Oramizda dunyoda sodir bo‘layotgan baloi ofatdan habari yo‘q odam qolmadi. Butun dunyoni yovdek bostirib oldi u! Biz odamlar o‘sha mikroskop ostida ming barobar kattalashtirsakgina ko‘rish mumkin bo‘lgan darddan ham mayda ekanimizni, o‘sha zarradan ham ojizroq ekanimizni nahotki anglab yetmadik ?! Kecha, bugun emas, necha oylardan beri kuzatib kelayapmizku shu Alloh yuborgan dardning qilmishlarini! Kiprik qoqmay, bitta-bittalab odamlarni yutib to‘ymayapdi u, to‘ymas balo. Aqlli odamlar jon talvasasida bor zehn-idroklarini safarbar qilib, bir tanu-bir jon bo‘lib, unga qarshi kurashmoqdalar. Ammo uni yengish oson bo‘lmayapdi! Ming-minglab boy berishlar, ulkan talofotlar! Tobut yasab, qabr qazib ulgurmayotganlarini ko‘rib turibmiz!
Bizchi? Biz nima qilayapmiz?! Xo‘p, avvaliga bizga kirmaydi, kirsa ham tarqamaydi, bizni havomiz boshqa, bizni iqlimimiz boshqa, biz halol yeymiz, biz tahoratda yuramiz, biz ibodatdamiz deb hotirjam yurdik, parvoi falak! Ammo, ne ajabki, aynan yovga qal’a eshiklarini ochib berib! Hoy, baraka topgurlar! Bilamiz, davlatmandsiz! Zero, oddiy odamlar umra, haj safarlarini ado etishni faqat orzu qilishlari mumkin, ( alhamdulillah, Allohning karami keng!). Lekin, vabo xavf solib turgan paytdv tumonat odamni boshingizga yig‘ib, imkoniyatlaringizni ko‘z-ko‘z qilishdan tiyilib tursangiz bo‘lmaydimi? Oshib-toshib ketsa, ana, bechora yetim-yesirlar qancha, ulashing! Tinchlik davri bo‘lsa lom-mim demagan bo‘lardim!
Sayru-sayohatni suyuvchilar! Hasad qilayapti, demang! Omadingizni qo‘sh-qo‘llab bersin, bir kun hisob - kitob qilinajak davlatingiz bundan-da ortib, dunyoda sizning qadamingiz yetmagan besh yulduzli mehmonxona qolmasin! Ammo, ahvolni ko‘rib turibsizku! Bir oz sabr qilsa bo‘ladimi?!
Payg‘ambar alayhissalomdan ibrat olgan sahobai kiromlar kamtarona, oddiygina, boriga qanoat qilib yashadilar. Hazrati Umar roziyallohu anhu ham bu sohada qolishmadilar, imkonlari bo‘laturib juda oddiy, faqirona turmushni afzal ko‘rdilar. Hazrati Umarning qizlari, hazrati Payg‘ambarimizning zavjalari Xafsa onamiz bir kuni juda xafa bo‘lib ketdilar. Sababi, otalari mo‘minlar amiri bo‘lsa, dunyoning hamma joyidan mol-dunyo oqib kelayotgan bo‘lsa, boyiganlar boyib yursa-yu shundoq xalifaning dasturxoni juda g‘arib edi, otalari quruq, bemaza ovqatlar bilan kifoyalanib yuradi.
Agar bu dunyo hayoti faqat yaxshiliklardan, ayshu ishratlardan, huzur-halovatdan iborat bo‘lsa-yu, boshqa narsalar bo‘lmasa, bu hayot sinov, imtihon ekanligi qayerda qoladi? Alloh taoloning amriga itoat qilish, qaytarganidan qaytish, bir so‘z bilan aytganda, U Zotga sidqidildan bandachilik qilish qayerdan bo‘ladi?
Agar bu dunyo hayotida inson bemor bo‘lmasa, qarimasa, birovdan so‘kish eshitmasa, ozor topmasa, zulm ko‘rmasa, kambag‘allikka yo‘liqmasa va boshqa xorliklarni ko‘rmasa, kelgan musibatga sabir qilmasdan, muhtojman deb berilayotgan imkoniyatlardan o‘z nafsi yo‘lida foydalansa, bu dunyoning sinovlari qayerda qoladi?
