Uyda qoling!

Mamlakatimizda har yili yangilanish fasli – bahor kelishi bilan jismu jonimiz yashnash, yasharish ishqi bilan yonadi. Ezgu an’analar bardavomligini yana bir bor his etamiz. Yoshi ulug‘ bo‘lsa-da, qo‘liga ketmon, belkurak, qaychi olib yoshlarga ekin-tikin qadashni, xomtok qilishni o‘rgatayogan otaxonlarga ko‘zimiz tushadi...

Bu an’ana asrlar bo‘yi davom etib kelayapti. Biroq bu yil...

Bu yil ham bodomlar, o‘riklar gulladi, qiru adirlarda ko‘klam elchisi boychechaklar bosh ko‘tardi. Tog‘ yon-bag‘irlari alvon gilam kabi lolaqizg‘aldoqlarga burkandi. Chuchmo‘malarni shudring taradi. Ariqlardan suvlar jildiradi, iliq nurlar har yoqqa tushgan bo‘lsa-da, biroq biz, ya’ni bani bashar bu yil bahorning fusunkorligini, jozibadorligini unchalik sezmadik. Sababi, butun dunyoni qamrab olgan koronavirus infeksiyasi (COVID-19) bizni ana shunday bebaho ne’matdan mosuvo etdi. Bu hadik oqibatida bog‘u dalalarimizda, tomorqalarimizda ishlarimiz o‘lda-jo‘lda bo‘lib qoldi.

Toki muhtaram Prezidentimiz raisligida joriy yil 8 aprel kuni o‘tkazilgan videoselektor yig‘ilishida bu yilgi vaziyatni hisobga olib, barcha tomorqalarda 2-3 marta ekin ekish va qo‘shimcha hosil olish birinchi darajali vazifa bo‘lishini alohida ta’kidlanganiga qadar.

Darhaqiqat, yaratuvchanlik xalqimizga xos azaliy qadriyatlardan. Ayniqsa, daraxt ekish, bog‘, gulzorlar barpo etish ezgu amal sifatida avloddan avlodga meros bo‘lib kelmoqda. Xonadonda yangi tug‘ilgan chaqaloq sharafiga albatta bir tup nihol o‘tqazish ham bizga xos an’ana.

Muqaddas dinimiz ham har yerni obod qilishga buyuradi. Alloh taolo Yer yuzini insoniyatning hayot kechirishi uchun munosib manzil-ma’vo qilib yaratgan. Zero, atrofdagi barcha narsalar inson manfaati uchun yaratilgan bo‘lib, Qur’oni karimda bu haqda: «U shunday Zotki, siz uchun Yerdagi barcha narsalarni yaratdi» – deyilgan (Baqara surasi 29-oyat).

Demak, Yer yuzidagi barcha narsalar insoniyat uchun yaratilgan ekan, o‘z navbatida, har bir inson ham ularga nisbatan oqilona munosabatda bo‘lib, ularni asrab-avaylashi lozim.

Janobi Payg‘ambarimiz Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ham atrof-muhitni muhofaza qilishga ko‘p ahamiyat berganlar. Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyat qilgan hadisi sharifda Rasululloh sallallohu alayhi vasallam Xaybar safaridan Madinaga qaytib kelayotganlarida shaharni ko‘rsatib, bunday deganlar: “Yo Rabbim, Ibrohim alayhissalom Makkani Haram deb e’lon qilgani kabi, men ham Madinani shu kundan boshlab Haram shahar deb e’lon qildim. Ikki qoyaning orasi – Haram hududidir. Haramning daraxtlari kesilmaydi, hayvonlari ovlanmaydi, o‘t-o‘lanlari yulinmaydi va daraxtlarining barglari uzilmaydi”.

Alloh taolo biz yashab turgan zaminni ozoda saqlagan holda obod qilishga, Uning bergan ne’matlarini asrab-avaylashga buyurib, atrof-muhitga zarar yetkazishdan, yerdan unumli foydalanmaslikdan  qaytargan: «Yerni (Alloh xayrli ishlarga) yaroqli qilib qo‘yganidan keyin (unda) buzg‘unchilik qilmangiz!” – degan (Baqara surasi 205-oyat).

