Xalqimiz orasida mayyitlarni oxirgi yo‘lga kuzatish o‘ta muhim masala bo‘lib, ko‘pchilik bilishi lozim bo‘lgan narsalardir. Muhtazar (o‘limi yaqinlashgan inson)ga nisbatan qilinadigan odoblar haqidagi ma’lumotga ega bo‘lmaganliklari sababli ham hozirgi vaqtda ko‘pchilik orasida bu narsa turli bid’at-xurofotlarni keltirib chiqarmoqda.
Komil mo‘min o‘limni oxirat hayotining dastlabki bosqichi, undan keyin abadiy hayot boshlanishini bilganligi sababli, boqiy dunyo hayotini o‘zining solih amallari bilan go‘zallashtirishga harakat qiladi va bunday insonlar o‘limga hamma vaqt hozir bo‘ladi.
O‘limni eslamaslik kibr, manmanlik, g‘aflat, kayf-safo, loqaydlik kabi qator illatlarga olib keladi. Hamma yo‘llar insonni yagona bir manzilga eltadi. Mo‘min kishi, albatta, qilgan ezgu amallari, toat-ibodatlari, Allohning rozi-rizoligi yo‘lida yelib-yugurganligi evaziga ulug‘ mukofotlar berilishidan umid etadi. Zero, Haq taolo o‘limning haqligiga ishora qilib aytadi: “Har bir jon o‘lim (achchig‘i)ni totuvchidir. Qiyomat kunida, albatta, mukofotlaringiz sizlarga to‘la-to‘kis berilur. Bas, (o‘sha kuni) kim do‘zaxdan uzoqlashtirilib, jannatga kiritilsa, demak, u (katta) yutuqqa ega bo‘libdi. Bu dunyo hayoti esa, faqat g‘urur (aldov) matohidir” (Oli Imron surasi, 185-oyat).
Musulmon kishi uchun o‘lim bu yo‘qlik emas. O‘lim bu – bekatda bir muddat qolib ketgan yo‘lovchining ko‘zlagan manziliga yetib olishi. Musofirning esa Vataniga qaytishidir. Bunda safar yuzasidan hisobot, hisobotga qarab martaba beriladi...
Mana shu martabaga yetishishda esa hayotlik vaqtimizdagi ezgu amallarimiz, o‘lim oldi va oxirat manziliga borishda o‘zimiz va yaqinlarimizni chiroyli tarzda tayyorlash muhimdir.
Joriy yilning 30 oktyabr kuni “Ko‘zi ojizlar” madaniyat saroyida ko‘zi ojizlar uchun, 3, 10 noyabr kunlari Toshkent shahridagi “Shayx Zayniddin” jome masjidida “Karlar jamiyati” a’zolari uchun “Muhtazarga nisbatan qilinadiganodoblar” mavzusida diniy-ma’rifiy suhbat o‘tkazildi.
Toshkent shahar “Firdavs” jome masjidi imom-xatibi Baxtiyor Sattorov bemor oldidagi odoblar, o‘limi yaqinlashgan insonlarga qilinadigan amallar, mayyitni yuvish va kafanlash, janoza, mayyitni dafn qilish haqida ma’ruza qildi.
Alloh taolo Ankabut surasining 57-oyatida: «Har bir jon o‘lim (achchig‘i)ni totuvchidir. So‘ngra (qiyomat kuni) Bizga qaytarilursiz», deb marhamat qilgan.
O‘lim haq, har qanday tirik jon bir kunmas-bir kun o‘lim bilan yuzma-yuz keladi. Inson shu muqarrar voqelikka munosib tayyorgarlik ko‘rishi kerak. Hech kim qachon, qayerda, qanday o‘lishini bilmaydi. Alloh taolo bu haqida xabar berib bunday deydi:
“Darhaqiqat, Allohning huzuridagina qiyomat (qachon bo‘lishi to‘g‘risida) bilim bordir. U (xohlaganicha) yomg‘ir yog‘dirur va bachadonlardagi narsa(homila)ni bilur. Biror jon ertaga nima ish qilishini bilmas. Biror jon qayerda o‘lishini ham bilmas. Albatta, Alloh(hammanarsani)biluvchi va xabardor Zotdir” (Luqmon surasi, 34-oyat).
Ma’ruza davomida imom mayyitni yuvish uchun suv topilmaganda tayammum qildirish mumkinligini tushuntirib o‘tdi. Mayyitni yuvish va kafanlash ishlari amaliy ko‘rsatib berildi.
Imkoniyati cheklangan fuqarolar quyidagi savollarni berishdi:
Savollarga imom tomonidan atroflicha javob berildi. Bu suhbat nogironligi bo‘lgan tinglovchilarda katta qiziqish uyg‘otdi. Ma’ruza uchun imomga minnatdorlik izhor qilishdi.
Munira ABUBAKIROVA,
O‘MI mutaxassisi
Do‘stona va samimiy ruhda o‘tgan uchrashuvda Markaz rahbari O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan yurtimizda bunyod etilayotgan O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi haqida jumladan, Markaz doirasida amalga oshirilayotgan tadbirlar, barcha ilmiy va tashkiliy ishlar haqida ma’lumot berdi.
– O‘zbekiston Islom ilmi, fiqh va hadis sohasida yuksak merosga ega. Bu zaminda mashhur ulamolar, buyuk faqihlar, muhaddislar, mutafakkirlar va san’atshunoslar yetishib chiqqan, – dedi Islom uyushmasi bosh kotibi. – Ushbu merosning Islom olamidagi ahamiyati va dolzarbligini ko‘rsatishda O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markazi muhim o‘rin tutadi. Bu yurtning taniqli va mashhur allomalari tufayli Islom sivilizatsiyasining asl mohiyati xususan, insonparvarlik va bag‘rikenglik qadriyatlari bugungi kunga qadar saqlanib qolgan. Mazkur megaloyiha bu boy merosni jahon hamjamiyatiga tanitishda asosiy ahamiyatga ega. Biz Butunjahon Islom uyushmasi nomidan ushbu sa’y-harakatlarni to‘liq qo‘llab-quvvatlaymiz. O‘zbekiston Prezidentining madaniyat va ma’rifatga qaratgan e’tibori barcha musulmon mamlakatlar uchun namuna bo‘ladi. Markaz bilan hamkorlik qilishdan benihoyat mamnunmiz! – deya ta’kidladi Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa.
Uchrashuv davomida Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekistonda olib borilayotgan islohotlar xususan, Islom sivilizatsiyasi markazining barcha tadbirlari, rejalashtirilgan turli anjumanlarga qiziqish bildirib, bu borada olib borilayotgan ishlarni yuksak baholadi va mamnuniyat bilan e’tirof etdi. Islom sivilizatsiyasi markazining ochilish marosimi qanchalik ahamiyatli ekanligiga esa alohida to‘xtaldi. Shu o‘rinda Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Birlashgan Millatlar Tashkiloti Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida so‘zlagan nutqidan quyidagi iqtiboslarni keltirdi: “Biz butun jahon jamoatchiligiga islom dinining asl insonparvarlik mohiyatini yetkazishni eng muhim vazifa, deb hisoblaymiz. Biz muqaddas dinimizni azaliy qadriyatlarimiz mujassamining ifodasi sifatida behad qadrlaymiz. Islom dini bizni ezgulik va tinchlikka, asl insoniy fazilatlarni asrab-avaylashga da’vat etadi. Islom sivilizatsiyasi markazining faoliyati ham shu maqsadga xizmat qiladi”. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa O‘zbekiston Prezidenti tomonidan BMT minbaridan turib ilgari surilgan mazkur ulkan tashabbus Butunjahon Islom uyushmasi nomidan qo‘llab-quvvatlashini ta’kidlab o‘tdi.
Islom sivilizatsiyasi markazi rahbari O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Markaz tarkibida Arab-islom xattotlik maktabini ochish yo‘lga qo‘yilganini ma’lum qildi. Shayx Muhammad Abdulkarim Al-Issa ushbu loyihani to‘la-to‘kis qo‘llab-quvvatladi:
– Yangi O‘zbekiston loyihasi bo‘lmish bu xattotlik maktabi orqali Qur’oni karimning har bir surasini maxsus arab xatida, bezaklar bilan boyitilgan tarzda qo‘lda ko‘chirish maqsadga muvofiq, – deya taklif qildi Bosh kotib, – O‘zbekistondagi bo‘lajak Arab-islom xattotlik maktabi faoliyatini yo‘lga qo‘yishda, shuningdek, jahon miqyosida mashhur bo‘lgan katta tajribaga ega xattotlarni ushbu markazga jalb etish, xattotlarning ish faoliyati samarali bo‘lishi uchun ularni rag‘batlantirish va umuman maktab faoliyatini rivojlantirishda astoydil hamkorlik qilishga tayyormiz.
Delegatsiya a’zolari Makka shahrida joylashgan Hiro madaniyat dahasi, Vahiy muzeyi, “Burj as-sa’a” minorasida joylashgan shu nomdagi muzey, Ka’ba kisvasi uchun qirol Abdulaziz majmuasi va Madina shahridagi “Bo‘ston” muzeyi, Payg‘ambarimiz (s.a.v) siyratlari va Islom sivilizatsiyasi muzeyi, Jidda shahridagi Islom san’ati muzeyi va kutubxonasiga tashrif buyurdi va hamkorlik bo‘yicha muzokaralar olib bordi.
Bundan tashqari, Islom sivilizatsiyasi markazi delegatsiyasi a’zolari muzey va kutubxonalarga qilgan tashriflari jarayonida Payg‘ambarimizning faoliyat va turmush tarzlarini ifodalovchi videolavhalar O‘zbekistondagi Islom sivilizatsiyasi markaziga taqdim etilishi masalasini ham ko‘rib chiqishdi.
Shuningdek, uchrashuvda O‘zbekiston Prezidenti tashabbusi bilan Samarqandda yangidan bunyod etilayotgan Imom Buxoriy majmuasi ziyoratchilari uchun qulay shart-sharoitlar yaratish masalasida ham fikr almashildi. Bu borada Saudiya Arabistoni tajribasidan foydalanish maqsadida Butunjahon Islom uyushmasi Tadbirlar va konferensiyalar bo‘limi boshlig‘i Shokir Saloh al-Advaniy bilan muloqot o‘tkazildi. Muloqot davomida Islom uyushmasi vakili bu masalada Saudiya Arabistonining yetakchi tashkilotlaridan biri “Ilm” kompaniyasi ko‘mak berishini bildirdi. Keyingi muhokamalar videokonferensiya shaklida davom ettirilishiga kelishib olindi.