Xitoyda boshlangan bu vabo butun dunyoga tarqalayotgani barchaga ma’lum. Shu jumladan bizning yurtga ham kirib keldi. Ayni paytda yurtimizda karantin e’lon qilingan.
Kuniga oynaijahon yoki internet tarmoqlari yoki odamlarning og‘zidan dunyo bo‘yicha nechta odamning kasallikka chalingani va nechtasi vafot etgani, eng achinarlisi, o‘z yurtimizdagi kasallanganlarning soni ortib borayotgani haqidagi xabarlarni eshitib har qanday insonning qalbi eziladi, o‘z-o‘zidan tashvishga, sarosimaga tusha boshlaydi.
Aziz yurtdoshlar, bu vabo barchamizning tashvishimiz, asosiy muammomizga aylandi. Bunday ommaviy musibat paytida, bu kasallikka chalinayotganlarni eshitib tushkunlik, vahima va sarosimaga tushmaylik!
Barcha ish yaratgan Egamiz Alloh taoloning qo‘lida. Boy qiluvchi ham, faqirga aylantiruvchi ham, kasallik yuboruvchi ham, kasallikni daf qiluvchi ham, davo beruvchi ham yagona o‘zidir. O‘ziga talpinaylik. Axir Alloh taolo Qur’oni Karimda shunday marhamat qilgan-ku:
وَهُوَ الَّذِي يُنَزِّلُ الْغَيْثَ مِن بَعْدِ مَا قَنَطُوا وَيَنشُرُ رَحْمَتَهُ وَهُوَ الْوَلِيُّ الْحَمِيدُ {الشورى/28}
U (odamlar) umidsizlikka tushganlaridan keyin yomg‘ir yog‘diradigan va O‘z rahmatini (barakotini) keng yoyadigan zotdir. U (mo‘minlarga) Valiy (do‘st) va Hamid (hamd egasi)dir (Shuuro surasi, 28-oyat).
Yerlar hosil bermay, hayvonlar birin-ketin qirilib ketgan, ekinzorlar qurib, yonib ketgan, hayvonlarning yelimlarida sutlar qolmagan, uylarda ozuqalar tugagan, go‘daklar ochlikdan yig‘lagan, odamlar noumid bo‘lishni boshlaganda Alloh taolo ular ustidan rahmatini nozil qilib, yomg‘ir yog‘dirdi.
Demak, Alloh taolo bandalariga rahm qiluvchi, ular ustidan o‘z rahmatini yog‘diruvchi Zot ekanmi, bizdan ham bu Koronavirus vabosini tez orada ko‘tarishini umid qilamiz. Faqat noumid bo‘lmay, o‘ziga ibodat qilib duolar qilsak bo‘lgani.
Yaratgan Egamizga beadad hamdlar bo‘lsinki, bizlarni musulmon qilib qo‘ydi, uylarimizda bo‘lsa ham ibodat qilishda davom etmoqdamiz. Namoz o‘qiyapmiz, Qur’on tilovat qilyapmiz, zikrlar, salavotlar aytayapmiz, ahllarimiz tarbiyasi bilan shug‘ullanyapmiz. Musulmon inson har holatda ham yutadi. Bu
oz kunlar barchamiz uchun Alloh taolo va Rasulini tanib olishga, dinini o‘rganishga bir fursat bo‘lib turibdi. Foydalanib olaylik!
Ko‘nglimizga xursandichilik ulashadigan, bizlarga hushxabar beradigan yana bir hadisni o‘rganib chiqaylik:
قال نبينا صلى الله عليه وسلم : عجب ربنا من قنوط عباده وقرب غيره ينظر إليكم أزلين قنطين فيظل يضحك يعلم أن فرجكم قريب (رواه الامام أحمد).
Nabiy sollallohu alayhi vasallam shunday dedilar: “Robbimiz bir holatni boshqa holatga o‘zgartirishi juda yaqin bo‘lishiga qaramay, bandalar qattiq noumid bo‘lib qolishidan ajablanadi. Alloh taolo tang ahvolga tushib noumid bo‘lib turganingizda sizlarning farajingiz (tang ahvoldan qutulish, shodlik, rohat, kengchilik) yaqin ekanini bilgan holda sizlarga qarab kulib turadi”.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bu hadisni aytib bo‘lib kulib qo‘ygan ekanlar, biz ham kulaylik, xursand bo‘laylik, tushkunlikka tushmaylik, hammasi yaxshi bo‘ladi.
Biz bandalar shunday, hayotimiz bir tekkis, tinchilik-totuv, sog‘liq-salomat holda davom etishini xohlaymiz va bu holatga o‘rganib qolamiz. Ko‘pincha shu holat ham bizni Robbimizni unutib qo‘yishimizga sabab bo‘ladi. Doimiy bir tekkislikda ketayotgan hayotimizda mabodo, biror chuqurlik chiqib qolsa, yoki ishimiz yurishmay qolsa, yoki biror kasallik yetsa, darrov tushkunlikka tushib noumid bo‘lib qolamiz. Mazkur hadisi sharifda ham bandalar tang ahvolga tushganlarida qattiq noumid bo‘lib qolishlari aytilmoqda. Aslidachi, biz bandalar har qanday holatda ham Alloh taolodan noumid
bo‘lmasligimiz lozim ekan. Chunki Alloh taolo yomonlikdan yaxshilikka, bemorlikdan sog‘liq-salomatlikka, balo va og‘ir holatlardan xursandchilik, kengchilikka chiqarishi, o‘zgartirishi juda yaqin fursatda bo‘lar ekan.
Alloh taolo Qur’oni Karimda shunday marhamat qiladi:
فَإِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا {الشرح/5} إِنَّ مَعَ الْعُسْرِ يُسْرًا {الشرح/6}
Bas, albatta, qiyinchilik bilan osonchilik bordir. Albatta, qiyinchilik bilan osonchilik bordir (Sharh surasi, 5-6-oyatlar).
Demak, hozirgi qiyinchilik holimizdan keyin yaqin kunlarda
bizlarni osonchilik, yaxshilik va katta yutuqlar kutib turibdi.
Alloh taoloning rahmati yaqin ekani haqida Qur’oni Karimda shunday bayon qilinadi:
وَلاَ تُفْسِدُواْ فِي الأَرْضِ بَعْدَ إِصْلاَحِهَا وَادْعُوهُ خَوْفًا وَطَمَعًا إِنَّ رَحْمَتَ اللّهِ قَرِيبٌ مِّنَ الْمُحْسِنِينَ {الأعراف/56}
Yerni (Alloh xayrli ishlarga) yaroqli qilib qo‘ygandan keyin (unda) buzg‘unchilik qilmangiz! Unga (Allohga) ham qo‘rqinch va ham umid bilan duo qilingiz! Allohning rahmati ezgu ish qiluvchilarga yaqindir (A’rof surasi, 56-oyat).
Biz mo‘min-musulmonlarmiz Alloh taoloning rahmatidan, boshimiz uzra turgan bu baloni tez kunlarda ko‘tarishini umid qilamiz. Alloh taolo shunday marhamat qiladi:
قَالَ وَمَن يَقْنَطُ مِن رَّحْمَةِ رَبِّهِ إِلاَّ الضَّآلُّونَ {الحجر/56}
U: «Faqat adashganlargina o‘z Robbisining rahmatidan noumid bo‘lurlar», – dedi (Hijr surasi, 56-oyat).
Shunday ekan, biz kasal bo‘lsak, tez orada Alloh taolo shifo berishi, yomonlik yetganida, tez orada Alloh taolo o‘rnini yaxshilik bilan qoplashi, balo yetganida, tez kunlarda Alloh taolo baloni ko‘tarishi, tang ahvolga tushganimizda, Alloh taolo tez orada bizlarga kengchilik berishini umid qilamiz.
Hushxabar tez orada bu balo bizdan daf bo‘ladi.
Internet manbalaridan foydalanib G‘iyosiddin Habibulloh tayyorladi
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Abdulloh roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Odamlarning eng yaxshisi mening asrimdagilar, so‘ngra ularga yaqinlar, so‘ngra ularga yaqinlar», dedilar (Buxoriy, Termiziy, Ibn Moja, Ibn Hanbal rivoyat qilishgan).
