bandalarga sig‘inishidan Allohning ibodatiga, noto‘g‘ri dinlarning jabridan Islomning adolatiga, dunyo torligidan oxirat kengligiga, johiliyat zulmatlaridan Islom nuriga chiqarayotgan ummat bir-birini Robbiga ibodat qilishdan chiqarish, bir-biriga jabr qilish, Islomning kengligidan ixtilof torligiga, Islom nuridan jaholat zulmatiga o‘ta boshladi.

Ushbu hodisalar tufayli musulmon ummatining guli, yetakchi kuchi bo‘lmish sahobai kiromlarning ko‘pchiligi nobud bo‘ldilar. Ularning ma’naviy kuchlariga futur yetdi.

Ushbu hodisalar tufayli musulmon ummati boshiga tushgan musibatlarni birma-bir sanab chiqish nihoyatda og‘ir ish. Shuning uchun bu borada gapni qisqa qilganimiz ma’qul.

Endi ijozatingiz bilan mazkur hodisalarga baho berish haqida bir necha og‘iz so‘z.

Bu hodisalar bo‘lib turgan vaqtlarning o‘zidayoq ularga baho berish boshlangan. Unda har bir tomon o‘zini haq, o‘zgani nohaq deb bilgan. Tarafkashlik bo‘lib turgan joyda bundan boshqa narsa bo‘lishi mumkin ham emas. Ammo mazkur hodisalarga baho berish ular bo‘lib o‘tganidan keyin nihoyatda avj olgani kutilmagan hol. Ushbu hodisalar bo‘lib o‘tgandan keyin turli sabablarga ko‘ra ularni baholash, «kim nima qilgan-u, kim nima qilmagan, aslida nima qilish kerak edi», kabi mavzularda munozaralar qizib ketgan. Bu borada har kim o‘sha to‘palonlar yuz bergan vaqtdagi har bir harakat va sakanot, har bir og‘iz gap va so‘zdan o‘z fikrini qo‘llashga, o‘zganing fikrini rad qilishga dalil izlagan. Tarafkashlik va nizo olovida qizib ketib, dalil topa olmay qolgan paytlarda o‘zidan qo‘shib yuborishlar bo‘lmaganiga esa hech kim kafolat bera olmaydi.

Tarafkashlik avj olgan joyda har kim o‘zining haq ekanini isbot qilishga urinib, o‘zida bo‘lmagan yaxshi sifatlarni bemalol da’vo qilganidek, o‘zida bo‘lgan salbiy sifatlarni taraddudsiz inkor etadi. Shu bilan bir vaqtda, qarshi tarafning barcha yaxshiliklarini inkor etgan holda, barcha yomonliklarni unga ag‘daradi. Mana shu jarayonda nima bo‘lsa bo‘ladi.

Islom ummati yolg‘on nima ekanini bilmas edi. Ammo fitnachilar o‘z qilmishlarini xaspo‘shlash, odamlarni ortlaridan ergashtirish maqsadida bu ummat ichiga «yolg‘on» degan illatni olib kirishdi. Jumladan, ular: «Bizga Aliydan xat keldi» «Bizga Oishadan xat keldi», «Bizga falonchidan xabar keldi» «U debdi», «Bu debdi» degan yolg‘onlarni ham tarqatishgan edi.

Fitnachilar mazkur mash’um hodisalar o‘tib ketganidan keyin ham o‘z tarafini olib, o‘zgani tanqid qilishda davom etaverishdi. Bu narsalar asta-sekin avj ola boshladi. Tarafkashlikda uchiga chiqqan tomonlar esa o‘z gaplarini tasdiqlash uchun oyat va hadislarni nohaq ta’vil qilganlari yetmagandek, yolg‘onlar to‘qib, hatto ularga hadis sifatini berishgacha yetib borishdi.

Ammo mas’ul kishilar, ulamolar bu nobakorlikni darhol bo‘g‘ib tashlash yo‘liga o‘tdilar. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamga oid barcha rivoyatlar yaxshilab himoya qilindi. Hadislarning darajalarini aniqlashning mustahkam qoidalari ishlab chiqildi. Bu borada fitnachilarning fitnasi o‘tmadi.

Ammo tarixchilar keltirgan rivoyatlarga bu qadar e’tibor qaratilmadi, chunki tarix haqidagi rivoyatlar din va e’tiqod masalalari bo‘yicha rivoyatlar ahamiyatiga ega emas, degan o‘y bor edi. O‘sha paytlarda bo‘lib o‘tgan hodisalar haqidagi rivoyatlar to‘plandi. Ammo ularni saralash va yaroqsizini tashlab yuborish ishlari qilinmadi. Bu narsa ayniqsa hukmdorlik uchun o‘zaro kurash olib borgan toifalarga qo‘l keldi. Ular turli asossiz rivoyatlardan o‘z manfaatlari yo‘lida foydalanish bilan birga, yetmay qolgan joylariga o‘zlaridan qo‘shib yuborishdi.

