Oramizda dunyoda sodir bo‘layotgan baloi ofatdan habari yo‘q odam qolmadi. Butun dunyoni yovdek bostirib oldi u! Biz odamlar o‘sha mikroskop ostida ming barobar kattalashtirsakgina ko‘rish mumkin bo‘lgan darddan ham mayda ekanimizni, o‘sha zarradan ham ojizroq ekanimizni nahotki anglab yetmadik ?! Kecha, bugun emas, necha oylardan beri kuzatib kelayapmizku shu Alloh yuborgan dardning qilmishlarini! Kiprik qoqmay, bitta-bittalab odamlarni yutib to‘ymayapdi u, to‘ymas balo. Aqlli odamlar jon talvasasida bor zehn-idroklarini safarbar qilib, bir tanu-bir jon bo‘lib, unga qarshi kurashmoqdalar. Ammo uni yengish oson bo‘lmayapdi! Ming-minglab boy berishlar, ulkan talofotlar! Tobut yasab, qabr qazib ulgurmayotganlarini ko‘rib turibmiz!
Bizchi? Biz nima qilayapmiz?! Xo‘p, avvaliga bizga kirmaydi, kirsa ham tarqamaydi, bizni havomiz boshqa, bizni iqlimimiz boshqa, biz halol yeymiz, biz tahoratda yuramiz, biz ibodatdamiz deb hotirjam yurdik, parvoi falak! Ammo, ne ajabki, aynan yovga qal’a eshiklarini ochib berib! Hoy, baraka topgurlar! Bilamiz, davlatmandsiz! Zero, oddiy odamlar umra, haj safarlarini ado etishni faqat orzu qilishlari mumkin, ( alhamdulillah, Allohning karami keng!). Lekin, vabo xavf solib turgan paytdv tumonat odamni boshingizga yig‘ib, imkoniyatlaringizni ko‘z-ko‘z qilishdan tiyilib tursangiz bo‘lmaydimi? Oshib-toshib ketsa, ana, bechora yetim-yesirlar qancha, ulashing! Tinchlik davri bo‘lsa lom-mim demagan bo‘lardim!
Sayru-sayohatni suyuvchilar! Hasad qilayapti, demang! Omadingizni qo‘sh-qo‘llab bersin, bir kun hisob - kitob qilinajak davlatingiz bundan-da ortib, dunyoda sizning qadamingiz yetmagan besh yulduzli mehmonxona qolmasin! Ammo, ahvolni ko‘rib turibsizku! Bir oz sabr qilsa bo‘ladimi?!
Payg‘ambar alayhissalomdan ibrat olgan sahobai kiromlar kamtarona, oddiygina, boriga qanoat qilib yashadilar. Hazrati Umar roziyallohu anhu ham bu sohada qolishmadilar, imkonlari bo‘laturib juda oddiy, faqirona turmushni afzal ko‘rdilar. Hazrati Umarning qizlari, hazrati Payg‘ambarimizning zavjalari Xafsa onamiz bir kuni juda xafa bo‘lib ketdilar. Sababi, otalari mo‘minlar amiri bo‘lsa, dunyoning hamma joyidan mol-dunyo oqib kelayotgan bo‘lsa, boyiganlar boyib yursa-yu shundoq xalifaning dasturxoni juda g‘arib edi, otalari quruq, bemaza ovqatlar bilan kifoyalanib yuradi.
Agar bu dunyo hayoti faqat yaxshiliklardan, ayshu ishratlardan, huzur-halovatdan iborat bo‘lsa-yu, boshqa narsalar bo‘lmasa, bu hayot sinov, imtihon ekanligi qayerda qoladi? Alloh taoloning amriga itoat qilish, qaytarganidan qaytish, bir so‘z bilan aytganda, U Zotga sidqidildan bandachilik qilish qayerdan bo‘ladi?
Agar bu dunyo hayotida inson bemor bo‘lmasa, qarimasa, birovdan so‘kish eshitmasa, ozor topmasa, zulm ko‘rmasa, kambag‘allikka yo‘liqmasa va boshqa xorliklarni ko‘rmasa, kelgan musibatga sabir qilmasdan, muhtojman deb berilayotgan imkoniyatlardan o‘z nafsi yo‘lida foydalansa, bu dunyoning sinovlari qayerda qoladi?
O‘zbekiston xalqi uchun ozgina bardoshli bo‘ling, yana ozgina. Siz yosh, baquvvatdirsiz, sizga bu kasallikning tishi o‘tmas, ammo siz jon holatda talpinayotgan xonadoningizda keksa onangiz, mo‘ysafid otangiz borlar, norasida go‘daklaringiz, uzoq muddat sog‘inchingizda yurgan, istiqbolingizga quchoq ochadigan tanish-bilish, oshna-og‘ayni, qo‘ni-qo‘shnilaringiz bor! Ularga rahimngiz kelsin. Zero, Alloh rahm qiluvchilarga rahm qiladi.
Demak, Haq taolodan yolvorib so‘raydiganimiz, qiyinchilik vaqtlari asta-sekin chekinayotgan bo‘lsin, yaqin kunlarda bizlarni osonchilik, salomatlik kunlarga yetkazsin. Ta’kidlash joizki, xalqimiz, yaqinlarimizning salomatligini saqlash barchamizning burchimiz ekanini bir zum ham unutmaylik! Qat’iy tartib-intizom va karantin tadbirlariga jiddiy rioya qilish orqali vaziyatni barqaror ushlab qolishimiz mumkin. Imkon qadar uyda qoling, ortiqcha ehtiyoj bo‘lmasa ko‘chaga chiqmang, munosabatlarni, muloqotlarni keskin kamaytiring.
