U qilayotgan ba’zi ishlarini xalq bilan bo‘lishgisi kelardi.
Oilasi davrasida o‘tirganda, farzandlarining kundaliklarida qanday baholari borligini hammaga e’lon qilgisi kelardi.
Ulfatlari bilan oshxona, kafelarda o‘tirganda, qanday taom yeb o‘tirgani, salatlari nimalardan iboratligi, salqin ichimliklari nimaligini hammaga bildirgisi, ko‘rsatgisi kelardi.
Ko‘chada yurganda ham o‘zi guvohi bo‘lgan biror voqeani o‘zi tahlil qilib, xulosa chiqarib qo‘yavermasdan, tarmoqqa yozib, undan tashqari o‘sha voqeada ishtirok etganlarning rasmlarini ham postiga qo‘shib joylardi. Rasmni tarqatishni egalaridan so‘rash kerakligi, umuman, ular bilan bog‘liq hodisani barchaga yoyishni so‘rab ko‘rish kerakmi-yo‘qmi, o‘ylab o‘tirmasdi.
Og‘aynilari bilan dam olishga qorli tog‘larga borar ekan, iloji bo‘lsa har bir bosgan qadamini turli tomonlardan suratga tushirib, tarmoqqa joylashga, umrida “qor ko‘rmagan sahroi kabirliklar”ga qalin qorni g‘irchillatib bosib yurganini ko‘rsatgisi kelardi.
U qorli tog‘ bag‘rida o‘zini goh mutafakkirdek tutib, ibratli postlar yozar, goh bo‘ydoqqa aylanib, sevgi haqida she’rlar “bitardi”.
Dengiz bo‘yiga o‘xshash joylarda o‘tirgancha, “sevgi bobida omadi kelmagan oshiqdek” xayollarga berilar, iztiroblarini bayon etib, o‘z rasmini qo‘shib postlar qoldirardi.
Ba’zan shaharning allaqaysi burchagida joylashgan kafeda kim bilandir “qimmat” qahva ichib o‘tirganini va bu paytda ham o‘zini Istanbuldagi Bosfor bo‘g‘ozi sohilida o‘tirgandek his qilayotganini bildirishga urinardi.
Safarga ketayotganini, aeroport terminali derazasidan tashqariga nigoh tashlab turganini, vatani sog‘inchi uni qiynayotganini sezdirishga urinib post qo‘yar, postning ustida esa o‘zi turgan joy nomini kiritib qo‘yardi.
Uyida chiroq o‘chsa, qora rasmning ustiga “21-asr” deb yozib, tarmoqqa joylar, chiroq yonsa, ba’zan “Chiroq yondi” deb post qo‘yar, ba’zida esa chiroq yonganini aytmay qo‘ya qolardi.
Aytyapmanku, u qilayotgan ishlarining ba’zilarini xalq bilan bo‘lishgisi, xalqqa ilingisi kelardi.
Birodar, kitob o‘qiyotganingiz, Masjidga kirayotganingiz rasmini qo‘ysangiz, agar qalbingizda riyo qilishni ko‘zlamagan bo‘lsangiz, bu ikki turdagi rasmingiz boshqalarga ibrat bo‘ladi deb umid qilamiz. Ammo boshqa yumushlarni rasmga olib tarmoqqa joylayverish masalasini o‘ylab ko‘rarsiz.
Axir siz qahva ichish, toqqa borish, ulfatlar bilan osh yeyish va hokazo ishlarni xalq uchun emas, o‘zingiz uchun qilasiz-ku! Qolaversa, bunday ishlar maqtanchoqlikka aylanib ketishi xafvi bor.
Har birimiz vaqtimiz, umrimiz, pullarimizni nimalarga sarf etayotganimiz, ilmlarimizga qanchalik amal qilayotganimizga e’tibor beraylik!
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytganlar: «Banda qiyomat kuni to‘rt narsa haqida so‘ralmasidan turib oyog‘i o‘rnidan jilmaydi: umrini nimaga sarf qilgani, ilmiga qanday amal qilgani, mol-dunyosini qayerdan topgani va uni nimaga xarajat qilgani, jismini nima uchun fido etgani».
Alloh taolo barchamizni O‘zining hidoyatidan ayirmasin va xotimamizni chiroyli qilgin!
Nozimjon Hoshimjon
"Li iylafi quraysh" surasi, Quraysh qabilasiga berilgan ne’matlarga urg‘u beradi.
Bu suraning nozil bo‘lishi sababini o‘rganganda, Allohdan yanada qo‘rqish hissi paydo bo‘ladi. Bu sura hayotdagi muhim muammolardan biri - ne’matga odatlanib, uni qadrsizlantirish haqidadir.
Alloh qurayshliklarni ikki mavsum - qish va yozdagi savdo safarlari orqali tirikchiliklarining yaxshi ketishiga odatlanib qolganliklari, lekin ular bu ne’matlarning haqiqiy Egasini tan olib, shukr qilmaganlarini aytadi.
Johiliyat davrida Quraysh qabilasi faqirlik va ocharchilikda yashagan, hayotlari juda nochor va qiyin bo‘lgan. Hattoki, qashshoqlik kuchayganida, ba’zilar o‘z oilasini olib, “xubo” deb atalgan joyga borishar va o‘sha yerda ochlikdan hammasi halok bo‘lguniga qadar qolishardi. Bu odat johiliyat davrida “i’tifar” deb nomlanar edi.
Makkaning katta tojirlaridan bo‘lgan Hoshim ibn Abdumanofga bir kuni Bani Mahzum qabilasining barcha a’zolari juda qattiq ochlikda qolib, halok bo‘lish arafasida ekani haqidagi xabar yetadi. U Allohning bayti Ka’baning xizmatida turgan odamlarning shunday qashshoqlik va o‘ta johilona ahvolda ekanliklaridan o‘kindi va qattiq g‘azablandi.
Shu sababdan Hoshim ibn Abdumanof bu yomon odatni o‘zgartirishga qaror qildi va quyidagilarni amalga oshirdi:
– Sizlar Allohning baytini xizmatida bo‘laturib butun arablarga o‘zingizni sharmanda qiladigan yomon odatlarni joriy qilgansizlar, dedi va bir qabilani bir nechta urug‘larga bo‘lib tashladi. Har bir urug‘dagi boy kishilardan o‘z qarindoshlari bilan mol-mulkini teng bo‘lishishni talab qildi. Shunday qilib, kambag‘al ham boy bilan teng bo‘ldi.
Shundan keyin u Quraysh qabilasiga tijorat usullarini o‘rgatdi va ularni yilda ikki marta tijorat safariga chiqish yo‘llarini belgilab berdi. Yozda meva-sabzavotlar savdosi uchun Shomga, qishda esa, qishloq xo‘jaligi mahsulotlari savdosi uchun Yamanga safarlarini tashkil qildi.
Shunday qilib, Shom va Yamanning barakasi Makkaga olib kelindi va qurayshliklarning iqtisodiy holati yaxshilandi. Shu bilan birga, “i’tifar” odati ham yo‘q bo‘ldi. Biroq, vaqt o‘tishi bilan Quraysh qabilasi Allohning bu ne’matlariga shukr qilish o‘rniga, ularga odatlanib qoldi va ne’matni qadrlamay qo‘ydi. Ne’matga noshukurlik qilish – bu unga odatlanib, uni ne’mat deb bilmaslikdir.
Quraysh qabilasi Alloh tomonidan tushirilgan ne’matlarga odatlanib, uni qadrsizlantirgani uchun Alloh ularga bu surani tushirdi: "Mana shu Bayt (Ka’ba)ning Parvardigoriga (shukrona uchun) ibodat qilsinlar. Zero, U ularni ochlikdan (qutqarib) to‘ydirdi va xavfu xatardan omon qildi".
Homidjon domla ISHMATBЕKOV