O‘zbekiston xalqi uchun ozgina bardoshli bo‘ling, yana ozgina. Siz yosh, baquvvatdirsiz, sizga bu kasallikning tishi o‘tmas, ammo siz jon holatda talpinayotgan xonadoningizda keksa onangiz, mo‘ysafid otangiz borlar, norasida go‘daklaringiz, uzoq muddat sog‘inchingizda yurgan, istiqbolingizga quchoq ochadigan tanish-bilish, oshna-og‘ayni, qo‘ni-qo‘shnilaringiz bor! Ularga rahimngiz kelsin. Zero, Alloh rahm qiluvchilarga rahm qiladi.
Demak, Haq taolodan yolvorib so‘raydiganimiz, qiyinchilik vaqtlari asta-sekin chekinayotgan bo‘lsin, yaqin kunlarda bizlarni osonchilik, salomatlik kunlarga yetkazsin. Ta’kidlash joizki, xalqimiz, yaqinlarimizning salomatligini saqlash barchamizning burchimiz ekanini bir zum ham unutmaylik! Qat’iy tartib-intizom va karantin tadbirlariga jiddiy rioya qilish orqali vaziyatni barqaror ushlab qolishimiz mumkin. Imkon qadar uyda qoling, ortiqcha ehtiyoj bo‘lmasa ko‘chaga chiqmang, munosabatlarni, muloqotlarni keskin kamaytiring.
Biz ham shu sinovdamiz. Xukumatimiz, shifokorlarimiz imkoni boricha har birimizning jonimiz omonligi uchun kurashmoqdalar! Salomatligimiz o‘zimizga kerak emasmi? Shunchalar beparvo bo‘lmaylik, ahvol o‘ta yomonlashib borishiga hissamizni qo‘shmaylik. Kasallanganlar soni oshsa - oshayapti, kamaymayapdi! Bizdan so‘ralayotgani mushkul ish emasku! Uyda o‘tiring! Axir ishxonamizdan beriladigan mehnat ta’tilini intizorlik bilan kutmasmidik! Dam oling, oila a’zolaringiz bag‘rida yayrang. Yugur-yugur, chop-choplardan bir oz tining! Hali bunday ishsiz kunlarni sog‘inib ham qolarsiz. Vabo paytida uydan chiqmaganlarga yozilajak savoblarga sazovor bo‘laylik! Alloh taolo Qur’oni karimning Sharh surasi 5-6 oyatlarida marhamat qilganidek: “Bas, albatta, qiyinchilik bilan osonchilik bordir. Albatta, qiyinchilik bilan osonchilik bordir”.
Xadichai Kubro ayol-qizlar o‘rta
maxsus islom ta’lim muassasasi
axborot-resurs markazi rahbari
M. Saidjalolova
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Samarqand viloyatining Jomboy tumanida imom Abdulaziz «Shamsul aimma Halvoiy» yodgorlik majmuasining ochilish marosimi o‘tkazildi.
Majmuaning ochilish marosimida samarqandlik taniqli olimlar, din namoyandalari, ziyolilar va nuroniylar ishtirok etdi. Qur’on oyatlari tilovat qilinib, xayrli duolar qilindi.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi viloyat bo‘limi rahbari o‘rinbosari Xayrullo Sattorov, manbashunos olim Komilxon Kattayev so‘zga chiqib, imom Shamsul aimma hazratlarining hayoti va faoliyati, ilmiy merosi haqida batafsil ma’lumot berdi.
Tadbirda ushbu muborak maskanni obod qilishda o‘z hissasini qo‘shgan barcha fidoyilar, usta-quruvchilar, ma’rifatli tadbirkorlarga mahalla ahli nomidan minnatdorlik bildirildi.
«Shamsul aimma» unvoni bilan shuhrat topgan Abdulaziz ibn Ahmad ibn Nasr ibn Solih Halvoiy yetuk faqihlarimizdan biridir. Abu Sa’d Sam’oniy qalamiga mansub «Nasabnoma» kitobining buxorolik olimlar qismida yozilishicha, Halvoiyning otasi halvo pishirib, sotib tirikchilik qilib yurgani uchun u kishiga ota kasbi bilan nisbat berilgan.
