Sayt test holatida ishlamoqda!
23 Dekabr, 2024   |   22 Jumadul soni, 1446

Toshkent shahri
Tong
06:21
Quyosh
07:46
Peshin
12:27
Asr
15:17
Shom
17:01
Xufton
18:21
Bismillah
23 Dekabr, 2024, 22 Jumadul soni, 1446

Sinovda o‘zaro ahil bo‘laylik!

17.03.2020   2553   4 min.
Sinovda o‘zaro ahil bo‘laylik!

Hurmatli yurtdoshlar! O‘zbekiston Musulmonlari idorasi Ulamolar kengashi tomonidan hozirgi kunda yurtimizda bo‘lib turgan koronavirus epidemiyasidan saqlanish maqsadida fatvo chiqarildi. Ushbu Fatvoda juma va besh vaqt farz namozlarini masjidlarda jamoat tarzida o‘qishdan vaqtinchalik to‘xtatilgani bayon qilingan.

Ta’kidlash joizki, mazkur fatvoni qabul qilish ulamolar kengashi uchun ham o‘ziga yarasha mas’uliyat yuklaydi. Bunday holatlar afsuski, hammamizni ham chuqur tashvishga soladi. Biroq shuni unutmaslik lozimki, dinimizda hech kim o‘z aqli bilan, havoi nafsi bilan ish tutishiga ruxsat yo‘q. Aksincha, diniy masalalarda har bir hukm va fatvolar aynan shari’atimizning ko‘rsatmasiga muvofiq, Qur’oni karim va hadislarga suyangan holda qabul qilinadi. Ulamolar kengashi ham mazkur fatvolarni qabul qilishda dinimizning bir qator ko‘rsatmalariga suyanganlar. Jumladan: Ibn Abbos raziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda Payg‘ambarimiz alayhissalom: “Azonni eshitib, unga bormaganlar uchun namoz yo‘qdir. Uzrli holatlar bundan mustasno” dedilar. Shunda sahobalar: “Ey Allohning rasuli uzr nima?” – deb so‘radilar. Payg‘ambarimiz alayhisalom: “Xavf yoki kasallikdir”, – dedilar. (Abu Dovud rivoyati.) 

Mazkur hadisdan kelib chiqib Ibn Qudoma rahimahulloh o‘zlarining “Al-Mug‘niy” kitoblarida: “Juma va jamoatni tark qilishga qo‘rquv, xavf-xatar sabab bo‘ladi. Xavf uch turli bo‘ladi. Insonning joniga bo‘ladigan xavf, molu mulkiga nisbatan bo‘ladigan xavf va oilasiga nisbatan bo‘lgan xavf”, – deganlar.

Ikki sahihda kelishicha Ibn Abbos raziyallohu anhumodan rivoyat qilingan hadisda, U zot yomg‘irli kunda muazzinlariga qarata: “Hayya alassolah” ya’ni, “Namozga kelinglar”ning o‘rniga “Sollu fi buyutikum” ya’ni, “Namozni  uyingizda o‘qing”, deb ayting dedilar. Shunda bu gap  odamlarga yoqmagandek tuyulganini sezdilar va “Bu ishni mendan yaxshiroq bo‘lgan Zot qilganlar (Payg‘ambarimizni nazarda tutdilar). Juma namozi qat’iy vojib amaldir. Men sizlarni sirpanchiq va loyda yurib qiynalib qolishingizni istamadim” dedilar (Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyatlari).   

Ibn Abbos raziyallohu anhumoning mazkur hadislaridan kelib chiqib, Ulamolar vabo va shunga o‘xshash insonning hayotiga xavf soladigan zararli holatlarda jamoat namozini vaqtincha to‘xtatib turish maqsadga muvofiq ekanini ta’kidlaganlar. Muttafaqun alayh bo‘lgan hadisda Payg‘ambarimiz sallalohu alayhi vasallam aytadilar: “Bir joyda vabo tarqalganini eshitsangiz u yerga bormanglar va sizlar yashab turgan joyda vabo tarqalgan bo‘lsa u yerdan chiqmanglar”.

Ushbu hadisdan ma’lum bo‘lishicha kasallikning tarqalishini oldini olish va undan uzoq bo‘lish qalbning taskin topishiga sabab bo‘ladi.

 Xulosa shuki, kasallikka qarshi turish, undan himoyalanish, ehtiyot choralarini ko‘rish shar’an talab qilingan ishlardandir. Aksincha, sabablarni tark qilib, o‘zini halokatga qo‘yish, noo‘rin tavakkalchilik qilish shar’an taqiqlangan ishlardandir. Zero, Alloh taolo Qur’oni karimda “O‘zlaringizni halokatga duchor qilmanglar!” – deb marhamat qilgan (Baqara surasi, 195-oyat).

