O`zbekiston musulmonlari idorasi

Koronavirus – insoniyatga o‘zligini anglatgan sinov

1.04.2020 2959 11 min.

Islom ta’limotida sihat-salomatlikning ulug‘ ne’mat ekanligi, uni asrab-avaylash, qadriga yetish lozimligi alohida ta’kidlangan. Yer yuzidagi jamiki mavjudot uchun sihat-salomatlikning o‘rni g‘oyat muhim. Jumladan, insonlar baxtli-saodatli hayot kechirishi va ko‘zlagan maqsadlarini amalga oshirishi uchun bu ne’matning ahamiyatini o‘z vaqtida anglashi kerak. Aks holda, hayot mazmuni yo‘qoladi va dunyoning hech qanday lazzati va jozibasi tatimaydi. Shuning uchun ham Rasululloh sollallohu alayhi vasallam insonlar g‘animat bilishlari lozim bo‘lgan ne’matlar sirasida sihat-salomatlikni zikr qilganlar.

Imom Bayhaqiy va Imom Hokim qilgan rivoyatda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shunday marhamat qildilar:

إِغْتَنِمْ خمَسًا قَبْلَ خَمْسٍ: شَبَابَكَ قَبْلَ هَرَمِكَ وَصِحَّتَكَ قَبْلَ سَقَمِكَ وَغِنَاكَ قَبْلَ فَقْرِكَ وَفَرَاغَكَ قَبْلَ شُغْلِكَ وَحَيَاتَكَ قَبْلَ مَوْتِكَ

(رواه البيهقي والحاكم)

“Besh narsani besh narsadan avval g‘animat bil: keksaligingdan avval yoshligingni, betobligingdan avval salomatligingni, faqirligingdan avval boyligingni, bir ishga mashg‘ul bo‘lib qolishingdan avval bo‘sh vaqtingni va o‘liming kelmasidan avval hayotlik vaqtingni”.[1]

Ma’lumki islom dini insoniyatga faqat yaxshilik keltiradi. Bizni yo‘qdan bor qilgan Zot, insonga nima foydayu, nima zarar ekani haqida bizlarni ogoh etgan. Shuning uchun ham islom dini barcha zamon va makonlarga salohiyatli bo‘lgan ilohiy ta’limotdir. Alloh taolo shunday deydi:

أَلَا يَعْلَمُ مَنْ خَلَقَ وَهُوَ اللَّطِيفُ الْخَبِيرُ

“Yaratgan zot bilmasmidi? U sirlarni biluvchi va baridan xabardordir!”[2]

Alloh taolo insonga imtihon maydoni qilgan bu dunyoda boshqa sinovlar qatori turli xastaliklarni ham yaratgan. Bandalariga to‘g‘ri yo‘lni ko‘rsatib, ularni rizqlantirgan Zot ular kasal bo‘lganlarida shifo berguvchi ham Uning O‘zidir. Bu haqda Qur’oni karimda shunday marhamat qilinadi:

الَّذِي خَلَقَنِي فَهُوَ يَهْدِينِ

وَالَّذِي هُوَ يُطْعِمُنِي وَيَسْقِينِ

وَإِذَا مَرِضْتُ فَهُوَ يَشْفِينِ

“U meni yaratgan, meni hidoyat qiladigan ham O‘zidir. Meni yedirib-ichiradigan ham O‘zidir. Bemorligimda shifo beradigan ham O‘zidir”.[3]

Oyati karimada yaratish sifatini Alloh taologa nisbat berilmoqda. Darhaqiqat, koinotdagi barcha maxluqotlarni Alloh taolo yaratgan. Kecha va kunduz, yil fasllarining almashib turishi, a’zolarimizning bir-biriga mutanosibligi, bularning barcha-barchasi, yolg‘iz Yaratuvchi tomonidan ekaniga dalolat qiladi.

Keyingi oyatda esa rizq Alloh taologa nisbat berilmoqda. Ma’lumki, osmon bilan yer orasida, dengiz bilan yer ostida qancha qancha jonzotlar bor. Kecha oqshom mana shu jonzotlarning barchasi: “Ertaga nima yeymiz?” demasdan xotirjam uyquga ketganlar. Mana bugun yangi tong otdi! Ular xuddi kechagidek o‘z kunlarini davom ettirishmoqda. Ularning insonlarga o‘xshab yegulik mahsulotlarni g‘amlab qo‘yadigan muzlatgichlari ham, sandiqda pullari ham yoki ovqat sotib oladigan do‘konlari ham yo‘q. Shunday bo‘lsada, ular xotirjam uyquga ketishmoqda, aks holda ular uxlamas edilar. Ammo ularda asosiy narsa bor, u ham bo‘lsa, Alloh taoloning rizqiga qanoat va xotirjamlikdir.

Shu o‘rinda aytib o‘tishimiz lozimki, barchamiz biladigan va imon keltirgan “rizq ham, yaxshilik ham, yomonlik ham, Allohdan”, degan aqidamizga qay darajada mustahkam yoki zaif ekanimiz shu kecha-yu, kunduzda bilinib qoldi. Dunyoning barcha davlatlarida tarqagan “SOVID-19” deb atalgan koronavirus munosabati bilan diyorimizda karantin holati e’lon qilinishi barobarida, ba’zi yurtdoshlarimiz o‘zlarini biroz yo‘qotib qo‘ydilar. Davlatimiz tomonidan qanchalar ogohlantirilmasin, o‘zaro yordam, hamjihatlikka chaqirilmasin, vatandoshlarimizdan ba’zilari oziq-ovqat va xizmat ko‘rsatish narxlarini oshirishga harakat qilishdi. Garchi bu “ba’zi”lar juda kamchilikni tashkil qilsada, asrlar davomida islom olamiga buyuk zotlarni yetishtirib bergan shu xalq uchun bu oriyat masalasidir.

Mazkur maqolada ushbu holatni eslamasdan o‘tib ketish ham mumkin edi, lekin bizning maqsadimiz xatodan tiyilib, to‘g‘riga yondashishdir. Shoyad, bu kabi “boshga ish tushganda, foydalanib qolish” illatiga barham berilsa!

Alhamdulillah! Hukumatimiz va oliyjanob, himmatli yurtdoshlarimiz o‘zgalarga yordam qo‘lini cho‘zdilar.

Vatanimiz mo‘min-musulmonlari tomonidan Qur’oni karim ko‘p marotaba xatm qilindi, istig‘for, salavotlar aytildi. Bu ezgu va savob ishlar bugun ham davom etmoqda. O‘zbekiston musulmonlari idorasi tashabbusi bilan juma kunlari barcha viloyat, tuman va ziyoratgohlarda qurbonliklar qilindi, Qur’oni karim va Sahihi Buxoriy xatmlari so‘nggida Alloh taologa bu kasallikni daf etishini so‘rab duolar qilindi.

Boshga biror musibat tushganida xayrli amallar qilinib, ularning barokatidan o‘sha musibatning arishini umid qilish dinimiz ta’limotlarida kelgan ko‘rsatmadir. Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam ham qiyinchilik bo‘lganida Alloh taologa ibodatlarda duolar qilar va sahobalarga ham shuni tavsiya etardilar. Biz ham bugungi holimizda qilgan ojizona duolarimizni Parvardigorimiz qabul qilishidan qattiq umidvormiz. Chunki yaxshi gumonda bo‘lish, mo‘minga xos ish. Imom Buxoriy va Imom Muslim keltirgan sahih hadisda bu haqda shunday deyiladi:

أنا عند ظن عبدي بي

“Men bandamning Men haqimdagi gumonidaman”. [4]

Bugungi kunda koronavirus pandemiyasi dunyo xalqlarini tashvishga solib turgan eng katta muammo, desak mubolag‘a bo‘lmaydi. Musulmon kishi bu ham Alloh taoloning bandalarga yuborgan bir sinovi ekanini yaxshi biladi. Biz bundan to‘g‘ri saboq chiqarib, Alloh taoloning bizga bergan sanoqsiz ne’matlarini qadrlashimiz, shukr qilishimiz, qo‘limizda borini yaqinlarimizga, ayniqsa, muhtojlarga ham ulashishimiz zarurligini anglab yetamiz.

Bu sinov biz – insoniyatni ortga yaxshilab nazar solib, qilgan ishlarimiz haqida tafakkur qilishga majbur qildi. Ma’lumotlarga ko‘ra, koronavirus sababli ko‘chalardagi tartibsizliklar, jinoyatlar kamayib, odamlar bir-biriga mehr-oqibatli bo‘la boshlagan, ota-onalari, oila-a’zolari bilan ko‘proq vaqt birga bo‘lmoqda. Biz mo‘minlar har bir sinovdan hikmat izlaymiz. Alloh taolo O‘zining kitobida shunday degan:

وَعَسَى أَنْ تَكْرَهُوا شَيْئًا وَهُوَ خَيْرٌ لَكُمْ وَعَسَى أَنْ تُحِبُّوا شَيْئًا وَهُوَ شَرٌّ لَكُمْ

وَاللَّهُ يَعْلَمُ وَأَنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ

“Yoqtirmagan narsangizda sizlarga yaxshilik bo‘lishi mumkin, yoqtirgan narsangizda esa sizlarga yomonlik bo‘lishi mumkin. Alloh bilganini sizlar bilmaysizlar”.[5]

Alloh taolo bizlarga ota-onamizdan-da mehribon va rahmlidir. Shunday ekan, insoniyatning baxtu saodati Uning ko‘rsatmalariga amal qilib, qaytargan ishlaridan tiyilishdadir.

Yuqorida aytib o‘tganimizdek kishi vabo yoki inson hayotiga xavf soladigan boshqa kasallik tarqalgan vaqtda shariatimiz ko‘rsatmasiga amal qilib, Allohning taqdiridan rozi bo‘lgan holda uyida o‘tirsa, garchi o‘sha vabo sababli vafot qilmasa ham shahidning ajru savobiga ega bo‘ladi. Imom Ahmad keltirgan rivoyatda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bu xususida shunday marhamat qilganlar:

لَيسَ مِنْ رَجُلٍ يَقَعُ الطَّاعُونُ، فَيَمْكُث فِي بَيتِهِ صَابِرًا مُحْتَسِبًا يَعْلَمُ أَنَّهُ لَا يُصِيبُه إلَّا مَا كَتَبَ اللهُ لَهُ؛ إلِّا كَانَ لَهُ مِثْلُ أَجْرِ الشَّهِيدِ

(أخرجه أحمد)

“Vabo kelgan vaqtda, Alloh unga yozganidan boshqasi bo‘lmasligini bilgan holda savob umidida uyida o‘tirgan kimsaga shahidning ajri bo‘ladi”.[6]

Aksincha, shariatimiz eslatmalari va jamiyatda o‘rnatilgan qonun-qoidalarni mensimasdan o‘zi va o‘zgalarning hayotini xavfga qo‘yish o‘zini halokatga tashlash bilan barobardir.

Imom Termiziy keltirgan rivoyatda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam:

لَا يَنْبَغِي لِلْمُؤْمِنِ أَنْ يُذِلَّ نَفْسَهُ، قَالُوا: وَكَيْفَ يُذِلُّ نَفْسَهُ؟ قَالَ: يَتَعَرَّضُ مِنَ الْبَلاَءِ لِمَا لاَ يُطِيقُ

(أخرجه الترمذي)

“Mo‘min kishi o‘zini xorlashi durust emas”, - dedilar. “O‘zini qanday xorlaydi?” - deyishdi. “Toqati yetmaydigan baloga o‘zini ro‘baro‘ qiladi”, - dedilar.[7]

Bu mo‘jazgina maqola koronavirusdan saqlanish haqida dinimiz ta’limotlarini anglashga yarasa, o‘z uyimizda savob umidida o‘tirishimiz va o‘zgalarga zarar yetkazmasligimizga sabab bo‘lsa, maqsadimiz hosil bo‘lgan bo‘ladi. Xulosa o‘rnida Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallamning muborak hadisi shariflarini keltirmoqchiman:

وَعَن أبي سعيد الْخُدْرِيّ رَضِيَ اللَّهُ عَنْه أَن النَّبِي صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّم َ قَالَ لَا ضَرَرَ وَلَا ضِرَارَ، مَنْ ضَارَّ ضَارَّهُ اللَّهُ، وَمَنْ شَاقَّ شَاقَّ اللَّهُ عَلَيْهِ

(أخرجه الحاكم)

Abu Said Xudriy roziyallohu anhu Nabiy sollallohu alayhi vasallamdan rivoyat qilib dedilar: “(Islomda) Zarar berish ham, zarar ko‘rish ham yo‘q. Kimki zarar bersa, Alloh unga ham zarar beradi. Kimki mashaqqatga solsa, Alloh ham uni mashaqqatga soladi”.[8]

Alloh taolo bizlarni O‘zining hidoyatidan adashtirmasin va boshimizga tushgan ushbu kasallikni tez fursatda ko‘tarsin hamda O‘zi muqaddas kitobida aytganidek, mashaqqatdan keyin keladigan yengillik, yaxshilik bilan barchalarimizni siylasin!

Olimxon Yusupov

Hadis ilmi maktabi rektori

[1] Imom Bayhaqiy va Imom Hokim rivoyati.

[2]Mulk surasi 14-oyat mazmuni. Shayx Usmonxon Temurxon Samarqandiy. Tafsiri irfon. Sharq. Toshkent. 2019 yil. B.201.

[3]Shuaro surasi 78-80-oyatlar mazmuni. Shayx Usmonxon Temurxon Samarqandiy. Tafsiri irfon. Sharq. Toshkent. 2019 yil. B. 40-41.

[4] Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyati. Sahih hadis.

[5] Baqara surasi 216-oyat mazmuni. Shayx Usmonxon Temurxon Samarqandiy. Tafsiri irfon. Sharq. Toshkent. 2019 yil. B.206.

[6] Imom Ahmad rivoyati.

[7] Termiziy rivoyati.

[8] Hokim rivoyati. Sahih hadis.

Maqolalar

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Maqolalar

Dunyo tarixidagi eng yaxshi ummat

9.01.2025 6274 10 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Hech shubha yo‘qki, xalifa Usmon ibn Affon roziyallohu anhuning o‘limlariga sabab bo‘lgan hodisalardan tortib hazrati Aliy ibn Abu Tolib roziyallohu anhuning o‘limlarigacha bo‘lgan davrda bo‘lib o‘tgan hodisalar Islom uchun, musulmon ummati uchun misli ko‘rilmagan musibat bo‘ldi.

Ushbu hodisalar tufayli musulmon ummati o‘rtasida bo‘linish yuz berdi. O‘sha paytgacha bir tanu bir jon bo‘lib, butun dunyoga Islom nurini taratib kelayotgan, butun insoniyatga xayru barakani ulashib kelgan dunyo tarixidagi eng yaxshi ummat ichida darz paydo bo‘ldi. Avvallari bu ummat vakillari ixtilof nimaligini bilmas edilar. Vaqti kelib, ular avval ikkiga, keyinroq uchga bo‘linib ixtilof qildilar. Xuddi o‘sha mash’um hodisalar tufayli boshlangan bu bo‘linishlar sekin-asta davom etib, musulmon ummatining sog‘lom tanasi ichidan turli-tuman toifalar chiqdi. Shiy’a, rofiza, xavorij va shunga o‘xshash boshqa har xil toifalarning kelib chiqishi aynan ana shu hodisalardan boshlangan edi.

Mazkur hodisalar tufayli musulmon ummati avval hokim shaxs haqidagi ba’zi mulohazalar bilan bahs boshlagan bo‘lsa, oxiri kelib iymon va kufr borasida bahs qiladigan, bir-birini kufrga ketganlikda ayblaydigan darajaga yetdi.

Ushbu hodisalar, avvalo, fitnachilarning hazrati Usmonga u kishi ishga qo‘ygan ba’zi voliylar haqida shikoyat qilishlari bilan boshlangan edi. Oxiri kelib xorijiylar o‘zlariga muxolif bo‘lganlarni, hatto hazrati Aliydek zotni kofirlikda ayblay boshlashdi. Tabiiyki, qarshi tomondan ham o‘ziga yarasha javob bo‘ldi.

Ushbu hodisalar tufayli musulmon ummati ichida bir-birining qonini o‘zi uchun halol bilish va bir-birini o‘ldirishni ravo ko‘rish boshlandi.

Birinchi marta fitnachilar hazrati Usmon roziyallohu anhuning qonlari va mollarini o‘zlariga halol hisoblab, u kishini o‘ldirib, mollarini talashdi. Ana shu nobakorlik oqibatida ishlar rivoj topib, «Tuya hodisasi»da, «Siffin»da bir necha o‘n minglab kishi halok bo‘ldi. Xorijiylar bilan bo‘lgan alohida hodisalarni qo‘shadigan bo‘lsak, bu hisob yana ham ortadi.

Bir tanu bir jon bo‘lib, dunyo xalqlarini birin-ketin bandalarning bandalarga sig‘inishidan Allohning ibodatiga, noto‘g‘ri dinlarning jabridan Islomning adolatiga, dunyo torligidan oxirat kengligiga, johiliyat zulmatlaridan Islom nuriga chiqarayotgan ummat bir-birini Robbiga ibodat qilishdan chiqarish, bir-biriga jabr qilish, Islomning kengligidan ixtilof torligiga, Islom nuridan jaholat zulmatiga o‘ta boshladi.

Ushbu hodisalar tufayli musulmon ummatining guli, yetakchi kuchi bo‘lmish sahobai kiromlarning ko‘pchiligi nobud bo‘ldilar. Ularning ma’naviy kuchlariga futur yetdi.

Ushbu hodisalar tufayli musulmon ummati boshiga tushgan musibatlarni birma-bir sanab chiqish nihoyatda og‘ir ish. Shuning uchun bu borada gapni qisqa qilganimiz ma’qul.

Endi ijozatingiz bilan mazkur hodisalarga baho berish haqida bir necha og‘iz so‘z.

Bu hodisalar bo‘lib turgan vaqtlarning o‘zidayoq ularga baho berish boshlangan. Unda har bir tomon o‘zini haq, o‘zgani nohaq deb bilgan. Tarafkashlik bo‘lib turgan joyda bundan boshqa narsa bo‘lishi mumkin ham emas. Ammo mazkur hodisalarga baho berish ular bo‘lib o‘tganidan keyin nihoyatda avj olgani kutilmagan hol. Ushbu hodisalar bo‘lib o‘tgandan keyin turli sabablarga ko‘ra ularni baholash, «kim nima qilgan-u, kim nima qilmagan, aslida nima qilish kerak edi», kabi mavzularda munozaralar qizib ketgan. Bu borada har kim o‘sha to‘palonlar yuz bergan vaqtdagi har bir harakat va sakanot, har bir og‘iz gap va so‘zdan o‘z fikrini qo‘llashga, o‘zganing fikrini rad qilishga dalil izlagan. Tarafkashlik va nizo olovida qizib ketib, dalil topa olmay qolgan paytlarda o‘zidan qo‘shib yuborishlar bo‘lmaganiga esa hech kim kafolat bera olmaydi.

Tarafkashlik avj olgan joyda har kim o‘zining haq ekanini isbot qilishga urinib, o‘zida bo‘lmagan yaxshi sifatlarni bemalol da’vo qilganidek, o‘zida bo‘lgan salbiy sifatlarni taraddudsiz inkor etadi. Shu bilan bir vaqtda, qarshi tarafning barcha yaxshiliklarini inkor etgan holda, barcha yomonliklarni unga ag‘daradi. Mana shu jarayonda nima bo‘lsa bo‘ladi.

Islom ummati yolg‘on nima ekanini bilmas edi. Ammo fitnachilar o‘z qilmishlarini xaspo‘shlash, odamlarni ortlaridan ergashtirish maqsadida bu ummat ichiga «yolg‘on» degan illatni olib kirishdi. Jumladan, ular: «Bizga Aliydan xat keldi» «Bizga Oishadan xat keldi», «Bizga falonchidan xabar keldi» «U debdi», «Bu debdi» degan yolg‘onlarni ham tarqatishgan edi.

Fitnachilar mazkur mash’um hodisalar o‘tib ketganidan keyin ham o‘z tarafini olib, o‘zgani tanqid qilishda davom etaverishdi. Bu narsalar asta-sekin avj ola boshladi. Tarafkashlikda uchiga chiqqan tomonlar esa o‘z gaplarini tasdiqlash uchun oyat va hadislarni nohaq ta’vil qilganlari yetmagandek, yolg‘onlar to‘qib, hatto ularga hadis sifatini berishgacha yetib borishdi.

Ammo mas’ul kishilar, ulamolar bu nobakorlikni darhol bo‘g‘ib tashlash yo‘liga o‘tdilar. Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamga oid barcha rivoyatlar yaxshilab himoya qilindi. Hadislarning darajalarini aniqlashning mustahkam qoidalari ishlab chiqildi. Bu borada fitnachilarning fitnasi o‘tmadi.

Ammo tarixchilar keltirgan rivoyatlarga bu qadar e’tibor qaratilmadi, chunki tarix haqidagi rivoyatlar din va e’tiqod masalalari bo‘yicha rivoyatlar ahamiyatiga ega emas, degan o‘y bor edi. O‘sha paytlarda bo‘lib o‘tgan hodisalar haqidagi rivoyatlar to‘plandi. Ammo ularni saralash va yaroqsizini tashlab yuborish ishlari qilinmadi. Bu narsa ayniqsa hukmdorlik uchun o‘zaro kurash olib borgan toifalarga qo‘l keldi. Ular turli asossiz rivoyatlardan o‘z manfaatlari yo‘lida foydalanish bilan birga, yetmay qolgan joylariga o‘zlaridan qo‘shib yuborishdi.

Asta-sekin sahobai kiromlarga til tekkizish boshlandi. Til tekkan sahobiyning tarafdorlari o‘ziga yarasha javob berishdi. Har kim o‘zi ergashgan shaxsni ulug‘lashga o‘tdi.

Ayniqsa, hazrati Aliy roziyallohu anhu haqlarida bunga o‘xshash gap-so‘zlar ko‘p uchraydi. Ba’zi g‘uluvga ketgan toifalar u zotni ilohlik darajasigacha ko‘targan bo‘lishsa, xorijiylarga o‘xshash kimsalar: «Kufrga ketdi», deyishgan.

Yana boshqa bir toifalar hazrati Aliy roziyallohu anhuning taraflarini olish maqsadida u zotni mazlum qilib ko‘rsatishga urinib, boshqa bir nechta katta sahobalarni esa kofirga chiqarib qo‘yishgan.

Bu masalalarga bag‘ishlangan majlislar, janjallar bo‘ldi, kitoblar yozildi, xutbalar o‘qildi. Nima bo‘lsa bo‘ldi, lekin ixtilof ko‘payib boraverdi.

Nihoyat, musulmonlar jumhuri – ahli sunna val jamoa bu masalada ijmo’ ila eng adolatli va so‘nggi nuqtani qo‘ydi: orada bo‘lib o‘tgan ko‘ngilsiz hodisalarda hazrati Aliy va u zotning tarafdorlari haq bo‘lganlar. Ular haqida boshqacha gap bo‘lishi mumkin emas. Bunga dalil va hujjatlar yetarli. Ularning eng ishonchli va kuchlisi Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallamdan vorid bo‘lgan sahih hadislardir. Xususan, Ammor ibn Yosir roziyallohu anhu va Zul Sadyaynining hazrati Aliy roziyallohu anhuning fazilatlari haqidagi, kelajakda bo‘ladigan fitnalar haqidagi hadislari fikrimizga dalil bo‘la oladi.

Orada bo‘lib o‘tgan ko‘ngilsiz hodisalarning aybdorlari Ibn Saba’ boshliq fitnachilar va xorijiylardir, barcha qilingan gunohlar ularning bo‘ynida. Ular haqida boshqa gap bo‘lishi mumkin emas.

Fitnachilar asosan Misr, Basra va Kufada tuxum qo‘yib, urchib ketishdi. Fitnaning bosh qarorgohi Misr edi. Uning Islom jamiyatining markazidan uzoqda joylashgani, u yerda haqiqiy ulamolarning, xususan, sahobalarning kam bo‘lgani va boshqa shunga o‘xshash omillar fitnachilarning o‘z fikr-mulohazalarini avom xalqqa yetkazishlariga katta imkon berar edi.

Orada bo‘lib o‘tgan ko‘ngilsiz hodisalarda fitnachilarga ham, hazrati Aliy roziyallohu anhuga ham qo‘shilmagan, balki u zotga talab qo‘yib, talabi bajarilgandagina bay’at qilishlarini aytgan toifa ham bor edi. Ularning gaplari va qilgan ishlari «Tuya» va «Siffin» hodisalaridan hammamizga ma’lum. Ushbu toifaning mashhur shaxslari sifatida Talha ibn Ubaydulloh, Zubayr ibn Avvom, Muoviya ibn Abu Sufyon va Amr ibn Os roziyallohu anhumni eslash mumkin. Ahli sunna val jamoa musulmonlari ularni: «Xato ta’vil va ijtihod qilganlar», deb baholaydi. Ular haqoratlanmaydilar, yomonlanmaydilar. Balki sahobiy bo‘lganlar boshqa sahobai kiromlar bilan bir qatorda ko‘riladi.

Ulamolarimiz va musulmonlar jumhuri bu ishda g‘oyatda talabchan bo‘lgani sababli bu haqda har bir musulmon shaxs e’tiqod qilishi lozim bo‘lgan narsani aqiyda kitoblarimizga bitib ham qo‘yganlar.

Jumladan, ahli sunna val jamoaning eng mashhur aqiyda kitoblaridan biri bo‘lmish «Aqiydai Tahoviyya»da quyidagilar aytiladi:

«Biz ularning hammalari haqida yaxshilik bilan: «Robbimiz, bizni va bizdan avval iymon bilan o‘tgan birodarlarimizni mag‘firat qilgin, iymon keltirganlarga nisbatan qalbimizda g‘ashlik qilmagin. Robbimiz, albatta, Sen o‘ta shafqatlisan, o‘ta rahmlisan», deymiz (Hashr surasi, 10-oyat).

Alloh taolo bizning qo‘llarimizni o‘z vaqtida bo‘lib o‘tgan fitnadan asragan. Biz Allohdan tillarimizni ham mazkur fitnadan saqlashini so‘raymiz».

«Islom tarixi» birinchi juzi asosida tayyorlandi

Maqolalar

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Muallif

Oʼzbekiston musulmonlari idorasi Matbuot xizmati