Musulmon ummati tarixidagi eng yaxshi davr Rasululloh sollallohu alayhi vasallam va u zotning sahobalari yashab o‘tgan asr bo‘lib, u tarix zarvaraqlaridan «Saodat asri» degan nom bilan joy oldi. Keyingi asr to‘rt buyuk sahoba boshchiligida olib borilgan asrlarga tatigulik ishlar sababli «Roshid xalifalar davri» degan nom bilan tarix sahifalariga bitib qo‘yildi. Keyingi asr «Umaviylar asri» deya atalib, mana shu davrdan pog‘onama-pog‘ona pastlash holati kuzatildi.
Umaviylar davlati Umayya ibn Abdushshams ibn Abdumanofga nisbat beriladi.
Umayya ismli ushbu shaxs johiliyat davrida Quraysh urug‘laridan birining boshlig‘i bo‘lib, amakisi Hoshim ibn Abdumanof bilan har doim Qurayshning rahbarligini talashib kelar edi. Islom kelgach, mazkur talashuv ochiq-oydin dushmanlikka aylandi: Banu Umayya qabilasi Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga, u zotning da’vatlariga qarshi turdi; Banu Hoshim qabilasi esa Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga barcha ishlarda ko‘makdosh bo‘ldi, u zot sollallohu alayhi vasallamni dushmanlarning yomonliklaridan himoya qildi.
Banu Umayya odamlari Makka fathi davrida boshqa ilojlari qolmaganidan keyingina Islomni qabul qilishdi. Dastlabki asrlarda Islomda peshqadam bo‘lgan urug‘larning eng katta bobosi Abdumanof hisoblanadi.
Banu Umayya (umaviylar) tarixini buzish
Banu Umayyaning tarixi tafsilotlariga e’tibor beradigan bo‘lsak, uning buzib ko‘rsatilganligi, ularni ko‘proq qoralash holatlarini kuzatamiz. Bu ishlarning ko‘pchiligi ularning asosiy siyosiy xusumatchilari – abbosiylar tomonidan qilingan, chunki tarixga oid kitoblarning ko‘p qismi aynan abbosiylarning hukmdorlik davrida yozilgan. Shuningdek, shiy’alar, xavorijlar, tarixni yaxshi bilmay turib og‘zaki so‘zlab yuradigan omi kishilar ham Banu Umayyaning siyosiy dushmanlari hisoblanib, ular ushbu qabilaning juda ko‘p tuhmatlarga qolishiga ham sabab bo‘lgan.
Bu tuhmat va qoralashlar turli-tuman bo‘lib, asosiy e’tibor Banu Umayyaning obro‘sini to‘kadigan tarixiy hodisalarga qaratilgan, ular bo‘rttirib ko‘rsatilgan. Ushbu hodisalarni nishon qilib, ularning qadrini tushirishga olib boradigan gaplar aytilgan:
1. Banu Umayyaning ilk davrda Islomga qarshi turganlari, Islomni kechikib qabul qilganlari juda ko‘p takrorlanadi, lekin ularning Islomga kirganlaridan keyingi buyuk ishlari, jumladan, ko‘plab yurtlarni fath etishda ko‘rsatgan xizmatlari mutlaqo eslanmaydi.
2. Banu Umayya davrida sodir etilgan musibatlar bo‘rttirib gapiriladi. Karbalo voqeasi, imom Husayn va u kishining oilalarining qatl etilishi, Harra voqeasi, Madinadagi Haramni e’tiborsiz qo‘yish, manjaniq bilan Makkaga tosh otish masalalari shular jumlasidandir.
3. Abdulloh ibn Zubayr roziyallohu anhuning qatl qilinishi, Zayd ibn Aliy ibn Husaynning qo‘zg‘aloni va u kishining qatl qilinishi, shuningdek, boshqa taraflarda sodir bo‘lgan xatolarni e’tiborga olmaslik, xalifaga qarshi chiqish, toatni buzish kabi ishlarni Banu Umayyaga katta ayb qilib, ularga qarshi keng targ‘ibot ishlari amalga oshiriladi.
4. Banu Umayyaning dushmanlari tomonidan ularning insoniy nafsidagi zaiflik nuqtalariga alohida e’tibor beriladi, Banu umayyalik ba’zi kishilardan sodir bo‘lgan xatolar bo‘rttirib gapiriladi, biroq yaxshiliklari berkitiladi. Xususan, hazrati Usmon roziyallohu anhu haqlarida bu ochiq-oydin ko‘rinadi.