Biz ham shu sinovdamiz. Xukumatimiz, shifokorlarimiz imkoni boricha har birimizning jonimiz omonligi uchun kurashmoqdalar! Salomatligimiz o‘zimizga kerak emasmi? Shunchalar beparvo bo‘lmaylik, ahvol o‘ta yomonlashib borishiga hissamizni qo‘shmaylik. Kasallanganlar soni oshsa - oshayapti, kamaymayapdi! Bizdan so‘ralayotgani mushkul ish emasku! Uyda o‘tiring! Axir ishxonamizdan beriladigan mehnat ta’tilini intizorlik bilan kutmasmidik! Dam oling, oila a’zolaringiz bag‘rida yayrang. Yugur-yugur, chop-choplardan bir oz tining! Hali bunday ishsiz kunlarni sog‘inib ham qolarsiz. Vabo paytida uydan chiqmaganlarga yozilajak savoblarga sazovor bo‘laylik! Alloh taolo Qur’oni karimning Sharh surasi 5-6 oyatlarida marhamat qilganidek: “Bas, albatta, qiyinchilik bilan osonchilik bordir. Albatta, qiyinchilik bilan osonchilik bordir”.
Xadichai Kubro ayol-qizlar o‘rta
maxsus islom ta’lim muassasasi
axborot-resurs markazi rahbari
M. Saidjalolova
"Li iylafi quraysh" surasi, Quraysh qabilasiga berilgan ne’matlarga urg‘u beradi.
Bu suraning nozil bo‘lishi sababini o‘rganganda, Allohdan yanada qo‘rqish hissi paydo bo‘ladi. Bu sura hayotdagi muhim muammolardan biri - ne’matga odatlanib, uni qadrsizlantirish haqidadir.
Alloh qurayshliklarni ikki mavsum - qish va yozdagi savdo safarlari orqali tirikchiliklarining yaxshi ketishiga odatlanib qolganliklari, lekin ular bu ne’matlarning haqiqiy Egasini tan olib, shukr qilmaganlarini aytadi.
Johiliyat davrida Quraysh qabilasi faqirlik va ocharchilikda yashagan, hayotlari juda nochor va qiyin bo‘lgan. Hattoki, qashshoqlik kuchayganida, ba’zilar o‘z oilasini olib, “xubo” deb atalgan joyga borishar va o‘sha yerda ochlikdan hammasi halok bo‘lguniga qadar qolishardi. Bu odat johiliyat davrida “i’tifar” deb nomlanar edi.
Makkaning katta tojirlaridan bo‘lgan Hoshim ibn Abdumanofga bir kuni Bani Mahzum qabilasining barcha a’zolari juda qattiq ochlikda qolib, halok bo‘lish arafasida ekani haqidagi xabar yetadi. U Allohning bayti Ka’baning xizmatida turgan odamlarning shunday qashshoqlik va o‘ta johilona ahvolda ekanliklaridan o‘kindi va qattiq g‘azablandi.
Shu sababdan Hoshim ibn Abdumanof bu yomon odatni o‘zgartirishga qaror qildi va quyidagilarni amalga oshirdi:
– Sizlar Allohning baytini xizmatida bo‘laturib butun arablarga o‘zingizni sharmanda qiladigan yomon odatlarni joriy qilgansizlar, dedi va bir qabilani bir nechta urug‘larga bo‘lib tashladi. Har bir urug‘dagi boy kishilardan o‘z qarindoshlari bilan mol-mulkini teng bo‘lishishni talab qildi. Shunday qilib, kambag‘al ham boy bilan teng bo‘ldi.
Shundan keyin u Quraysh qabilasiga tijorat usullarini o‘rgatdi va ularni yilda ikki marta tijorat safariga chiqish yo‘llarini belgilab berdi. Yozda meva-sabzavotlar savdosi uchun Shomga, qishda esa, qishloq xo‘jaligi mahsulotlari savdosi uchun Yamanga safarlarini tashkil qildi.
Shunday qilib, Shom va Yamanning barakasi Makkaga olib kelindi va qurayshliklarning iqtisodiy holati yaxshilandi. Shu bilan birga, “i’tifar” odati ham yo‘q bo‘ldi. Biroq, vaqt o‘tishi bilan Quraysh qabilasi Allohning bu ne’matlariga shukr qilish o‘rniga, ularga odatlanib qoldi va ne’matni qadrlamay qo‘ydi. Ne’matga noshukurlik qilish – bu unga odatlanib, uni ne’mat deb bilmaslikdir.
Quraysh qabilasi Alloh tomonidan tushirilgan ne’matlarga odatlanib, uni qadrsizlantirgani uchun Alloh ularga bu surani tushirdi: "Mana shu Bayt (Ka’ba)ning Parvardigoriga (shukrona uchun) ibodat qilsinlar. Zero, U ularni ochlikdan (qutqarib) to‘ydirdi va xavfu xatardan omon qildi".
Homidjon domla ISHMATBЕKOV