Islom dini bashariyatni ikki dunyo saodatiga yo‘llovchi ilohiy ta’limot o‘laroq, ayrim hukmlar bajarilishini shart qilib qo‘ysa, ayrim xatti-harakatlardan chetlanishga, yaqiniga ham yo‘lamaslikka buyuradi. Islom shariati qaytargan amallar insonning dunyo va oxirati uchun zararli ekanida shubha yo‘q. Insonlar orasini buzuvchi, jamiyat taraqqiyotiga to‘sqinlik qiluvchi, haq-huquqlarning aralashib ketishiga, poymol bo‘lishiga sabab bo‘luvchi ana shunday illatlardan biri, shubhasiz, poraxo‘rlikdir.
Alloh taolo Qur’oni karimda shunday marhamat qiladi:
“Bir-birlaringizning mollaringizni botil yo‘l bilan yemang. Bilib turib odamlarning mollaridan bir qismini yeyishingiz uchun uni hokimlarga gunohkorona tashlamang”. (“Baqara surasi”,188-oyat)
Oyati karimada o‘zgalar mol-mulkini harom yo‘l bilan o‘zlashtirishning haromligi, har bir ishda adolat qilish lozimligi, haloldan rizq izlash o‘rniga haromdan, poraxo‘rlik va sudxo‘rlik kabi gunoh ortidan mol-dunyoga ega bo‘lishdan, bu bilan oilasi va jamiyatda fasodni yoyishdan qaytarilmoqda.
وعن عبد الله بن عمرو بن العاص - رضي الله عنهما - قال: لعن رسول الله صلى الله عليه وسلم الراشي والمرتشي
Abdulloh ibn Amr ibn Os roziyallohu anhumodan rivoyat qilinadi : “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam pora beruvchini ham, oluvchini ham la’natladilar”.
Abu Hurayra roziyallohu anhu aytadilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam hukmda pora beruvchini ham, pora oluvchini ham la’natladilar» (Termiziy, Ibn Hibbon, Hokim rivoyati). Yana bir rivoyatda: «O‘rtadagi kishini ham», deyilgan. Ibn Mas’ud roziyallohu anhu aytganlar: «Hukmdagi pora kufrdir. Odamlar orasidagi esa haromdir».
Yuqorida zikr etilgan uch shaxs – pora beruvchi va oluvchi hamda ular o‘rtasida vositachilik qiluvchi agar nohaq, evazsiz olgan molini o‘z egasiga topshirib, Alloh taologa tavba qilmasa, hadisi shariflarda bayon qilingan la’nat – Alloh taoloning rahmatidan uzoq bo‘lish va g‘azabiga duchorlikni keltirib chiqaradi. Musulmon inson uchun Yaratganning rahmatidan chetda bo‘lishdan ayanchliroq baxtiqarolik yo‘q.
كل لحم أنبته السحت فالنار أولى به قيل يا رسول الله وما السحت قال الرشوة في الحكم
Ibn Sirin rohimahulloh Umar, Ali, Abdulloh ibn Mas’ud, Zayd ibn Sobit roziyallohu anhumdan qilgan rivoyatlarida Payg‘ambarimiz alayhissalom: “Harom luqma bilan o‘sgan a’zo borki, unga Jahannam haqlidir”, – dedilar. “Ya Rosululloh, “suht” nima?”, – deb so‘radilar. U zot alayhissalom: “hukmdagi poradir”, – deb marhamat qildilar.
Poraning razolati, inson va jamiyat hayotini nopok yo‘llar tomon boshlashi, dunyoda nafrat, xorlik va kulfatga yetaklashi, oxiratda Alloh azza va jallaning rahmatidan uzoqlikka, baxtiqarolikka, alamli azoblarga sabab bo‘lishi yuqoridagi oyat va hadislar ma’nosidan ravshan anglashilmoqda.
“Sayyid Muhyiddin maxdum” o‘rta maxsus islom bilim yurti mudarrisi Abdulaziz FURZULOV
Jumladan, turkiyalik moturidiyshunos olim va mutaxassislar ushbu tashabbusni tarixiy ahamiyatga ega bo‘lgan muhim qaror sifatida baholamoqdalar. Anqara Yildirim Boyazid universiteti professori, doktor Ahmad Yildirim tomonidan e’lon qilingan maqola fikrimizning yorqin dalili bo‘la oladi. Maqolada yurtboshimiz qabul qilgan mazkur qaror buyuk mutafakkir ajdodlarimizning boy ilmiy-ma’naviy merosini chuqur o‘rganish, qayta tiklash va uni jahon hamjamiyatiga tanitish yo‘lidagi muhim qadam sifatida e’tirof etilgan.
Maqolada Imom Moturidiyning islom tafakkuri tarixida tutgan o‘rni alohida ta’kidlangan. Unda bayon etilishicha, Imom Moturidiy ilmiy merosi bugungi globallashuv davri muammolarini hal etishda muhim o‘rin tutadi. Imom Moturidiy o‘z davrida nafaqat diniy, balki falsafiy, axloqiy va ijtimoiy masalalarni ham qamrab olgan mukammal tizimni yaratgan. Moturidiylik ta’limoti asosan aql va hikmatga tayangan holda, insonning axloqiy mas’uliyatiga urg‘u qaratadi.
Ahmad Yildirimning ta’kidlashicha, Imom Moturidiyning hikmatga asoslangan tafakkur tizimi bugungi kun odami hayotdan ma’no izlash jarayonida duch kelishi mumkin bo‘lgan muammolarga ham yechim bera oladi. Maqolada e’tirof etilgan so‘zlar e’tiborga molik: “Imom Moturidiyning bugungi kunimiz uchun ham ahamiyatli bo‘lgan qarashlarini yanada chuqurroq o‘rganish, ularni yuzaga chiqarib, insoniyat taraqqiyotiga safarbar qilish lozim. Shundan kelib chiqqan holda maxsus tadqiqotlar zarurligi ayni haqiqatdir. Mana shuni anglagan holda O‘zbekistonda 2025 yil Imom Moturidiyning 1155 yilligini nishonlash yili deb e’lon qilindi”.
Shuningdek, Ahmad Yildirim O‘zbekiston Prezidentining “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qaroriga muvofiq amalga oshiriladigan ishlar, jumladan, “Moturidiylik – bag‘rikenglik, mo‘tadillik va ma’rifat ta’limoti” mavzusida xalqaro konferensiya o‘tkazish, talabalar o‘rtasida moturidiylik ta’limoti bo‘yicha musobaqa va davra suhbatlarini tashkil etish, moturidiylik allomalari hayoti va ilmiy merosiga oid xorijiy mamlakatlarda saqlanayotgan noyob qo‘lyozma va boshqa madaniy boyliklarni aniqlash hamda ularning nusxalarini O‘zbekistonga olib kelish kabi tadbirlarni ham alohida e’tirof etgan.
Ahmad Yildirim o‘z maqolasini quyidagicha yakunlaydi: “O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Janobi Oliylarining oqilona rahbarligi hamda 2025 yilda Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini nishonlashga oid qarori ortidan Movarounnahrda Islom sivilizatsiyasi tarixini o‘zgartirgan allomalarning avvalgi safida turuvchi Imom Moturidiyni xotirlash va uning fikrlarini qayta jonlantirish, yosh avlodni adashgan mutaassib oqimlar tuzog‘iga tushib qolishining oldini olish, shuningdek, insoniyatga bugungi kunda odamlar o‘tmishdagidan ko‘ra ko‘proq muhtoj bo‘lgan tinchlik, bag‘rikenglik va yuksak ishonch madaniyatini taqdim etadigan yangi Islom sivilizatsiyasi binosini barpo etish yo‘lida yana bir muhim qadam qo‘yilgan bo‘ladi”.
O‘zA