Asta-sekin sahobai kiromlarga til tekkizish boshlandi. Til tekkan sahobiyning tarafdorlari o‘ziga yarasha javob berishdi. Har kim o‘zi ergashgan shaxsni ulug‘lashga o‘tdi.

Ayniqsa, hazrati Aliy roziyallohu anhu haqlarida bunga o‘xshash gap-so‘zlar ko‘p uchraydi. Ba’zi g‘uluvga ketgan toifalar u zotni ilohlik darajasigacha ko‘targan bo‘lishsa, xorijiylarga o‘xshash kimsalar: «Kufrga ketdi», deyishgan.

Yana boshqa bir toifalar hazrati Aliy roziyallohu anhuning taraflarini olish maqsadida u zotni mazlum qilib ko‘rsatishga urinib, boshqa bir nechta katta sahobalarni esa kofirga chiqarib qo‘yishgan.

Bu masalalarga bag‘ishlangan majlislar, janjallar bo‘ldi, kitoblar yozildi, xutbalar o‘qildi. Nima bo‘lsa bo‘ldi, lekin ixtilof ko‘payib boraverdi.

Nihoyat, musulmonlar jumhuri – ahli sunna val jamoa bu masalada ijmo’ ila eng adolatli va so‘nggi nuqtani qo‘ydi: orada bo‘lib o‘tgan ko‘ngilsiz hodisalarda hazrati Aliy va u zotning tarafdorlari haq bo‘lganlar. Ular haqida boshqacha gap bo‘lishi mumkin emas. Bunga dalil va hujjatlar yetarli. Ularning eng ishonchli va kuchlisi Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan vorid bo‘lgan sahih hadislardir. Xususan, Ammor ibn Yosir roziyallohu anhu va Zul Sadyaynining hazrati Aliy roziyallohu anhuning fazilatlari haqidagi, kelajakda bo‘ladigan fitnalar haqidagi hadislari fikrimizga dalil bo‘la oladi.

Orada bo‘lib o‘tgan ko‘ngilsiz hodisalarning aybdorlari Ibn Saba’ boshliq fitnachilar va xorijiylardir, barcha qilingan gunohlar ularning bo‘ynida. Ular haqida boshqa gap bo‘lishi mumkin emas.

Fitnachilar asosan Misr, Basra va Kufada tuxum qo‘yib, urchib ketishdi. Fitnaning bosh qarorgohi Misr edi. Uning Islom jamiyatining markazidan uzoqda joylashgani, u yerda haqiqiy ulamolarning, xususan, sahobalarning kam bo‘lgani va boshqa shunga o‘xshash omillar fitnachilarning o‘z fikr-mulohazalarini avom xalqqa yetkazishlariga katta imkon berar edi.

Orada bo‘lib o‘tgan ko‘ngilsiz hodisalarda fitnachilarga ham, hazrati Aliy roziyallohu anhuga ham qo‘shilmagan, balki u zotga talab qo‘yib, talabi bajarilgandagina bay’at qilishlarini aytgan toifa ham bor edi. Ularning gaplari va qilgan ishlari «Tuya» va «Siffin» hodisalaridan hammamizga ma’lum. Ushbu toifaning mashhur shaxslari sifatida Talha ibn Ubaydulloh, Zubayr ibn Avvom, Muoviya ibn Abu Sufyon va Amr ibn Os roziyallohu anhumni eslash mumkin. Ahli sunna val jamoa musulmonlari ularni: «Xato ta’vil va ijtihod qilganlar», deb baholaydi. Ular haqoratlanmaydilar, yomonlanmaydilar. Balki sahobiy bo‘lganlar boshqa sahobai kiromlar bilan bir qatorda ko‘riladi.

Ulamolarimiz va musulmonlar jumhuri bu ishda g‘oyatda talabchan bo‘lgani sababli bu haqda har bir musulmon shaxs e’tiqod qilishi lozim bo‘lgan narsani aqiyda kitoblarimizga bitib ham qo‘yganlar.

Jumladan, ahli sunna val jamoaning eng mashhur aqiyda kitoblaridan biri bo‘lmish «Aqiydai Tahoviyya»da quyidagilar aytiladi:

«Biz ularning hammalari haqida yaxshilik bilan: «Robbimiz, bizni va bizdan avval iymon bilan o‘tgan birodarlarimizni mag‘firat qilgin, iymon keltirganlarga nisbatan qalbimizda g‘ashlik qilmagin. Robbimiz, albatta, Sen o‘ta shafqatlisan, o‘ta rahmlisan», deymiz (Hashr surasi, 10-oyat).

Alloh taolo bizning qo‘llarimizni o‘z vaqtida bo‘lib o‘tgan fitnadan asragan. Biz Allohdan tillarimizni ham mazkur fitnadan saqlashini so‘raymiz».

«Islom tarixi» birinchi juzi asosida tayyorlandi

Maqolalar

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Muallif

Oʼzbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati