1-qism
Yaqinda bir tanishim bilan suhbatlashib qoldim. Suhbat jarayonida mavzu o‘z-o‘zidan ish joyi va qancha maosh olishiga borib taqaldi. U bir oyda ikki millionga yaqin pul topishi va ishi o‘ziga yoqishini aytdi. Lekin shunga qaramay uy-ro‘zg‘oridan orttira olmayotgani va uylanish uchun Rossiya yoki Qozog‘istonga o‘xshash biror chet davlatda ishlab, pul topib kelishini aytdi. Men uning bu gapidan qattiq ta’sirlandim. Nahotki endi to‘y o‘tkazish uchun begona davlatga borishga ehtiyoj sezilsa, nahotki bitta to‘y qilish shunchalik qimmat bo‘lsa. Bu muammoning yechimi qayerda? Bir necha savollar xayolimdan o‘tdi bir zumda. Xo‘sh, chindan ham aslida shundaymi yoki o‘zimiz qiyinlashtirib yubordikmi? Shu on Rasululloh sallallohu alayhi va sallamning muborak hadislari yodimga tushdi:
Anas roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi: “Nabiy sallallohu alayhi vasallam Abdurrohman ibn Avf roziyallohu anhuda sariqlik alomatini ko‘rib: “Bu nima?” dedilar. “ Ey Allohning Rasuli, danak og‘irligidagi tilloga bir ayolga uylandim.”, dedi u. “Alloh senga baraka bersin. Bir qo‘y so‘yib bo‘lsa ham to‘y qilgin”, dedilar”. (Beshovlari rivoyat qilishgan)
E’tibor beryapsizmi to‘y uchun faqatgina bir qo‘y so‘yishni aytyaptilar. Vaholanki Abdurrohman ibn Avf roziyallohu anhu eng boy sahobalardan bo‘lganlar. Agar to‘yda xohlagancha xarajat qilish kerak bo‘lganda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam bu boy sahobani shunga buyurardilar.
Boshqa bir hadisda esa Nabiy sallallohu alayhi vasallam: “Nikohning eng barakalisi chiqimi yengilrog‘idir”, deganlar. Demak bundan ko‘rinib turibdiki, muammoning ildizi o‘zimizda ekan. Biz qancha ko‘p xarajat qilganimiz sari shunga yarasha tashvishimiz ham ortib bormoqda. Birgina nabaviy hadisga amal qilmasligimiz oqibatida o‘zimizni qiyin ahvolga solib qo‘ymoqdamiz. To‘g‘risi ham shunday emasmi, Siz nima deysiz..!?
“Hidoya" o‘rta maxsus islom bilim yurti
o‘qituvchisi Yusufxon Shodiyev
Savol: Chatgpt (sun’iy intellekt) orqali diniy savollarimizga javob olsak bo‘ladimi, shu javoblarga amal qilsak bo‘ladimi?
Javob: Bismillahir Rohmanir Rohiym. Yo‘q, bu joiz emas. To‘g‘ri, Chatgpt platformasi ayrim sohalarda insonlarga foyda bermoqda. Ammo diniy savollarga to‘g‘ri javob berishga ojizlik qiladi. Chunki u ham inson omili tomonidan ishlab chiqilgan bir mahsulot. Qolaversa, ba’zan savollarga taxminiy javoblar, hatto bu masala falon kitobda bor deb, arabiy iboralar ham berishi mumkin. Lekin u keltirgan iboralar na u aytgan kitobda va na boshqa fiqhiy manbalarda uchramaydi. Shu bois shar’iy masalalarga ahli ilm, mutaxassislarga murojaat qilish orqali yechim topish darkor. Alloh taolo oyati karimada bunday marhamat qilgan:
فَاسْأَلُوا أَهْلَ الذِّكْرِ إِنْ كُنْتُمْ لَا تَعْلَمُونَ
“Agar bilmaydigan bo‘lsangiz, zikr ahlidan so‘rangiz!” (Anbiyo surasi, 7-oyat).
Musulmon odam biror narsani bilmay qolsa, uni biladigan kishidan, o‘sha sohaning «zikr ahli»dan o‘rganishi lozim bo‘ladi. Shunday ekan, e’tiqod va dinu-diyonatga tegishli narsalarni ham shu sohaning bilimdonlaridan so‘rash talab etiladi. Buyuk tobeiy Ibn Sirin rahimahulloh bunday deganlar:
إن هذا العلم دين فانظروا عمن تأخذون دينكم. رواه مسلم
“Albatta, bu ilm dindir. Bas, diningizni kimdan olayotganingizga qaranglar” (Imom Muslim rivoyati).
Mazkur iboraning sharhida Mulla Ali Qori rahimahulloh bunday deganlar:
“Bu ilm” so‘zidan murod Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ummatga olib kelgan Qur’oni karim va hadisi sharifdan iborat bo‘lgan ta’limotdir. Uni ishonchli va adolatli zotlardan olmoqdamisiz yoki yo‘q, shunga nazar solinglar, ya’ni qayerdan, kimdan ilm olayotgangizni aniq bilinglar”. (“Mirqotul mafotih” kitobi). Vallohu a’lam.
O‘zbekiston musulmonlari idorasi
Fatvo markazi.