“Qancha qolganingizni Robbingiz yaxshi bilguvchidir, shaharga biringizni ushbu pulingiz ila yuboring, nazar solib, yaxshi taomni tanlab, undan rizq keltirsin va diqqatli (mo''tadil) bo'lsin” (Kahf surasi, 19-oyat).
“Mo''tadil bo'lsin” so'zining Qur'onning qoq o'rtasida kelishi juda ajoyib holat. Mo''tadillik bu vasatiylik, o'rtabinlikning bir turidir. Bu so'z Qur'onning eng o'rtasida kelgan. Bu esa ayni vaqtda Rabboniy yo'l bo'lmish – vasatiylikning ahamiyatini belgilab beradi.
Dushmanlar bilan mo''tadil muomalada bo'lish talab qilinar ekan, mo'minlar haqida-ku gapirmasa ham bo'ladi.
Masjidga kelgan bir yigitning telefoni namoz ichida bexosdan jiringlab qolibdi, keyin namozxonlar: “Allohning uyida Unga osiylik qilyapsanmi?! Alloh seni erga yuttirishidan qo'rqmaysanmi?!” deya o'kira ketishibdi.
Haligi yigit masjiddan shu chiqqani bo'yicha qaytib qadam ham bosmabdi.
O'sha kuni bir qahvaxonaga boribdi va bir shisha idishning qopqog'ini bilmasdan erga tushirib sindirib qo'yibdi. Shunda qahvaxona egasi unga qarab: “Hijolat bo'lmang, janob! Mingta qopqoq sizdan aylansin”, debdi.
Shu kundan boshlab u qahvaxonaning doimiy mijoziga aylanibdi!
“Hushxabar beringlar, nafratlantirmanglar”. Bu Habibimiz sollallohu alayhi vasallamning nasihatlaridir.
Agar ota-onalar, er-xotinlar atroflaridagi yaqinlariga xushmuomalada bo'lsalar, ko'p muammolar o'z-o'zidan echim topadi va ko'pchilik xonadonlarni tinchlik, hamjihatlik qamrab oladi!
Odamlar o'rtasidagi aloqalar xuddi qushlarga o'xshaydi, mahkam ushlab olasangiz, o'lib qoladi, engil ushlasangiz uchib ketadi!
E'tibor bilan ushlashingiz kerak, shunda siz bilan qoladi, hech qayerga uchib ketolmaydi, o'lib ham qolmaydi.
Yumshoq so'zchalik, yoqimli tabassumchalik, samimiylik va xolislik kabi hech narsa qalblarni mahv etolmaydi.
Hazrati Umar roziyallohu anhu tunda yoqilgan gulxanni ko'rganida: “Ey yorug'lik ahli” deb nido qilgan ekanlar. “Hoy olov ahli” deyishni ma'qul ko'rmaganlar.
Bularning hamma-hammasi Alloh taoloning quyidagi oyatiga asoslanadi: “Bandalarimga aytgin, ular eng go'zal bo'lgan narsani aytsinlar. Albatta, shayton oralarini buzib turadir”(Isro surasi, 53-oyat).
Nabiy sollallohu alayhi vasallam aytadilar: “Kimki yumshoqfe'llik bilan nasibalangan bo'lsa, yaxshilik bilan nasibalangan bo'ladi. Kim bundan mahrum bo'lsa, yaxshilikdan ham mahrum bo'ladi”.
Doktor Hasson Shamsi Poshoning "Metin qoyalar" kitobidan
G'iyosiddin Habibulloh, Ne'matulloh Isomov tarjimasi.
O‘tgan solih zotlar jamoat bilan namoz o‘qiyolmay qolsalar, bir-birlariga ta’ziya izhor qilishar ekan. Shunday zotlardan biri Hotamul Asom aytadi: “Men jamoatga ulgurmay qoldim, shunda menga Abu Is'hoq Buxoriyning bir o‘zi ta’ziya bildirdi. Agarda o‘g‘lim o‘lib qolsa minglab odamlar ta’ziya izhor qilishadi. Buning sababi odamlar nazdida din musibati dunyo musibatlaridan ko‘ra arzimas sanalganidandir”.
Bugungi kunda oramizda qanchalab odamlar jamoat namozlarini o‘tkazib yuboradilar, jiddiy e’tibor qaratmaydilar. Ba’zida ish, g‘am-tashvishlarning ko‘pligini bahona qilamiz, to‘g‘rimi?! Yana ko‘plar tuni bilan uxlamasdan, bomdod namoziga yaqin uxlab qolishlari ham bor gap.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning “Zimistonda masjidlar sari odim tashlovchilarga qiyomat kunidagi tamomiy nurning xushxabarini beringlar”[1] deganlarini nahot eshitmagansiz?!
Shayton sizning ustingizdan g‘alabaga erishib, namozda xotirjamligingizni ketkazishiga imkon bermang!
Omir ibn Abdulloh o‘lim to‘shagida yotganlarida azon ovozini eshitib: “Meni qo‘limdan tutinglar”, dedilar. Omir ibn Abdullohga “Axir siz betobsiz-ku”, deyishganida: “Allohning chaqirig‘ini eshitib turib, unga rioya qilmaymanmi”, dedilar. Keyin u kishini qo‘lidan ushlab turg‘izishdi. Masjidda imom bilan shom namozining bir rakatini o‘qidilar va jon taslim qildilar.
Yana bir misol: Sufyon ibn Uyayna azon aytilishidan ilgari namozga borishga ishtiyoqmand bo‘lganlar va doim: “Namozga azon aytilmagunicha masjidga kelib turmaydigan yomon qul bo‘lma. Chunki yomon qul chaqirmaguningcha kelmaydi”, der edilar.
Oisha roziyallohu anho onamiz aytadilar: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bilan suhbatlashib o‘tirardik, u zot ham biz bilan gaplashib o‘tirardilar. Bordi-yu, namoz vaqti kirib qolsa, bir-birimizni tanimaganday bo‘lib olardik”[2].
Shukrki, oramizda masjidda birinchi safga joylashish uchun g‘ayrat qiluvchilar ko‘payib bormoqda. Nabiy alayhissalom: “Agarda odamlar azonda va birinchi safda nimalar borligini bilishsa edi, unga erishish uchun qur’a tashlashdan boshqa chora bo‘lmasa, albatta, qur’a tashlagan bo‘lardilar”, deganlar.
Said ibn Musayyab aytadi: “Men ellik yildan beri biror marta birinchi takbirni o‘tkazib yubormaganman. Ellik yildan buyon namozda birorta kishining boshining orqasiga qaragan emasman”.
Hasson Shamsiy Poshoning
“Jannat bo‘stonidagi oilaviy oqshomlar” nomli kitobidan
G‘iyosiddin Habibulloh, Ilhom Ohund, Abdulbosit Abdulvohid tarjimasi.
[1] Imom Termiziy va Imom Abu Dovud rivoyati.
[2] Mursal hadis. Iroqiyning “Ihyo”ga yozgan taxrijiga qarang (1, 205).