Halvoiyning tug‘ilishi bilan bog‘liq ma’lumot biror-bir manbada kelmagani bois tug‘ilish sanasi hozircha ma’lum emas. Ota tomonidan ajdodlar silsilasi Payg‘ambarimizning jiyanlari va kuyovlari Ali ibn Abu Tolibga bog‘lanadi.
Abdulhay Laknaviyning «Favoid al-bahiyya fit-tarojima al-hanafiyya» kitobida qayd etilishicha, iroqlik ko‘pgina faqihlar unvon tanlashda kasb-hunar, qabila yoki biror joy nomiga nisbat berish bilan «Jassos» (suvoqchi), «Quduriy» (qozonchi) kabi soddagina taxalluslar olishgan.
Qoraxoniylar poytaxtini O‘zgandan Samarqandga ko‘chirgach, Halvoiy Keshga surgun qilinadi. U kishi qolgan umrini shu yerda o‘tkazadi. Abdulaziz Halvoiy taxminan 1058 yili Keshda vafot etadi. U kishining jasadi Buxoroga olib kelinib dafn qilinadi. «Men u zotning qabrlarini ziyorat qildim», deydi «Nasabnoma» asari muallifi Abu Sa’d Sam’oniy.
Chor Rusiyasi davrida Kalobod mozori buzilib, o‘rni uy-joy uchun yer maydoni sifatida ajratib berilgan. Halvoiyning qabri ham yangi bunyod etilgan uylar ichida qolgani sababli 2004 yili turbati Buxoro shahrining Samarqand ko‘chasidagi «Shoh Axsi» yodgorligiga ko‘chirildi. Shu joyda u zotning shogirdlaridan biri Bakr Zaranjariyning qabri ham bor.
Halvoiyning «Shamsul aimma» deb ulug‘lanadigan ulamo darajasiga yetishida ustozlarining xizmatlari katta bo‘lgan. Abdulhay Laknaviy Abdulaziz Halvoiyning fiqh ilmidan ustozlari silsilasi Abu Hanifaga borib yetishi haqida ma’lumot beradi. Halvoiydan Saraxsiy (1010–1093), Abul Usr Pazdaviy (1010–1089), Abul Yusr Pazdaviy (1030–1099), Bakr ibn Muhammad Zaranjariy (1035–1118) kabilar saboq olib, zamonasining yetuk faqih olimlari bo‘lib yetishishgan.
Hozirgacha olimning biror bir kitobi qo‘lyozma yoki toshbosma shaklida topilmagan bo‘lsa-da, u kishi qalamiga mansub asarlarning nomi bizga ma’lum. Abu Sa’d Sam’oniyning «Nasabnoma», Hoji Xalifa Chalabining «Kashfuz Zunun», Hofiz Abdul Qodir Qurayshiyning «al-Javohir al-Muziyya fit-tabaqot al-hanafiyya», Shamsuddin Zahabiyning «Siyaru a’lom an-nubalo» kitoblarida Halvoiyning asarlari haqida ma’lumotlar berilgan. U kishi «al-Mabsut», «an-Navodir», «Favoid», «Sharh al-adab al-Qodili Abi Yusuf», «Sharh al-adab al-Qodi lil-Xassof» kabi kitoblar yozgan.
Hanafiy mazhabi ulamolari mazhab faqihlarini salohiyati, ilmiy layoqatiga qarab yetti tabaqaga ajratadilar. Fazilatli shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf hazratlari «Muxtasar al-viqoya»ga sharh sifatida yozgan «Kifoya» nomli kitobida Xassof, Tahoviylar bilan bir qatorda Halvoiy, Saraxsiy, Pazdaviy va Qozixonlarni uchinchi tabaqa vakillari sirasida zikr qiladi. Ushbu tabaqa vakillari mazhab sohibidan rivoyat qilinmagan masalalarda ijtihod qiladigan mujtahid faqihlar bo‘lishgan.
Allomaning fatvolari ko‘plab mo‘tabar kitoblarda, xususan, «Fatavoi Olamgiriya», «Fatavoi Qozixon», «Muhiti Saraxsiy», «Kofiy», «Zaxira» va «Jomi’ al-maboniy lil-masaili sharhi fiqhi Kaydoniy» kabi asarlarda keltirilgan.