Shari’atimiz ko‘rsatmalaridan kelib chiqib dunyoning  bir qator davlatlari, jumladan Turkiya, Malayziya, Qatar, Ummon, Marokash, Iroq, Falastin, Singapur, Kuvayt, Qozog‘iston, Tojikiston davlatlarida ham juma va jamoat namozlari vaqtincha to‘xtatilgan. Mana shularni inobatga olgan holda bizlar ham O‘zbekiston Musulmonlar idorasi Ulamolar kengashi tomonidan qabul qilingan fatvolarni amalga oshirishda turli ixtiloflarga berilmasdan, sabr va matonat bilan o‘zaro hamjihatlikda hamkorlik qilishimiz  maqsadga muvofiqdir. Bunday hollarda musulmon kishi  har xil asossiz fitna va ig‘volarga berilmasdan, joylarda turli tartibsizliklar chiqarmasdan, namozlarimizni o‘zimiz uchun qulay bo‘lgan manzillarda ado etib borishimiz har jihatdan o‘rinlidir. Buyuk va Hakim Zot Alloh taolodan ushbu sinovdan muvaffaqiyatli o‘tishimizda  yordam va rahmat so‘raymiz. Allohim barchalarimizni ushbu kasallikdan o‘z panohida asrasin!

 

O‘zbekiston musulmonlari idorasi Ulamolar kengashi

Maqolalar
Boshqa maqolalar
Maqolalar

«Buyuk» geografik kashfiyotlar

23.12.2024   962   6 min.
«Buyuk» geografik kashfiyotlar

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Bu kashfiyotlarga sabab bo‘lgan shart-sharoitlar uchta asosiy banddan iborat:

1. Yevropa mamlakatlari Sharq bilan savdo-sotiq qilishda duch kelgan qiyinchiliklar.

2. Pul metali sifatida oltin tanqisligi.

Yevropaning iqtisodiy taraqqiyoti tobora ko‘proq pul talab qilar edi. Bu taraqqiyotning asosiy yo‘nalishi tovar xo‘jaligining, savdo-sotiqning o‘sishi edi. Buyuk geografik kashfiyotlarga sabab bo‘lgan yana bir muhim omil ham shunga bog‘liq: Yevropada shakllanib borayotgan kuchli absolyutist (mutlaq) monarxiyalarga dabdabali saroylar, yollangan armiyani ta’minlash uchun ulkan mablag‘lar kerak bo‘layotgan edi. Ana shu davlatlar yirik dengiz ekspeditsiyalarini tashkil etishi mumkin edi. Bundan tashqari, yakka shaxslarning bu qadar xarajatlarga imkoni yo‘q edi. Shuning uchun bu kashfiyotlarda feodal tarqoq mamlakatlar emas, aynan markazlashgan davlatlar (Ispaniya, Portugaliya, Angliya) asosiy o‘rin tutgani tasodif emas. Biroq, bunday ekspeditsiyalar uchun savdogarlar ham mablag‘ ajratar edi. Shuningdek, katolik cherkovi ham qo‘shimcha yerlar, katta daromadlar va yangi qavmlarga ega bo‘lish istagida bunday istilolarga «oq fotiha» berar edi.

Bunday davr uchun muqarrar bo‘lgan feodal mulklarning parchalanish jarayoni Yevropa mamlakatlarida har qanday yo‘l bilan uzoq qit’alarda boylik va yerlarni qo‘lga kiritishga intiluvchi ko‘plab avantyuristlarning paydo bo‘lishiga olib keldi. Bular qaramlik va qashshoqlikdan qutulishni orzu qilib yurgan zodagonlar va dehqonlar edi.

3. Fan-texnikaning, ayniqsa kemasozlik va dengiz navigatsiyasining rivojlanishi. XV asrda yangicha tuzilishga ega bo‘lgan kemalar – karavellalar paydo bo‘ldi. Uning to‘shi (kil, pushtak) bor bo‘lib, yelkanlar bilan shunday jihozlangan ediki, yonboshdan esgan shamolda ham yura olara edi. Shuningdek, o‘sha davrga kelib kompasdan tashqari astrolyabiyalar, ya’ni kenglikni aniqlovchi asboblar hamda anchagina ishonchli xaritalar – portolanlar ham paydo bo‘lgan.

Buyuk geografik kashfiyotlar oxir-oqibatda mustamlaka tizimining vujudga kelishiga olib keldi. Agar XVI asrda Yevropada kapitalizm rivojlana boshlagan bo‘lsa, agar Yerovpa iqtisodiy jihatdan boshqa qit’alarning xalqlaridan o‘zib ketgan bo‘lsa, bunga mustamlakalarning talon-taroj qilinishi va ayovsiz ekspluatatsiya qilinishi ham sabab bo‘lgan.

Mustamlakalar darhol kapitalistik usullar bilan ekspluatatsiya qilina boshlamagan, ular darhol xom ashyo manbaiga va yangi bozorlarga aylanmagan. Avval ular obdon talon-taroj qilingan, birlamchi kapital (sarmoya) to‘plash manbai bo‘lib xizmat qilgan. Ispaniya va Portugaliya mustamlakalarni feodal usullar bilan ekspluatatsiya qilgan birinchi mustamlakachi davlatlar bo‘lishgan.

Bu yerlarda zodagonlarga odatdagi qishloq xo‘jalik mahsulotlari emas, balki oltin, kumush yoki hech bo‘lmaganda Yevropada qimmat baholarga sotish mumkin bo‘lgan anvoyi mevalar kerak edi. Ular hindularni oltin va kumush konlarda ishlashga majburlashar, bo‘ysunmaganlarni butun-butun qishloqlari bilan yo‘q qilib yuborishar edi. Guvohlarning aytishicha, konlar atrofida chirib yotgan yuzlab murdalarning badbo‘y hidi anqib yotar edi. Shakarqamish va qahva plantatsiyalarida ham yerlik aholi ana shunday usullarda ekspluatatsiya qilinar edi.

Yerlik aholi bunday og‘ir mehnatga bardosh bera olmay, yoppasiga qirilib bitar edi. Ispanlar Espanola (Gaiti) orolida ilk bor paydo bo‘lgan paytda u yerda millionga yaqin aholi yashar edi, biroq XVI asrning o‘rtalariga kelib ular bitta qo‘ymay qirib tashlandi. Ispanlarning o‘zi ham XVI asrning birinchi yarmida amerikalik hindularni qirib tashladik, deb hisoblashar edi.

Biroq, ispanlar ishchi kuchini yo‘q qilib, o‘z mustamlakasining xo‘jalik asosiga putur yetkazishdi. Yetishmayotgan ishchi kuchini to‘ldirish maqsadida Amerikaga afrikalik qoratanlilarni olib kelishga to‘g‘ri keldi. Shunday qilib, mustamlakalar paydo bo‘lishi bilan quldorlik qayta tiklandi.

Ispanlar tomonidan Amerika yerlarining mustamlaka qilinishi konlarga, shakarqamish va tamaki plantatsiyalariga haydab kelingan son-sanoqsiz yerlik aholini majburlab ishlatish yo‘li bilan, bo‘ysunmaganlarni ommaviy qirg‘in qilish yo‘li bilan amalga oshirildi (Yamayka orolida XVI asrning birinchi yarmida 50 mingdan ortiq yerlik aholi halok bo‘lgan, Peru va Chilida esa XVI asrning ikkinchi yarmida hindularning soni besh baravar kamayib ketgan), oqibatda bir necha o‘n yildan so‘ng ishchi kuchi keskin kamayib ketdi. Mustamlakachilar Afrikadan qullar olib kela boshlashdi. Jismonan chidamliroq bo‘lgan qoratanlik afrikaliklar ispan mustamlakalaridagi asosiy ishchi kuchiga aylandi.

Qul savdosi serdaromad ish chiqib qoldi: Afrikada qabila boshliqlarini ichirib, suv tekin taqinchoqlar bilan aldab, qullarni juda arzonga sotib olish va Amerikada ularni 20-30 baravar qimmatga sotish mumkin edi. Ba’zan qullar umuman sotib olinmas, balki ularni kuch ishlatib, tutib olib, kemaga yuklashar va Amerikaga olib ketishar edi. Ispan mustamlakalariga har yili 6-8 ming qoratanli qullar olib kelinar edi. (Manba: allbest.ru).

(Bu ishlarning barchasi Yevropa uyg‘onishining gumanizm – insonparvarlik shiori ostida amalga oshirilganmi?)

Yevropada dinga bo‘lgan munosabatda ham keyinroq o‘zgarish yuz berdi. Bir guruh dinsiz bo‘lib ketdi. Bir guruh dinni cherkovga qamab olib, bu har kimsaning o‘z ishi deyish bilan kifoyalandi. Ammo Darvinning asl shogirdlari dinni Karl Marks boshchiligida xalq uchun afyun deb e’lon qildilar va uni batamom yo‘q qilib yuborishga bel bog‘ladilar.  Karl Marksning xayolini Lenin va uning safdoshlari Rossiyada va unga qaram bo‘lgan diyorlarda hayotga tatbiq qildilar. Lenin tuzgan davlat dunyo tarixida kufrni o‘ziga shior qilib olgan birinchi davlat bo‘ldi. Ular dunyoning o‘zlariga qaram bo‘lgan barcha yurtlarida «ilmiy ateizm» asosida dinga va dindorlarga qarshi qatag‘on o‘tkazdilar. Son-sanoqsiz ibodatxonalar yer bilan yakson qilindi. Diniy xodimlar va ulamolar qatl qilindi, qamaldi va surgun qilindi. Diniy kitoblar va dinga bog‘liq madaniyat durdonalarni olovga yoqildi. Ilmiy ateizm ta’limotlari dunyodagi yagona to‘g‘ri e’tiqod sifatida barchaga majburiy ravishda talqin qilindi. 

«Olam va odam, din va ilm» kitobi asosida tayyorlandi

Maqolalar