Sayt test holatida ishlamoqda!
04 May, 2025   |   6 Zulqa`da, 1446

Toshkent shahri
Tong
03:46
Quyosh
05:17
Peshin
12:25
Asr
17:18
Shom
19:27
Xufton
20:51
Bismillah
04 May, 2025, 6 Zulqa`da, 1446

Madinai Munavvaraning fazilati

02.04.2020   10671   25 min.
Madinai Munavvaraning fazilati

Madinai Munavvara yer yuzidagi eng fazilatli shahar bo‘lib, Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning hijrat qilgan joylaridir. U Qur’oni Karimning ko‘p oyatlari tushgan, sahobai kiromlarni ko‘rgan, Payg‘ambarimizning muborak jasadlarini o‘z bag‘riga olgan, ulug‘ sahobai kiromlar dafn etilgan shahar.

Madina shahri Saudiya Arabistonida joylashgan. Islom tarixidagi birinchi poytaxt. Makkadan keyin ikkinchi muqaddas joy. Makkadan tahminan 400 km shimoliy sharqda joylashgan. Madina shahri hijratdan 1500 yilcha oldin qurilgan. Madina shahrida tahminan 1 300 000 dan ortiq kishi istiqomat qiladi. Madinai munavvara shahrida juda ko‘p tarixiy joylar bor. Ulardan Masjidun Nabaviy, sahobalarning ko‘pchiligi dafn qilingan Baqi’ qabristoni, islomda birinchi qurilgan Qubo masjidi, Qiblatayn masjidi Uhud tog‘i kabilar mavjud.

 Islom yoyilishidan oldin “Yasrib” deb tanilgan. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam “Yasrib”ismini “Madinaga” o‘zgartirganlar.

وَرَوَى أَحْمَد مِنْ حَدِيث الْبَرَاء بْن عَازِب أن النبي صلى الله عليه وسلم قال 

( مَنْ سَمَّى الْمَدِينَة يَثْرِب فَلْيَسْتَغْفِرْ اللَّه , هِيَ طَابَة هِيَ طَابَة )

Barro ibn Ozib roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:

“Kim “Madinani” “Yasrib” deb atasa Allohga istig‘for aytsin. U “Tobadir!”. U “Tobadir!” – dedilar.

عن أبي أيوب أن النبي صلى الله عليه وسلم

"نهى أن يقال للمدينة يثرب"

Abu Ayyub al – Ansoriy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

“Nabiy sollallohu alayhi vasallam Madinani Yasrib deb aytishdan qaytardilar”.

Madinaning fazli haqida

عن جابر بن سمرة رضي الله عنه, عن النبي ﷺ قالَ إِنَّ الله تعالى سَمَّى المَدِينَة طَابَة.

Jobir ibn Samura roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

“Nabiy sollallohu alayhi vasallam:

“Albatta, Alloh taolo Madinani Toba deb nomlagan”, dedilar.

Sharh:  “Toba – “yaxshi”, “pokiza”, “xushro‘y” kabi bir-biriga yaqin ma’nolarni o‘zida mujassam qiladi.

وعن أبي هريرة قال : قال رسول الله صلى الله عليه وسلم 

" أمرت بقرية تأكل القرى . يقولون : يثرب وهي المدينة تنفي الناس كما ينفي الكير خبث الحديد "

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

“Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:

“Shaharlarni yeydigan (yengadigan)  shaharda turishga amr qilindim. Uni Yasrib deydilar. U Madinadir. U (yomon) odamlarni huddi bosqon temirning kirini surgun qilganidek, surgun qiladi”, dedilar”.

Sharh: Madinai munavvara Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamning va xulafoi roshidinlarning davrlarida Islom davlatining markazi bo‘lganligi, shahar-qishloqlar birin-ketin unga qaram bo‘lganligi sababli u “shaharlarni yeydigan shahar” deb vasf qilingan.

Yomon odamlar Madinai munavvarada istiqomat qilish imkoniga ega bo‘lmaganliklari uchun u “odamlarni surgun qiladigan shahar” deb ham atalgan.[1]

وعن أبي هريرة رضي الله عنه قال : قال رسول الله صلى الله عليه وسلم 

" إن الإيمان ليأرز إلى المدينة كما تأرز الحيية إلى جحرها "

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

“Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:

“Albatta, iymon Madinaga huddi ilon iniga kirganidek kiradi”, dedilar”.

Sharh:  Qiyomatga yaqin qolganda boshqa taraflarda iymon yo‘qolib ketsa ham Madinada saqlanib qoladi.

وعن أبي هريرة قال : قال رسول الله صلى الله عليه وسلم 

" آخر قرية من قرى الإسلام خرابا المدينة " . رواه الترمذي وقال : هذا حديث حسن غريب

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

“Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:

“Islom shaharlaridan eng oxiri vayron bo‘ladigani Madinadir”, dedilar”.

عن عائشة عن النبي صلى الله عليه وسلم فتحت البلاد بالسيف وفتحت المدينة بالقرآن

Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi:

Nabiy sollallohu alayhi vasallam:

“Shaharlar qilich bilan ochildi. Madina esa, Qur’on bilan ochildi”  - dedilar.[2]

عن أبى هريرة قال قال رسول الله صلى الله عليه وسلم المدينة قبة الاسلام ودار الايمان وأرض الهجرة ومبوأ الحلال والحرام

. رواه الطبراني

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

“Nabiy sollallohu alayhi vasallam:

“Madina islomning gumbazi, iymon diyori, hijrat yeri ”[3]

عَنْ أَبِي بَكْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ :

" لَا يَدْخُلُ الْمَدِينَةَ رُعْبُ الْمَسِيحِالدَّجَّالِ، لَهَا يَوْمَئِذٍ سَبْعَةُ أَبْوَابٍ، عَلَى كُلِّ بَابٍ مَلَكَانِ "

Abu Bakr roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

“Nabiy sollallohu alayhi vasallam aytdilar:

“Madinaga Masih Dajjolning qo‘rqinchi kirmaydi. O‘sha kunda uning yeti eshigi bo‘lib, har eshikda ikkitadan farishta turadi”, dedilar”.[4]

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ 

" عَلَى أَنْقَابِ الْمَدِينَةِ مَلَائِكَةٌ، لَا يَدْخُلُهَا الطَّاعُونُ وَلَا الدَّجَّالُ "

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

“Nabiy sollallohu alayhi vasallam:

“Madinaning yo‘llarida farishtalar bor. Unga o‘lat ham, Dajjol ham kira olmaydi”, dedilar”.[5]

أَنَسُ بْنُ مَالِكٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ :

 لَيْسَ مِنْ بَلَدٍ إِلَّا سَيَطَؤُهُ الدَّجَّالُ، إِلَّا مَكَّةَ وَالْمَدِينَةَ، لَيْسَ لَهُ مِنْ نِقَابِهَا نَقْبٌ إِلَّا عَلَيْهِ الْمَلَائِكَةُ صَافِّينَ يَحْرُسُونَهَا، ثُمَّ تَرْجُفُ الْمَدِينَةُ بِأَهْلِهَا ثَلَاثَ رَجَفَاتٍ فَيُخْرِجُ اللَّهُ كُلَّ كَافِرٍ وَمُنَافِقٍ "

Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

“Nabiy sollallohu alayhi vasallam:

“Makka va Madinadan boshqa Dajjol oyoqosti qilmaydigan yurt yo‘q. ularning yo‘llari ichida farishtalar saf bo‘lib qo‘riqlamaydigan yo‘l yo‘q. keyin Madina o‘z ahli ila uch marta titraydi va undan barcha kofir va munofiq u (Dajjol) tomon chiqadi”, dedilar.[6]

Sharh:  Dajjol Madinai munavvarani qo‘riqlab turgan farishtalarni ko‘rib, tuzli joyda to‘xtaydi. Uning kelganini eshitib, Madinadagi barcha kofir va munofiqlar chiqib, oldiga borishadi.

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ 

 يَأْتِي الْمَسِيحُ مِنْ قِبَلِ الْمَشْرِقِ، هِمَّتُهُ الْمَدِينَةُ حَتَّى يَنْزِلَ دُبُرَ أُحُدٍ، ثُمَّ تَصْرِفُ الْمَلَائِكَةُ وَجْهَهُ قِبَلَ الشَّامِ، وَهُنَالِكَ يَهْلِكُ 

Abu Hurarya roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

“Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:

“Masih Dajjol mashriq tomondan keladi. Madinaga kirishni ko‘zlagan bo‘ladi. U Uhudning orqasiga tushadi. So‘ng farishtalar uning yuzini Shom tomon burib qo‘yadilar. O‘sha yoqda u halok bo‘ladi”, dedilar”.[7]

Nabiy sollallohu alayhi vasallamning Madinaga va uning ahliga duolari

عَنْ عَائِشَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهَا قَالَتْ : قَالَ النَّبِيُّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ : 

اللَّهُمَّ حَبِّبْ إِلَيْنَا الْمَدِينَةَ، كَمَا حَبَّبْتَ إِلَيْنَا مَكَّةَ أَوْ أَشَدَّ، وَانْقُلْ حُمَّاهَا إِلَى الْجُحْفَةِ، اللَّهُمَّ بَارِكْ لَنَا فِي مُدِّنَا وَصَاعِنَا 

Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinad:

“Nabiy sollallohu alayhi vasallam:

“Allohim! Bizga huddi Makkaga bo‘lgan muhabbatimiz kabi yoki undan ham shiddatliroq qilib, Madinani mahbub qilgin.

Allohim! Bizning soimizni va muddimizni barakali qilgin. Uni (Madinani) biz uchun sihhat (maskani) qilgin. Uning isitmasini Juhfaga ko‘chirgin”, dedilar.[8]

عَنْ عَائِشَةَ ، قَالَتْ : قَدِمْنَا الْمَدِينَةَ وَهِيَ وَبِيئَةٌ، فَاشْتَكَى أَبُو بَكْرٍ، وَاشْتَكَى بِلَالٌ، فَلَمَّا رَأَى رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ شَكْوَى أَصْحَابِهِ، قَالَ :

" اللَّهُمَّ حَبِّبْ إِلَيْنَا الْمَدِينَةَ ؛ كَمَا حَبَّبْتَ مَكَّةَ أَوْ أَشَدَّ، وَصَحِّحْهَا، وَبَارِكْ لَنَا فِي صَاعِهَا وَمُدِّهَا، وَحَوِّلْ حُمَّاهَا إِلَى الْجُحْفَةِ "

Oisha roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi:

“Biz Madinaga kelganimizda uning vabosi ko‘p edi. Abu Bakr va Bilol (roziyallohu anhumo) bemor bo‘ldilar. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam sahobalarning bemor bo‘lganlarini ko‘rib:

“Allohim! Bizga Madinani huddi  Makkani mahbub qilganing kabi yoki undan ham shiddatliroq qilib mahbub qilgin. Uni biz uchun sihhat (maskani) qilgin. Uning isitmasini Juhfaga ko‘chirgin”, dedilar.[9]

عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، عَنِ النَّبِيِّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ 

" اللَّهُمَّ اجْعَلْ بِالْمَدِينَةِ ضِعْفَيْ مَا جَعَلْتَ بِمَكَّةَ مِنَ الْبَرَكَةِ "

Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

“Nabiy sollallohu alayhi vasallam:

“Allohim! Madinada Makkaga bergan barakangdan ikki hissa ko‘p qilgin”, dedilar”.[10]

عَنْ أَنَسٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، أَنَّ النَّبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ إِذَا قَدِمَ مِنْ سَفَرٍ فَنَظَرَ إِلَى جُدُرَاتِ الْمَدِينَةِ أَوْضَعَ رَاحِلَتَهُ، وَإِنْ كَانَ عَلَى دَابَّةٍ حَرَّكَهَا مِنْ حُبِّهَا.

Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

“Nabiy sollallohu alayhi vasallam qachon safardan kelib, Madinaga nazarlari tushsa, ulovlarini tezlatar va agar biror hayvon mingan bo‘lsalar, unga muhabbatlaridan haligi hayvonni qistar edilar”.[11]

عَنْ أَنَسٍ ، قَالَ : نَظَرَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ إِلَى أُحُدٍ، فَقَالَ :

" إِنَّ أُحُدًا جَبَلٌ يُحِبُّنَا وَنُحِبُّهُ "

Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

“Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Uhudga nazar soldilar va:

“Albatta, Uhud[12] bizga muhabbat qilgan va biz unga muhabbat qilgan tog‘dir”, dedilar”.[13]

عَنْ سُفْيَانَ بْنِ أَبِي زُهَيْرٍ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ، أَنَّهُ قَالَ 

سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ : " تُفْتَحُ الْيَمَنُ فَيَأْتِي قَوْمٌ يُبِسُّونَفَيَتَحَمَّلُونَ بِأَهْلِهِمْ وَمَنْ أَطَاعَهُمْ، وَالْمَدِينَةُ خَيْرٌ لَهُمْ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ، وَتُفْتَحُ الشَّأْمُ فَيَأْتِي قَوْمٌ يُبِسُّونَ فَيَتَحَمَّلُونَ بِأَهْلِيهِمْ وَمَنْ أَطَاعَهُمْ،وَالْمَدِينَةُ خَيْرٌ لَهُمْ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ، وَتُفْتَحُ الْعِرَاقُ فَيَأْتِي قَوْمٌ يُبِسُّونَ فَيَتَحَمَّلُونَ بِأَهْلِيهِمْ وَمَنْ أَطَاعَهُمْ، وَالْمَدِينَةُ خَيْرٌ لَهُمْ لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ ".

Sufyon ibn Abu Zuhayr roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

“Nabiy sollallohu alayhi vasallam:

“Yaman fath qilinur. Qavmlar unga shoshilurlar. Ahllari va o‘ziga itoat qiladiganlari ila unga ko‘churlar. Holbuku, agar bilsalar, Madina ular uchun yaxshidir. Shom fath qilinur. Qavmlar unga shoshilurlar. Ahllari va o‘ziga itoat qiladiganlari ila unga ko‘churlar. Holbuku, agar bilsalar, Madina ular uchun yaxshidir. Iroq fath qilinur. Qavmlar unga shoshilurlar. Ahllari va o‘ziga itoat qiladiganlari ila unga ko‘churlar. Holbuku, agar bilsalar, Madina ular uchun yaxshidir”, dedilar”.[14]

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ :

" يَأْتِي عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ يَدْعُو الرَّجُلُ ابْنَ عَمِّهِ وَقَرِيبَهُ، هَلُمَّ إِلَى الرَّخَاءِ، هَلُمَّ إِلَى الرَّخَاءِ، وَالْمَدِينَةُ خَيْرٌ لَهُمْ، لَوْ كَانُوا يَعْلَمُونَ، وَالَّذِي نَفْسِي بِيَدِهِ، لَا يَخْرُجُ مِنْهُمْ أَحَدٌ رَغْبَةً عَنْهَا ؛ إِلَّا أَخْلَفَ اللَّهُ فِيهَا خَيْرًا مِنْهُ، أَلَا إِنَّ الْمَدِينَةَ كَالْكِيرِ ، تُخْرِجُ الْخَبِيثَ، لَا تَقُومُ السَّاعَةُ حَتَّى تَنْفِيَ الْمَدِينَةُ شِرَارَهَا كَمَا يَنْفِي الْكِيرُ خَبَثَ الْحَدِيدِ "

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

“Nabiy sollallohu alayhi vasallam:

“Odamlarga bir zamon kelur. Unda kishi amakivachchasini va yaqinlarini “Farog‘atga kelinglar! Farog‘atga kelinglar!” deb chaqirur. Holbuki, agar ular bilsalar, Madina ular uchun yaxshidir. Jonim qo‘lida bo‘lgan Zot ila qasamki, ulardan birortasi undan bezib chiqqan bo‘lsa albatta, Alloh uning o‘rniga u yerga undan yaxshini kiritadi. Ogoh bo‘linglar! Albatta, Madina huddi bosqon kabi iflosni chiqarib turadi. Toki Madina o‘z yomonlarini huddi bosqon temirning zangini ko‘chirganidek ko‘chirmaguncha qiyomat qoim bo‘lmas”, dedilar”.[15]

أَنَّ أَبَا هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ : سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَقُولُ :

" يَتْرُكُونَ الْمَدِينَةَعَلَى خَيْرِ مَا كَانَتْ، لَا يَغْشَاهَا إِلَّا الْعَوَافِ - يُرِيدُ عَوَافِيَ السِّبَاعِ وَالطَّيْرِ - وَآخِرُ مَنْ يُحْشَرُ رَاعِيَانِ مِنْ مُزَيْنَةَ يُرِيدَانِ الْمَدِينَةَ، يَنْعِقَانِ بِغَنَمِهِمَا فَيَجِدَانِهَا وَحْشًا ، حَتَّى إِذَا بَلَغَا ثَنِيَّةَ الْوَدَاعِ خَرَّا عَلَى وُجُوهِهِمَا "

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

“Nabiy sollallohu alayhi vasallam:

“Barcha yaxshiliklariga qaramay Madinani tark qilurlar. Unga o‘lmagudek taom izlagan hayvonu qushlar kelur. Eng oxiri hashr qilinadigan kimsa muzaynalik ikki cho‘pondir. Ular Madinani iroda qilib kelurlar. Qo‘ylarini haydarlar. Bas, ular uni kimsasiz holda toparlar. Toki Saniyatul Vadoga yetganlarida yuzlari tuban yiqulurlar”, dedilar”.[16]

عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قَالَ :

" لَا يَصْبِرُ عَلَى لَأْوَاءِ الْمَدِينَةِ وَشِدَّتِهَا أَحَدٌ مِنْ أُمَّتِي ؛ إِلَّا كُنْتُ لَهُ شَفِيعًا يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَوْ شَهِيدًا "

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

“Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:

“Ummatimdan birortasi Madinaning qiyinchiligi va shiddatiga sabr qilsa, albatta, qiyomat kuni men unga shafoatchi bo‘lurman”, dedilar”.[17]

عَنِ ابْنِ عُمَرَ قَالَ : قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ :

" مَنِ اسْتَطَاعَ أَنْ يَمُوتَ بِالْمَدِينَةِفَلْيَمُتْ بِهَا ؛ فَإِنِّي أَشْفَعُ لِمَنْ يَمُوتُ بِهَا"

Ibn Umar roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi:

“Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:

“Kim Madinada o‘lishga qodir bo‘lsa, unda o‘lsin. Albatta, kim unda o‘lsa, men uni shafoat qilaman”, dedilar”.[18]

عَنْ عُمَرَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ قَالَ :

اللَّهُمَّ ارْزُقْنِي شَهَادَةً فِي سَبِيلِكَ، وَاجْعَلْ مَوْتِي فِي بَلَدِ رَسُولِكَ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ

“Umar roziyallohu anhu:

“Allohim! Meni O‘z yo‘lingda bo‘ladigan shahidlik ila rizqlantirgin va o‘limimni Rasuling sollallohu alayhi vasallamning yurtlarida qilgin”, dedilar”.[19]

Madinaning harami

عن عبد الله بن زيد بن عاصم عن النبي ﷺ قال:

"إن إبراهيم حرم مكة و دعا لها و إني حرمت المدينة كما حرم إبراهيم مكة و دعوت لها في مدها و صاعها مثل ما دعا إبراهيم لمكة"

  Abdulloh ibn Zayd ibn Osim roziyallohu anhumlardan rivoyat qilinadi:

“Nabiy sollallohu alayhi vasallam:

“Albatta, Ibrohim Makkani haram qildi va uning ahlini duo qildi. Albatta, huddi Ibrohim Makkani haram qilganidek men Madinani haram qildim va uning so[20]siga va mudd[21]iga huddi Ibrohim Makkani ahliga duo qilgandek duo qildim”, dedilar”.

Muslim va Termiziy rivoyat qilganlar.

 عن عَلِي فقال: مَنْ زَطعَمَ أَنّ عِندَنَا شَيْئاً نَقْرَؤُهُ إِلاّ كِتَابَ الله وَهَذِهِ الصّحِيفَةَ صَحِيفَةٌ فِيهَا أَسْنَانُ الاْبِلِ وَأَشْيَاءٌ مِنَ الْجِرَاحَاتِ فَقَدْ كَذَبَ، وقال فيها: قال رسولُ الله صلى الله عليه وسلم:

المَدِينَةُ حَرَمٌ مَا بيْنَ عَيْرٍ إِلَى ثَوْرٍ، فَمَنْ أَحْدَثَ فِيهَا حَدَثاً أَوْ آوَى مُحْدَثاً فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ الله وَالمَلاَئِكَةِ وَالنّاسِ أَجْمَعِينَ، لا يَقْبَلُ الله مِنْهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ صَرْفاً ولاَ عَدْلاً، وَمَنْ ادّعَى إِلَى غَيْرِ أَبِيهِ أَوْ تَوَلّى غَيْرَ مَوَالِيهِ فَعَلَيْهِ لَعْنَةُ الله وَالمَلاَئِكَةِ وَالنّاسِ أَجْمَعِينَ، لا يُقْبَلُ مِنْهُ صَرْفٌ ولا عَدْلٌ، وَذِمّةُ المُسْلِمِينَ وَاحِدَةٌ يَسْعَى بِهَا أَدْنَاهُمْ

Ali roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

“Kim “Bizda Allohning Kitobi va ushbu sahifadan boshqa o‘qiydigan narsamiz bor”, deb gumon qilsa, batahqiq, yolg‘on aytibdi. Unda tuyalarning yoki jarohat (yetganda to‘lanadigan narsa)lar haqida gap bor. Unda Nabiy sollallohu alayhi vasallam:

“Madinaning harami Ayr[22] bilan Savr[23] orasidadir. Kim unda bir bid’at paydo qilsa yoki bid’atchiga joy bersa, unga Allohning, farishtalarning va barcha odamlarning la’nati bo‘lsin. Qiyomat kuni Alloh undan naflni ham, farzni ham qabul qilmaydi. Musulmonlarning zimmasi (omonlik berishi) birdir. Uni ularning eng oddiysi ham bera oladi”, dedilar”.

Sharh: Ayr tog‘i bilan Savr o‘rtasidagi masofa tahminan 10 km. U ikkalasi (Ayr va Savr) janub va shimol uzunligida haram chegarasidir.

Harami madaniyning sharq va g‘arb tomondagi chegaralari kelgusi hadisi sharifda zikr qilinadi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Menga Madinani o‘rab turgan ikki toshloq joy[24] haram qilindi”, - dedilar.[25]

 

Shayxontohur tumani “Eshon  Boboxon” jome masjidi

imom noibi Abdulahadov Abdulmo‘min

 

 

[1] Hadis va Hayot. 10 – juz. Haj kitobi. Hilol-Nashr 2015-yil. 286-bet  Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf.

[2] Haysamiyning “Majmaul – zavoid va manbau favoid” kitobi. Haj kitobi. Madina shahrining fazli bobi. 5776 – hadis. https://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?idfrom=5779&idto=5781&bk_no=87&ID=1115

[3] Haysamiyning “Majmaul – zavoid va manbau favoid” kitobi. Haj kitobi. Madina shahrining fazli bobi. 5777 – hadis. https://library.islamweb.net/newlibrary/display_book.php?flag=1&bk_no=87&ID=5780

[4] “Sahihul Buxoriy”. “Dajjol Madinaga kirmasydi”  kitobi. 3 – juz. 22 – bet. 1879 – hadis.

[5] “Sahihul Buxoriy”. “Dajjol Madinaga kirmasydi”  kitobi. 3 – juz. 22 – bet. 1880 – hadis.

“Sahihi Muslim”. Haj kitobi. 4 – juz. 120 – bet. 1379 – hadis.

Imom Molikning “Muvvato”lari. 2 – juz. 470 – bet. 2605 – hadis.

Imom Ahmadning “Musnad”lari. 12 – juz. 174 – bet. 7234 – hadis.

[6] “Sahihul Buxoriy. “Dajjol Madinaga kirmasydi”  kitobi. 3 – juz. 22 – bet. 1881 – hadis.

[7] “Sahihi Muslim”. Haj kitobi. 4 – juz. 120 – bet. 1380 – hadis.

[8] “Sahihul Buxoriy”. Da'vatlar kitobi. 8 – juz. 80 – bet. 6372 – hadis.

[9] “Sahihi Muslim”. Haj kitobi. 4 – juz. 118 – bet. 1376 – hadis.

[10] “Sahihul Buxoriy. 3 – juz. 23 – bet. 1885 – bet.

“Sahihi Muslim”. Haj kitobi. 4 – juz. 115 – bet. 1369 – hadis.

[11] “Sahihul Buxoriy”. 3 – juz. 23 – bet. 1886 – hadis.

“Sunani Termiziy”.5 – juz. 439 – bet. 3441 – hadis.

Imom Ahmadning “Musnad”lari. 20 – juz. 71 – bet. 12619 – hadis.

[12] Uhud – Madinai munavvaradagi mashhur tog‘ning nomi. Madinai munavvaradan chiqqanda shimolda joylashgan. Sharqdan g‘arbga qarab cho‘qilgan. Masjidun Nabaviydan 3 km uzoqlikda. Dengiz sathidan eng baland joyi 1 km. Yerdan eng baland joyi 300 m. Maydoni 19 m2.

[13] “Sahihi Muslim. Haj kitobi. 4 – juz. 124 – bet. 1393 – hadis.

[14] “Sahihul Buxoriy”. 3 – juz. 21- bet. 1875 – hadis.

[15] “Sahihi Muslim”. Haj kitobi. 4 – juz. 120 – bet. 1381 – hadis.

[16] “Sahihul Buxoriy”. 3 – juz. 21 – bet. 1874 – hadis.

[17] “Sahihi Muslim”. Haj kitobi. 4 – juz. 119 – bet. 1378 – hadis.

“Sunani Termiziy”. 6 – juz. 207 – bet. 3924 – hadis.

[18] “Sunani Termiziy”. 6 – juz. 203 – bet. 3917 – hadis.

“Sunani Ibn Moja”. Manosik kitobi. 4 – juz. 545 – bet. 3112 – hadis.

Imom Ahmadning “Musnad”lari. 9 – juz. 319 – bet. 5437 – hadis.

[19] “Sahihul Buxoriy”. 3 – juz. 23 – bet. 1890 – hadis.

[20] Kichik so – imomayn va jumhur ulamolar nazdida = 2,750 litr; vazni = 2,176 kg = 2 qist = 4 mudd = 5,33 ratl.

[21]  Mudd – katta hovuch miqdori = 0,6875 litr ≈0,688 litr; vazni = 544 gramm = 0,25 kichik so = 0,5 qist = 1,33 ratl.

[22] Ayr – Madinai Munavvaraning janubidagi tog‘ning nomi.

[23] Savr – Madinai munavvaraning shimolidagi tog‘ning nomi.

[24] Qora toshlar joylashgan yer. U Madinaning sharqiy hamda g‘arbiy qismida joylashgan.

[25] Sahihul Muslim, (1363)

Boshqa maqolalar
Maqolalar

O‘zlikni anglash – ma’naviyat asosidir

03.05.2025   4971   7 min.
O‘zlikni anglash – ma’naviyat asosidir

Jonajon vatanimiz O‘zbekistonda amalga oshirilayotgan taraqqiyot tobora yangidan yangi bosqichlarga qadam qo‘yishda davom etmoqda. Bu, shubhasiz, jamiyat hayotining har bir jabhasida “Inson manfaatlari hamma narsadan ustun” tamoyiliga asoslangan o‘ziga xos bir qator islohotlarni amalga oshirishda ham o‘z ifodasini topmoqda. 
 

Mamlakatimizda turli dinlarga e’tiqod qiluvchi millat vakillari o‘rtasida o‘zaro diniy bag‘rikenglikni targ‘ib etish, millatlararo totuvlik va ijtimoiy barqarorlikni ta’minlashga qaratilgan islohotlar ham shular jumlasidandir. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2025 yil 21 aprel kuni e’lon qilingan “Fuqarolarning vijdon erkinligi huquqi kafolatlarini yanada mustahkamlash hamda diniy-ma’rifiy sohadagi islohotlarni yangi bosqichga olib chiqish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi  farmonida ham ayni shu masalalar nazarda tutilgan.


Mazkur farmonda ta’kidlanishicha, jahon tamaddunida alohida o‘rin tutgan, umumbashariy taraqqiyot omili bo‘lgan ilm-fan va madaniyat rivojiga katta hissa qo‘shgan buyuk alloma va mutafakkirlarimiz qoldirgan ulkan ilmiy-ma’naviy merosini chuqur o‘rganish, yosh avlod qalbida Vatanga sadoqat, milliy-diniy qadriyatlarga hurmat tuyg‘ularini tarbiyalashda ulardan unumli foydalanish bu islohotlarning asosiy negizini tashkil etadi.


Farmon asosida Din ishlari bo‘yicha qo‘mita va O‘zbekiston musulmonlari idorasi hamda Buxoro viloyati hokimligining Bahouddin Naqshband yodgorlik majmuasi markazi muassisligida Bahouddin Naqshband ilmiy-tadqiqot markazini tashkil etish takliflari ma’qullangan va uning asosiy vazifalari belgilab berilgan. Jumladan, unda “...buyuk ajdodimiz Bahouddin Naqshband va naqshbandiylik tariqati allomalarining yuksak insonparvarlik g‘oyalarini ilmiy asosda o‘rganish, yosh avlodni bag‘rikenglik hamda o‘zaro hurmat ruhida tarbiyalash maqsadida targ‘ibot ishlarini olib borish” ham qayd etib o‘tilgan.


Albatta, bu vazifani bajarish nafaqat olimlar, balki bugun diniy sohada xalqqa xizmat qilayotgan barcha xodimlar zimmasiga ham ulkan mas’uliyat yuklaydi. Zero, sohaning har bir xodimi tasavvuf ta’limoti tarixi va uning bugungi kundagi ahamiyatini teran anglashi, yurtimizda yashab, ijod qilgan ulug‘ allomalarning boy ilmiy-ma’naviy merosini xalqqa yetkazishi, keng targ‘ib qilishi zamon talabidir.


Bahouddin Naqshband va naqshbandiylik tariqati haqida so‘z ketganda, eng avvalo, turli manbalarda bu ulug‘ alloma haqida aytilgan fikr-mulohazalarga to‘xtalib o‘tish o‘rinlidir.


Ana shunday manbalardan biri, so‘zsiz, ulug‘ mutafakkir Alisher Navoiy bobomizning qator asarlaridir. Shoir ijodida naqshbandiylik tariqati asosiy o‘rin tutadi. Har bir asarining g‘oyaviy mazmuni, ularda ilgari surilgan tasavvufiy qarashlar bevosita uning Bahouddin Naqshband va naqshbandiylik tariqatiga katta e’tibor berganligidan darak beradi. “Lison ut-tayr” dostoni ham bundan mustasno emas.


Asarning “Xoja Bahouddin Naqshband so‘zi fanoyi komil maqomida” bobida shoir ulug‘ allomaga shunday ta’rif beradi:


Xojai oliy sifoti arjmand,
Shah Baho ul Haq vad-din Naqshband.

Chun bu iqlim uza bo‘ldi taxtgir,
Tuzdi yo‘qluk kishvari uzra sarir.


Navoiy ta’kidlashicha, Shoh Bahouddin Naqshband oliy axloqiy sifatlarga ega zotdir. Chunonchi, u zot bu iqlim taxtiga o‘tirgach, ya’ni dunyoga kelgan kunidan boshlab, o‘zini yo‘qlik taxtida ko‘rdi. Demak, Shoh Bahouddin Naqshband hazratlarining eng ulug‘ insoniy fazilatlaridan o‘zligini anglab, xudbinlikdan kechishdir. Shoir fikrini davom ettirar ekan yozadi:


O‘z vujudin pok sayri haqshunos,
Har ne birlakim qilur erdi qiyos.

Ondin o‘zni kam topar erdi base,
Sarvu guldin o‘ylakim xoru xase.


Haqshunos – Allohni tanigan alloma o‘zini nimaga qiyos qilsa, undan past ko‘rar, ya’ni oddiy xas sarv bilan gulning nazdida qanchalik ko‘rimsiz bo‘lsa, u zot ham o‘z vujudini hech qachon biror narsadan ortiq ko‘rmas va butun hayoti davomida shunday kamtarlikka amal qilib yashagan. Agar insonlar o‘z hayotlarini insonparvarlik va bag‘rikenglik asosida qursalar, dunyoda ro‘y berayotgan o‘zaro nizolar, qirg‘inbarot urushlar, o‘tkinchi mol-dunyo uchun qilinayotgan pastkashliklarga barham berilgan, insonlar bir-biri bilan tinch-totuv hayot kechirgan, ona zamin bag‘rida begunoh go‘daklarning qonlari daryo bo‘lib oqmagan bo‘lar edi. Ammo afsuski, bugun dunyoning turli mamlakatlarida bunday mislsiz fojialarning guvohi bo‘lib turibmiz.


Tasavvuf ahli orasida Bahouddin Naqshbandiy hazratlarining: “Musibatlar juda ko‘pdir. Faqat eng buyuk musibat esa vaqtning foydasiz, bekorga ketishidir”, – degan pandu nasihati mashhurdir. Shunga ko‘ra hikoyatda naqshbandiylikning yana bir tamoyili bozgashtga ham to‘xtalib o‘tiladi. Unga ko‘ra o‘zining har bir nafasini nazorat qilgan orif uning biror lahzasi, hattoki, nafas olish va chiqarishning orasidagi onlardan biri ham, g‘aflat bilan behuda o‘tgan bo‘lsa bozgasht qilishi, ya’ni g‘aflatda kechgan har bir ishini qaytadan bajarishi lozimligini ta’kidlaydi.


Zero, ahli Haq – Allohning oshiqlari shu tariqa o‘z vujudini inkor etib, shu sabab bilan budini – borligini nabud – yo‘qlikka almashtiradiki, shoir bu o‘rinda kitobxonlarni naqshbandiylikning yana bir rashhasi “vuqufi qalbiy” – “qalbdan ogoh bo‘lish”ga qaratadi. Bu rahshaga ko‘ra solik hamisha o‘z qalbidan ogoh bo‘lishi, unda kechayotgan har bir o‘y-fikrlarni tartibga solib, hatto xayolan bo‘lsa-da, kibru havoga, manmanlikka yo‘l qo‘ymasligi kerak.


Alisher Navoiy Bahouddin Naqshband hazratlari umrlarining oxirigacha o‘zlarida mujassam bo‘lgan fazilatlarni tark etmaganligi va shu tariqa fano bo‘lganliklarini aytib, shunday yakunlaydi:


Bo‘yla oshom ettilar jomi fano,
Qolmog‘ondin so‘ng asar o‘zdin yano.

Haq vujudidin baqoye topmayin,
Jomi vahdatda liqoye topmayin,

Chun fano xayliga doxil bo‘ldilar,
Boqiyi mutlaqqa vosil bo‘ldilar.


Shoir ta’kidlashicha, Bahouddin Naqshband hazratlari o‘zligidan, ya’ni “men”likning kibru havolaridan kechgan holatda vafot etdilar. U kishining nazarida Haq vujudidan boshqa boqiy bo‘lmadi, o‘zining Haq nazdida hechligini anglab yetdi va fano xayli – ahliga qo‘shilib, boqiyi mutlaq – Alloh visoliga erishdi.


Alisher Navoiyning “Lison ut-tayr” dostonidan olingan hikoyatlar garchi hajman kichik bo‘lsa ham, Bahouddin Naqshband hazratlari ta’limotining eng asosiy tamoyillarini o‘zida aks ettirganligi bilan qadrlidir. O‘ylaymizki, mushtariylar bu asar tahlilini Prezidentimiz farmonlarida aytilgan “tasavvuf ta’limoti tarixi va uning bugungi kundagi ahamiyatini ilmiy tadqiq etish, “Yetti pir” allomalari va aziz avliyolarning boy ilmiy-ma’naviy merosini xalqaro maydonda keng targ‘ib qilish” yo‘lidagi arzimas urinishlarimizdan biri sifatida qabul qiladilar va yo‘l qo‘ygan nuqson-xatolarimizni kechiradilar. Albatta, umid qilamizki, bu borada yanada teranroq qarashlar bilan boyitilgan maqolalar bilan bizni xursand etadilar.


Alisher domla Naimov,
Farg‘ona viloyati bosh imom-xatibi o‘rinbosari

O‘zlikni anglash – ma’naviyat asosidir O‘zlikni anglash – ma’naviyat asosidir O‘zlikni anglash – ma’naviyat asosidir
Ibratli hikoyalar