Bahor – tuproqning yuzi ochilib, urug‘ qadaladigan, kuzgi mo‘l-ko‘lchilikka asos solinadigan fasldir. Shu ma’noda qadimdan asosiy tirikligi dehqonchilik va chorvachilikdan iborat bo‘lgan xalqimiz bahor faslini intizorlik bilan kutib, uni bayramona ishtiyoq bilan qarshi olishga odatlangan. Milliy bayramimiz sanalmish Navro‘zning nishonlanishi asosida ham aynan shu ma’nolar yotadi.

Bahor – ko‘kalamzorlashtirish, ekin ekish, yerga nihol qadash fasli. Xalqimiz bejiz: “Hamal keldi – amal keldi” demaydi. Shu kunlarda bo‘sh yerlarga mevali va manzarali daraxtlar hamda turli gul ko‘chatlari ekish maqsadga muvofiqdir. Albatta, bu ishlar ko‘pchilikka manfaatli bo‘lgani bois savobi ham mislsizdir.

Janobi Payg‘ambarimiz Rasululloh sallallohu alayhi vasallamdan rivoyat qilingan quyidagi hadisi sharifda shunday deyilgan: “Qaysi bir musulmon biror ko‘chat yoki ekin eksa, keyin undan qush yoki inson, yohud biror jonivor yesa, ekkan odamga sadaqa savobi yoziladi” (Imom Buxoriy rivoyatlari).

Rasululloh sallallohu alayhi va sallam ummatlarini ko‘chat ekishga, ekin-tikin qilishga shu darajada targ‘ib etdilarki, hatto Qiyomat qoim bo‘lish arafasida ham, imkon qilolsa, ko‘chat ekishga buyurdilar: “Agar Qiyomat qoim bo‘lishni boshlasayu, biringizning qo‘lida nihol bo‘lsa, Qiyomat qoim bo‘lishdan oldin uni ekishga qurbi yetsa, bas, shundoq qilsin”.

Ajdodlarimiz ham navbahor fasldan unumli foydalanib qolishga intilishgan. Sohibqiron bobomiz “Temur tuzuklari”da: “Bir daraxt kessam, o‘rniga o‘n ikki daraxt ekdim...” – degan. Qolaversa, buyuk sarkarda barpo etgan Bog‘i baland, Bog‘i behisht, Bog‘i davlatobod, Bog‘i dilkusho, Bog‘i jahonnoma, Bog‘i maydon, Bog‘i nav, Bog‘i chinor, Bog‘i shamol bog‘lari hali-hanuz dunyoga mashhur.

Bahor allaqachon boshlangan, hamal kirib kelganiga ham bir oycha bo‘lib qolgan esa-da, biroq haliyam ayrim yurtdoshlarimizning tomorqalari bo‘sh turgani kishi dilini xufton qiladi. Qildan qiyiq axtarishni odat qilgan, bir ish aytsangiz, garchi bu ish uning o‘ziga naf keltirsa-da, har turli bahonalar to‘qiydigan odamlar, nahotki hasharotlardan ibrat olishmasa?!

Axir, barchamiz erta bahorda asalarilarning g‘uj-g‘uj bo‘lib asal yig‘ishini, chumolilarning to‘p-to‘p bo‘lib tinimsiz harakat qilayotganini ko‘ramiz-u, lekin ulardan ibrat olmaymiz. Vaholangki, Alloh taolo Qur’oni karimda bejiz bir surani “Nahl”, ya’ni “asalarilar”, yana bir surani “Naml”, yani “chumolilar” deb nomlamagan.

