Alhamdulillahi Robbil alamiyn, vassolatu vassalamu ’ala Nabiyyil amiyn va ala olihi va as'habihi ajma’iyn. Ammo ba’d.
Ramazon oyi shunday oyki, uning istiqboliga chiqmoq uchun butun borliq: Samo o‘z ahli bilan, yer o‘z ahli bilan tayyorgarlik ko‘radi.
Samo va uning ahli Ramazon oyi istiqboliga quyidagicha tayyorgarlik ko‘radi:
Birinchisi, Samo eshiklari Ramazon oyi kirishi bilan ochiladi va yopilmaydi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Qachonki, Ramazonning ilk kechasi kirsa, Osmon eshiklari ochiladi va Ramazonning oxirgi tunigacha ulardan bitta ham eshik yopilmaydi”.
Ikkinchisi, Jannat eshiklari ochiladi, jahannam eshiklari yopiladi va shaytonlar kishanlanadi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Qachonki, Ramazon kelsa Jannat eshiklari ochib yuboriladi, Do‘zax eshiklari yopib tashlanadi va shaytonlar zanjirband qilinadi”.
Uchinchisi, Jannat iymon va ro‘za ahli uchun ziynatlanib tayyorlanadi
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar:
“Mening ummatimga Ramazonda mendan oldin biror ummatga berilmagan besh narsa berildi. Ulardan birida Jannatga: “Tayyorlan, mening bandalarim uchun bezangin, ular yaqindirlar, dunyo hayotidan toliqib kelib Mening huzurimda rohatlansinlar!” deb amr qilinadi;
To‘rtinchisi, Ramazoning har tunida Samodan nido qiluvchi yer ahliga nido qiladi.
Rasululloh sollallohu alayhi va sallam dedilar:
“Samodan bir nido qiluvchi yer ahliga Ramazonning har tunida to tong otguniga qadar: “Ey yaxshilik talabgori, savob ishlarga kirish! Ey yomonlik talabgori, gunoh ishlardan tiyil!”, deb nido qilib turadi”.
Bu oyda istig‘for aytuvchi mag‘firat qilinadi, tavba qilguvchining tavbasi qabul qilinadi, duo qilguvchining duosi ijobat qilinadi, so‘raguvchining so‘ragani beriladi.
Ya’ni Samo va ahli Samo Ramazon kelishiga barcha yaxshiliklar bilan tayyorgarlik ko‘radilar va uni kutib oladilar.
Yer va uning ahli uchun esa Ramazon oyi quyidagi imkoniyatlar oyidir.
Salmon roziyallohu anhudan quyidagicha rivoyat qilinadi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Sha’bonning oxirgi kuni bizga xutba qilib bunday dedilar: «Ey odamlar! Darhaqiqat, sizlarga buyuk bir oy soya solmoqda. Muborak oy. Unda ming oydan yaxshi bir kecha bor. Alloh uning ro‘zasini farz qildi, kechasini ibodat bilan o‘tkazishni ixtiyoriy – nafl qildi. Kim unda ixtiyoriy ravishda bir yaxshi ish qilsa, xuddi bir farzni ado etgandek bo‘ladi. Kim unda bir farzni ado etsa, xuddi yetmishta farzni bajargandek bo‘ladi. U – sabr oyi, sabrning savobi esa jannatdir. U – ko‘ngil ovlash oyidir. U – mo‘minning rizqi ziyoda qilinadigan oydir. Kim bir ro‘zadorga iftorlik bersa, bu uning uchun bir qul ozod qilish va gunohlari uchun mag‘firat bo‘ladi», dedilar. Shunda: «Ey Allohning Rasuli! Hammamiz ham ro‘zadorga iftorlik qilib beradigan narsa topa olmaymiz-ku?», deyildi. U zot: «Bu savobni Alloh ro‘zadorga bir tatim sut yo xurmo yoki bir qultum suv bilan iftorlik qilib bergan kishiga ato etadi. Ammo kim ro‘zadorni to‘ydirsa, bu uning gunohlari uchun mag‘firat bo‘ladi va Alloh unga mening Havzimdan ichimlik ichiradi, u to jannatga kirgunicha chanqamaydi. Unga ro‘zadorning ajricha ajr bo‘ladi, u(ro‘zador)ning ajridan hech narsani kamaytirilmaydi.
Ey birodar. Ro‘zaning samarasi – taqvodir. Alloh taolo marhamat qiladi:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمْ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
«Ey iymon keltirganlar! Sizlardan oldingi (ummat)larga farz qilingani kabi sizlarga ham ro‘za tutish farz qilindi. Shoyad (u sababli) taqvoli bo‘lsangiz» (Baqara,183).
Bilingki, albatta, Ramazon oyi yangi hayot boshlash uchun ulug‘ imkoniyatlar oyidir. Chunki kim bu oyni g‘animat bilib, mag‘firat so‘rasa mag‘ifirat qilinadi, Alloh va Uning Rasuliga qurbat qilaman degan odam maqsadiga erishadi.
Abu Hurayra roziyallohu anhudan qilingan rivoyatda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bunday degan ekanlar: “Kimki Ramazon ro‘zasini iymonu ixlos bilan tutsa, o‘tgan jami gunohlari mag‘firat qilinadi”.
Rasululloh sollallohu alayhi vasalam bunday deydilar: “Mening ummatimga Ramazonda mendan oldin biror ummatga berilmagan besh narsa berildi:
Bir kishi Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan: “Bu Laylatul-Qadr tunida bo‘ladimi?” deb so‘radi. U zot alayhissalom: “Yo‘q, bu xuddi ishchilar ishini tugatganidan keyin ish haqi olishiga o‘xshaydi”, dedilar (Imom Bayhaqiy rivoyati).
Bu hali hammasi emas. Hali oldimizda ming oydan afzal kecha bo‘lmish Laylatul Qadr kechasi ham bor.
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam: «Kimki Laylatul Qadr kechasini iymon bilan va savob umidida bedor o‘tkazsa, uning barcha gunohlari kechiriladi», deganlar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Ro‘za qalqondir», deganlar. Chunki ro‘za o‘z sohibini shahvatdan. gunohdan to‘sadi. Unga zararli bo‘lgan narsalardan to‘sadi. Ro‘za – qalqondir, u o‘z sohibini do‘zax olovidan to‘sadi.
Abdulloh ibn Umar roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Nabiy sollallohu alayhi vasallam shunday dedilar: “Ro‘za va Qur’on Qiyomat kuni banda uchun shafoatchi bo‘ladi. Ro‘za: “Ey Robbim, buni kunduzi taom va shahvatdan to‘sdim. Meni unga shafoatchi qilgin”, deydi. Qur’on: “Ey Robbim, buni tunda uyqudan to‘sdim. Meni unga shafoatchi qilgin”, deydi. Shunda ular shafoatchi bo‘lishadi
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytadilar: “Uch kishining duosi qaytarilmaydi: adolatli imom, ro‘zador to iftor qilgunicha va mazlumning duosi” .
Abu Hurayra roziyallohu anhu rivoyat qilgan muttafaqun alayh hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bunday dedilar: «Alloh taolo aytadiki: Odam bolasining hamma amali o‘zi uchun faqatgina ro‘zasi Myen uchun va Myen uning mukofotini beraman. Ro‘za – qalqondir, agar birortangiz ro‘zador bo‘lsa, yomon gaplarni gapirmasin va so‘kinmasin. Agar birortasi so‘ksa yoki urushmoqchi bo‘lsa men ro‘zadorman desin. Jonim qo‘lida bo‘lgan zotga qasamki, ro‘zadorning ro‘zasi sababli og‘zidan keladigan noxush hid Allohning oldida miskdan ham xushbo‘yroqdir. Ro‘zadorning ikkita xursandchiligi bor: Iftor qilganda xursand bo‘ladi va Robbisiga yo‘liqqanda ro‘zasi borligidan xursand bo‘ladi», dedilar.
Aziz birodar! Albatta, bu oy – ibodat oyidir.
«Nabiy sollallohu alayhi vasallam minbarga chiqayotib «Omiyn», «Omiyn», «Omiyn» dedilar. U zotga:
«Ey Allohning Rasuli! Nega bundoq dedingiz?» deyildi.
«Jabroil menga: «Ota-onasini yoki ikkisidan birini topib, jannatga kirmagan bandaning burni yerga ishqalansin», dedi. Men: «Omiyn», dedim.
Keyin u: Ramazonga yetisha turib, mag‘firat qilinmay qolgan bandaning burni yerga ishqalansin», dedi. Men: «Omiyn», dedim.
So‘ngra u: «Huzurida siz zikr qilinganingizda, sizga salovat aytmagan bandaning burni yerga ishqalansin», dedi. Men: «Omiyn», dedim» dedilar».
Shunday ekan bu oyni g‘animat bilaylik. Bu oydan onadan tug‘ilgandek gunohlardan mag‘firat holda chiqaylik. Omiyn.
Abdumannon USMONOV,
"Hasanboy" jome masjidi imom xatibi
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Odam va Havvo alayhissalom man qilingan daraxt mevasini tanovul qilganlaridan keyin, Alloh ularni yerga tushirdi.
“So‘ng shayton unga vasvasa qilib: “Ey Odam, men senga abadiyat daraxtini va yo‘q bo‘lmas mulku davlatni ko‘rsataymi?”, dedi.
Bas, undan yeyishlari bilan avratlari ochilib qoldi va o‘zlarini jannat yaproqlari bilan to‘sa boshladilar. Odam Parvardigoriga osiy bo‘lib, yo‘ldan ozdi.
So‘ngra Parvardigori uni saylab — O‘ziga yaqin qilib, tavbasini qabul etdi va to‘g‘ri yo‘lga hidoyat qildi.
Alloh aytdi: “Undan har ikkingiz tushingiz. Ayrim zurriyotlaringiz ayrimlariga dushmandir. Bas, sizlarga Men tarafdan hidoyat kelganida kim Mening hidoyatimga ergashsa, yo‘ldan ozmas va baxtsiz bo‘lmas” (Toha, 120-123).
Odam va Havvo alayhumissalomlarning qayerga tushgani haqida Qur’oni karimda ma’lumot kelmagan.
Ayrim ulamolar hadislarga tayangan holda, Odam alayhissalom Hindistonga tushirilgan, degan fikrni aytadilar.
Masalan, Ibn Asokir “Tarixi Dimashq” (7/437) kitobida Odam alayhissalomning Hindistonga tushgani va jannatdan chiqarilganidan keyin o‘zini yolg‘iz his qilgani haqida hadis rivoyat qilgan.
Shuningdek, boshqa hadislar ham rivoyat qilingan, ammo bularning aksarini ulamolar zaif deganlar.
Ayrim ulamolar va salaflar Odam alayhissalom Hindistonga, Havvo onamizni esa Jidda shahriga tushganlar, deb aytganlar. Odam alayhissalom o‘z juftini qidirish jarayonida Muzdalifaga yetib kelganlar. Bu yer “izdalafa” so‘zidan olingan bo‘lib, “yaqinlashish” ma’nosini anglatadi.
Bunday rivoyatlar “Mustadrak, Imom Hokim” (2/542), “Musannaf, Imom Abdurrazzoq” (5/93-116), “Tarixi Tabariy” (1/121) kabi manbalarda uchraydi.
Biroq, aksar ulamolar bu haqdagi ma’lumotlar ahli kitoblar rivoyatlariga asoslangan deyishgan.
Tabaroniy, Abu Nuaym va Ibn Asokirlar Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilishicha, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Odam alayhissalom Hindistonga tushgan”, deganlar.
Imom Tabaroniy Abdulloh ibn Umar roziyallohu anhumodan rivoyat qiladi: “Alloh Odamni tushirganda Hind yeriga tushirgan. U keyin Makkaga kelgan. So‘ngra Shomga borib, o‘sha yerda vafot etgan”.
Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf “Islom tarixi” kitobida, tarixchilar Odam Ato va Momo Havvo yer yuzining qaysi hududiga tushganlari to‘g‘risida ixtilof qilgani haqida yozadi. Bu borada turli-tuman va juda ko‘p gaplar aytilgan. Odam Ato va Momo Havvo Arabiston yarimoroliga tushirilgan, degan fikr egalari ko‘pchilikni tashkil etadi. Yana Hindistondagi tog‘ yaqiniga tushirilgan, deganlar ham bor, deyilgan o‘sha kitobda.
“Durri Mansur” kitobida va Ibn Asokir Ibn Abbos roziyallohu anhumo qilgan rivoyatda va boshqa bir qancha manbalarda Odam va Havvo jannatdan chiqarilganda Yer yuzining qaysi mintaqasiga tushgani haqida turli naqllar bor:
Odam va Havvo Makka bilan Toif o‘rtasidagi Dajna degan joyga tushgan;
Odam Safo tog‘iga, Havvo Marva tog‘iga tushgan. Bu ikki tog‘ ham Makka shahrida hozirgi Haram hududida joylashgan.
Odam Hind diyoriga, Havvo Jidda shahriga tushgan. Odam Havvoni istab, uni Makka shahridagi Muzdalifada topgan. Shu bois, uni Jam’ deb ham ataladi. Chunki Odam va Havvo shu yerda jamlangan, uchrashgan. Uning Muzdalifa deb nomlanishi esa Havvoning Odamga yaqin kelishi, uchrashishi uchundir. Ulamolar Hindiston tomondagi joyni Sarandib, ya’ni Shri-Lanka oroli, Bavz nomli tog‘ deganlar. Shri-Lankani 1972 yilgacha yevropaliklar Seylon deb atashgan.
Po‘latxon Kattayev,
TII Hadis va Islom tarixi fanlari kafedrasi
katta o‘qituvchisi.