5. Abu Sufyon va Muoviya roziyallohu anhumo haqlarida ham bu kabi noo‘rin gaplar nihoyatda ko‘paygan. Banu umayyalik ba’zi voliylar botil ishlarni qiluvchi mutaassiblar deya sifatlanadi. Bu Hajjoj ibn Yusuf va Ziyod ibn Abiyhlar misolida ko‘rinadi.
6. Yazid ibn Muoviya hamda Valid ibn Yazid kabi xalifalar haqida ham ularga qarshi juda bo‘lmag‘ur mish-mishlar to‘planib tarqatilgan. Aslida esa musulmonchilik odobi bo‘yicha Banu Umayya davrida roshid xalifalar davridagidan ko‘ra bir oz pastlash – sustlashish bo‘lganini eslashning o‘zi kifoya qiladi. Vaqt o‘tishi bilan xatoga yo‘l qo‘yish ham asta-sekin ko‘payib borgan. Banu Umayya davridagi musulmonlar jamiyati har jihatdan roshid xalifalar jamiyatiga yaqin bo‘lgan. Lekin qo‘lga kiritilgan o‘ljalar, mol-mulkning ko‘payishi natijasida katta-katta uylar, qasrlar qurish, shuningdek, cho‘ri tutishning ommalashganligi bor. Shu bilan birga, Banu Umayyaning juda ko‘p yaxshi fazilatlari ham bo‘lganligi bor haqiqat, lekin ularga qarshi bo‘lgan tarixchilar bu fazilatlarni e’tiborga olmaganlar, balki unutib qo‘yganlar.
Ulardan ba’zilarini aytib o‘tamiz:
1. Hazrati Muoviya ibn Abu Sufyon roziyallohu anhu katta sahoba bo‘lib, u kishi Xalifa Aliy ibn Abu Tolib roziyallohu anhuga qarshi masalalarda ijtihod qilgan, faqat ijtihodi unchalik to‘g‘ri bo‘lmagan. Lekin baribir u zot odil kishilar safida qolgan. Zotan, barcha sahobalar roziyallohu anhum adolatlidirlar.
Banu Umayyaning eng katta arboblaridan biri sanalgan Marvon ibn Hakam tobe’inlarning birinchi tabaqasidan bo‘lgan. U Umar ibn Xattob roziyallohu anhu, Usmon roziyallohu anhu va boshqa katta sahobalardan hadislar rivoyat qilgan.
Yana bir Banu umayyalik Abdulloh ibn Marvon xalifa bo‘lishidan oldin ahli ilm va ahli fiqh bo‘lgan. Madinai munavvaraning katta olimlaridan hisoblangan.
Umar ibn Abdulaziz esa mujtahid imomlardan bo‘lgan. Ko‘pchilik u kishini roshid xalifalar qatorida sanaydi.
Banu Umayya qabilasining a’zolari qozilik ishlariga aralashmas edilar. Ular ko‘p joylarda ahli ilm va ahli fazllarning oldingi saflarida bo‘lganlar.
2. Banu Umayya davrida juda ko‘p buyuk islomiy fathlar bo‘lgan. Ular sharqda Xitoygacha, g‘arbda Fransiya va Andalus yurtlarigacha yetib borganlar.
3. Banu Umayya davrida Islom davlati tarixlar davomida misli ko‘rilmagan eng katta kengayishni boshidan kechirdi.
4. Banu Umayya davrida juda ko‘p qo‘riq yerlar o‘zlashtirildi, ular bog‘-rog‘larga aylantirildi, kanallar qazildi, shaharlar qurilib, obodonchilik ishlari olib borildi, atrof gullab-yashnadi, taraqqiy etdi.
Shu o‘rinda ta’kidlab aytamizki, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning yuqoridagi «Odamlarning eng yaxshisi mening asrimdagilar, so‘ngra ularga yaqinlar, so‘ngra ularga yaqinlar» degan hadislari bejiz aytilmagan. Zero, Banu Umayya qabilasining a’zolari, rahbarlari va davlat boshliqlari Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning davrlariga yaqin asrda yashab o‘tganlar.
«Islom tarixi» ikkinchi juzi asosida tayyorlandi