Xalq orasida yuramiz, ko‘pchilik bilan suhbatlashamiz. Ayrimlar hayot qiyinchiliklaridan nolishadi. To‘rt muchasi sog‘ bo‘lsa-da, mehnat qilgisi kelmaydi. Bir kuni ataylab ana o‘shanday kishilarning birini surishtirdim. Viloyatlarimizning birida yashar, 16 sotix tomorqasi bor ekan. Lekin hayhotday yer bo‘sh yotibdi. Xayolimga hazrat Alisher Navoiyning quyidagi baytlari keldi:

Tuxm yerga kirib, chechak bo‘ldi,

Qurt jondin kechib, ipak bo‘ldi.

Lola tuxmicha g‘ayrating yo‘qmu?!

Pilla qurticha himmating yo‘qmi?!

 Bugun “isrof” deganda ko‘p mablag‘ sarflash, ortiqcha odam chaqirib to‘y berish, mablag‘ni ko‘kka sovurish, vaqtni zoye ketkazish va hokazo kabi holatlar ko‘z o‘ngimizga keladi. To‘g‘ri, bular – isrof, lekin bo‘sh turgan joydan foydalanmaslik, imkoniyat bo‘la turib mehnat qilmaslik ham – KATTA ISROFDIR!

Dinimizda isrof qattiq qoralanadi. Hatto isrof qiluvchilar shaytonning birodarlari ekani ta’kidlanadi. Misol uchun: «...isrofgarchilikka mutlaqo yo‘l qo‘ymang! Chunki isrofgarlar – shaytonlarning birodarlaridir. Shayton esa, Parvardigoriga nisbatan o‘ta noshukur edi»  (Isro surasi 26–27-oyatlar).

Imom Buxoriy rahmatullohi alayh rivoyat qilgan hadisi sharifda Nabiy sallallohu alayhi va sallam: “Yenglar, ichinglar, kiyininglar, sadaqa qilinglar.  Lekin hargiz isrofga yo‘l qo‘ymanglar!” – deganlar.

Sahoba Xuzayma ibn Sobitning bo‘sh yerlari bor edi. Umar ibn Xattob raziyallohu anhu u kishining yonlariga kelib: “Ey Xuzayma! Mana bu yeringizga ko‘chat ekib qo‘ying,” – dedilar. Shunda u kishi: “Men keksayib qoldim, umrim ham oz qoldi,” – dedilar. Shunda hazrati Umar ibn Xattob raziyallohu anhu: “Yo‘q, unday qilmang, bo‘sh turgan bu yeringizga albatta ko‘chat eking,” – deb, o‘zlari birga o‘sha yerga ko‘chat ekdilar.

Odam alayhissalom jannatdan Yer yuziga tushirilganida, Jabroil alayhissalom bug‘doy olib kelib, yerga ekishga buyuradi. Odam alayhissalom bug‘doyni yerga ekkan, sug‘organ va hosilni yig‘ishtirib olganlar. Janobi Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi va sallam: “Sizlarning kasblaringizning eng yaxshisi – yer haydash (dehqonchilik) va qo‘y boqishdir. U – payg‘ambarlarning amalidandir. Yer haydovchi dehqon o‘zining amali tufayli yetgan har bir narsa uchun ajr oladi,” – dedilar.

Muxtasar aytganda, har birimiz bahorgi imkoniyatlardan unumli foydalanib, hamalning har bir kunini g‘animat bilib, ekin-tikin ishlarini karantin qoidalariga qat’iy (!) rioya qilgan holda tezroq yakuniga yetkazaylik. Tomorqamizni aslo qarovsiz qoldirmaylik! Ertaga g‘alvirni suvdan ko‘taradigan vaqt kelganda, attang qilib qolmaylik, azizlar. Vaqt – g‘animat! Bir kun kechiktirib ekilgan nihol o‘y-o‘n besh kun keyin hosil berishi mirishkorlar tajribasida isbotlangan.

Bizning dono xalqimiz haqiqatan ham dono xalq! Shuning uchun ham: "Bekor o‘tirgandan, bekor ishla" chunki "Bekorchidan Xudo bezor" deb bejiz aytmagan.

Ibrohimjon INOMOV,

O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari