Peshin namozi to‘rt rakat sunnat, to‘rt rakat farz va ikki rakat sunnatdir. Peshin namozining vaqti quyosh og‘ganidan boshlab har bir narsaning soyasi (quyosh tik kelgandagi uzunligidan tashqari), ikki barobar bo‘lgungachadir.
To‘rt rakat sunnat quyidagicha o‘qiladi:
Niyat qilinadi, iftitoh takbiri aytiladi, sano o‘qiladi, so‘ng “A’uzu” va “Bismillah” aytilib, Fotiha surasi va yana bir sura o‘qiladi. So‘ng ruku va ikki marta sajda qilinadi va ikkinchi rakatga turib, “Bismillah” aytilib, Fotiha surasi va yana bir sura o‘qiladi. So‘ng ruku va ikki marta sajda qilinadi, so‘ng cho‘kka o‘tirib Tashahhud o‘qiladi. So‘ng uchinchi rakatga turib, “Bismillah” aytib, Fotiha surasi va yana bir sura o‘qiladi, so‘ng ruku va ikki marta sajda qilinadi va to‘rtinchi rakatga turiladi. Va “Bismillah” aytilib, Fotiha surasi va yana bir sura o‘qiladi va ruku hamda ikki marta sajda qilinadi. So‘ng cho‘kka o‘tirib tashahhud, salavot va duo o‘qiladi. Va ikki yelkaga qarab salom berilib, namoz tugatiladi.
Peshin namozining farzi ham ayni shu tartibda o‘qiladi. Unga bunday niyat qilinadi: «Yuzimni Ka’baning bir tarafiga qilib shu vaqt peshin namozining farzini xolis Alloh taolo uchun o‘qishni niyat qildim». Peshinning farz namozi uchinchi va to‘rtinchi rakatlarida Fotiha surasidan keyin boshqa sura o‘qilmaydi.
Peshin namozining ikki rakat sunnati bomdod namozining sunnati kabi o‘qiladi va duo qilinadi.
ASR NAMOZI
Asr namozi to‘rt rakat farzdan iborat. Asr namozining farzi ӽam peshin namozining farzi kabi o‘qiladi. Niyatda «...shu vaqt asr namozining farzini...» deyiladi.
SHOM NAMOZI
Shom namozi uch rakat farz va ikki rakat sunnatdir. Shomning uch rakat farzi bunday o‘qiladi:
Niyat. Niyatda «...shu vaqt shom namozining farzini...» deyiladi.
Iftitoh takbiri.
Sano.
Fotiha, yana bir sura o‘qiladi, so‘ng
Ruku, ikki marta sajda qilinadi, so‘ng turib, Fotiha va yana bir sura o‘qiladi va ruku, ikki marta sajda qilinadi va cho‘kka o‘tirib, tashahhud o‘qiladi va turib, faqat Fotiha o‘qiladi va ruku, ikki marta sajda qilinadi va cho‘kka o‘tirib tashahhud, salavot va duo o‘qiladi. Va ikki yelkaga qarab salom beriladi va duo qilinadi.
Shom namozining ikki rakat sunnati bomdod namozining ikki rakat sunnati kabi o‘qiladi.
XUFTON NAMOZI
Xufton namozi to‘rt rakat farz, ikki rakat sunnatdir.
Xufton namozining to‘rt rakat farzi peshin namozining to‘rt rakat farzi kabi o‘qilib, faqat niyat farqli bo‘ladi. ...Shu vaqt xufton namozining farzini... deyiladi. Xuftonning ikki rakat sunnati ham bomdod va shom namozlarining ikki rakat sunnatlari kabi o‘qiladi.
VITR NAMOZI
Vitr namozi uch rakat vojibdir. Vitr vojib biror sabab bilan vaqtida o‘qilmasa, qazosi o‘qiladi. Vitr namozi xufton namozidan keyin o‘qiladi.
Vitr namozi bu tartibda ado etiladi:
Niyat. Niyatda ... shu vaqt vitr vojib namozini ... deyiladi.
Iftitoh takbiri.
Sano o‘qilib “A’uzu” va “Bismillah” aytilgach
Fotiha va yana bir sura o‘qiladi.
Ruku.
Va ikki marta sajda qilinadi va
Ikkinchi rakatga turib, “Bismillah” aytilib, Fotiha va yana bir sura o‘qiladi.
Ruku.
Va ikki marta sajda qilinadi.
So‘ng cho‘kka o‘tirib, tashahhud o‘qiladi.
Uchinchi rakatga turib “Bismillah” aytilib, Fotiha va yana bir sura o‘qiladi va
«Allohu akbar», deb qo‘llar quloq to‘g‘risigacha ko‘tariladi. So‘ng
Qo‘l yana qovushtirilib, kindik ostida tutiladi va Qunut duosi o‘qiladi.
QUNUT DUOSI
Allohumma inna nasta’inuka va nastag‘firuk. Vanu’minu bika va natavakkalu ’alayka va nusniy ’alaykal xoyr. Nashkuruka va laa nakfuruk. Va naxla’u va natruku may-yafjuruk. Allohumma iyyaka na’budu va laka nusolliy va nasjudu va ilayka nas’a va nahfidu narju rohmatak(a). Va naxsha ’azabaka inna ’azabaka bil kuffari mulhiq.
Ma’nosi: Yo Alloh! Biz Sendan yordam so‘raymiz, gunohlarimizni afv etishingni tilaymiz. Senga imon keltiramiz va Senga tavakkul qilamiz. Va Senga hamd aytamiz. Bizlarga bergan ne’matlaringga shukr qilamiz va noshukrlik qilmaymiz. Senga itoat qilmaydiganlardan ajralamiz, ulardan uzoqlashamiz.
Yo Alloh! Biz faqat Senga qullik qilamiz, Sen uchun namoz o‘qiymiz. Senga sajda qilamiz. Sening roziligingga intilamiz va talpinamiz. Rahmatingdan umid qilamiz, azobingdan qo‘rqamiz. Hech shubha yo‘qki, Sening azobing kofirlarga bo‘ladi.
O‘MI matbuot xizmati
1. Olimning to‘liq ismi sharifi Muhammad ibn Muhammad ibn Mahmud Abu Mansur Moturidiy Samarqandiy Ansoriy.
2. Kamoliddin Bayoziyning tahqiqiga ko‘ra bu zotning nasabi ulug‘ sahobiy Abu Ayyub Ansoriyga borib taqaladi.
3. Abu Mansur Moturidiyning qaysi yilda tug‘ilgani aniq ma’lum emas. Ammo ustozi Muhammad ibn Muqotil Roziy hijriy 248 (milodiy 862) yilda vafot etgani aytilgan. Shunga ko‘ra, Abu Mansur Moturidiy hijriy 240 (milodiy 854) yildan oldin tug‘ilgani taxmin qilinadi.
4. Imom Moturidiy ko‘plab ustozlardan ta’lim olgan. Quyidagilar ularning eng mashhurlari:
5. Ushbu olimlar Imom Moturidiyni Imom Abu Hanifa rahimahullohgacha bo‘lgan sanadini bog‘lovchi ustozlar hisoblanadi.
6. Imom Moturidiyning shogirdlari uning ilimy merosini davom ettirib, bu ta’limotni rivojlantirganlar. Masalan:
7. Abu Mansur Moturidiy tafsir, usulul fiqh va aqoid kabi shar’iy ilmlarning turli yo‘nalishlari bo‘yicha asarlar ta’lif etgan.
8. Tafsir yo‘nalishi bo‘yicha “Ta’vilotu ahli sunna” nomli tafsir yozgan.
9. Usulul fiqh yo‘nalishida “Ma’xozush sharoi’” (Shar’iy hukmlar manbasi) va “Jadal” (Ilmiy bahslar) nomli ikkita kitob yozgan.
10. Ulamolar Abu Mansur Moturidiy aqoid ilmi bo‘yicha yozgan asarlarini o‘rganib chiqib, ularni uch turga ajratganlar:
11. Abdulhay Laknaviy “al-Favoidul-bahiya” asarida Imom Abu Mansur Moturidiyni mutakallimlar imomi va musulmonlarning to‘g‘ri aqidasini asoslab bergan buyuk alloma sifatida tavsiflaydi. Uning ta’kidlashicha, Imom Moturidiy benazir asarlar yaratib, botil aqida vakillarining buzg‘unchi g‘oyalariga raddiyalar bergan.
12. Ulamolar aytadilarki, Hujjatul Islom (Islom dini hujjati) deyilganda faqat Imom G‘azoliy tushunilganidek, Imomul hudo (to‘g‘ri yo‘lga boshlovchi) deyilganda ham faqat Imom Moturidiy tushuniladi.
13. Butun hayotini ilm ma’rifat o‘rganish va uni yoyish bilan o‘tkazgan Abu Mansur Moturidiy rahmatullohi alayh hijriy 333 (milodiy 945) yilda taxminan to‘qson besh yoshida Samarqandda vafot etgan va Chokardiza qabristoniga dafn etilgan.
14. 2020 yil O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi huzurida “Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi” tashkil etilgan.
15. Shuningdek, 2025 yil mart oyida Davlatimiz rahbari tomonidan buyuk olimga yuksak hurmat ifodasi o‘laroq “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qaror qabul qilindi.