Alloh taolo Qur’oni karimda shunday deb marhamat qiladi: “Bas, shunday namozxonlar holiga voyki, ular namozlarini «unutib» qo‘yadilar” (Mo’un, 4-5).
Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam shunday deb marhamat qilganlar: “Alloh taolo qiyomat kuni ummatimning o‘nta toifasiga g‘azab qiladi, ularni la’natlaydi hamda ular uchun alamli azob tayyorlab qo‘ygan. Alloh ularni do‘zaxga kiritadi” dedilar. Shunda sahobalar: “Ular kimlar, ey Allohning Rasuli?” deb so‘rashdi. U zot shunday javob berdilar: “Zinokor qariya, zolim rahbar, doim aroq ichuvchi, zakotni man qiluvchi, yolg‘on guvohlik beruvchi, odamlar orasida chaqimchilik qiluvchi, ota-onasining yuziga g‘azab bilan boquvchi, xotinini taloq qilib, keyin harom holatda ushlab turuvchi, zulm va jabrga hukm qiluvchi, badani sog‘ bo‘la turib namozni tark qiluvchi”.
Ibn Abbos roziyallohu anhudan sog‘ bo‘la turib namozni tark qiluvchi odamning tavhidi haqida so‘raldi. U zot: “Namozni tark qiluvchi kishining tavhidi yo‘q, namozni tark qiluvchi kishining zakoti yo‘q, namozni tark qiluvchi kishining ro‘zasi yo‘q” deb javob berdilar.
Alloh taolo Qur’onda shunday deb marhamat qiladi: “So‘ngra ularning ortidan namozni zoye qilgan va shahvatlarga ergashgan kimsalar o‘rin oldilar. Endi ular, albatta, yomonlikka (yomon jazoga) yo‘liqurlar” (Maryam, 59).
Ushbu oyatdagi “yomonlik” deb tarjima qilingan so‘z arabchada “g‘oyy” deb nomlanadi. “G‘oyy” esa jahannamdagi bir vodiy bo‘lib, unga faqatgina namozni uzrsiz tark qiluvchilar tushadi.
Ibn Abbos roziyallohu anhu shunday dedilar: “Qiyomat kuni banda birinchi bo‘lib namozdan so‘raladi. Agar namozi qabul bo‘lsa, boshqa amallari ham qabul bo‘ladi”.
Namoz o‘qimaydigan odam Alloh bilan bog‘lanish ne’matidan mahrum bo‘ladi.
Namoz o‘qimaydigan odam Alloh bilan yolg‘iz qolib, unga munojot qilishdan, shu ibodatning ruhiy, ma’naviy lazzatlaridan bebahra qoladi.
Namoz o‘qimaydigan odam omonlik, xotirjamlik va najotdan mosuvo bo‘ladi.
Namoz xato va gunohlarni yuvishning eng ishonchli yo‘l bo‘lib, u doimo o‘z egasiga ko‘plab shaxsiy foydalar keltiradi. Namoz o‘qimaydigan odam esa bunday foydalardan benasib qoladi.
Namoz o‘qimaydigan odam Allohdan uzoqlashadi.
Namoz o‘qimaydigan odamning irodasi zaif bo‘ladi.
Namoz o‘qimaydigan odam mislsiz nafsoniy rohat va ruhiy farog‘atlardan quruq qoladi.
Namoz o‘qimaydigan odam g‘aflat uyqusida uxlayotgan bo‘ladi.
Namoz o‘qimaydigan odam hayotga teranroq nazar sola olmaydi.
Namoz o‘qimaydigan odam beintizom, betartib bo‘ladi.
Namoz o‘qimaydigan odam vaqtning qadriga yetmaydi.
Namoz o‘qimaydigan odam qo‘rs, shoshqaloq, pastkash, besabr bo‘ladi.
Namoz o‘qimaydigan odam musulmonlar bilan bo‘ladigan ijtimoiy bog‘lanishlardan, yaxshilik yo‘lidagi hamkorliklardan benasib qoladi.
Namoz o‘qimaydigan odamda mehribonlik, yordamga shoshilish, g‘amxo‘rlik hissi bo‘lmaydi.
Namoz o‘qimaydigan odamda mustahkam ishonch bo‘lmaydi.
Namoz musulmon kishini g‘ayrimusulmondan ajratib turuvchi eng asosiy belgidir.
Namoz o‘qimaydigan odamni hech kim hurmat qilmaydi.
Namoz o‘qimaydigan odamdan hech kim xotirjam bo‘lmaydi.
Ma’lumki, namoz poklik va ozodalik ramzidir.
Namozxon odamning eng avvalo, qalbi pok bo‘ladi. Qolaversa, badani, kiyim-boshi va makoni ham pok bo‘ladi.
Namoz o‘qimaydigan odamning esa kiyimi, badani va eng asosiysi, qalbining pokligida shubha bor.
Namoz o‘qimaydigan odamning yuzida nur bo‘lmaydi.
Namoz o‘qimaydigan odamning yuragi tor, o‘ta injiq bo‘ladi.
Namoz o‘qimaydigan odamning rizqi tang bo‘ladi.
Namoz o‘qimaydigan odamga hamma g‘azab bilan qaraydi.
Namoz o‘qimaydigan odamni hamma yomon ko‘radi.
Namoz o‘qimaydigan odam jamiyatning ishonchsiz kishisi hisoblanadi.
Namoz o‘qimaydigan kishga hech kim ishonmaydi.
Namoz o‘qimaydigan odamning guvohligi o‘tmaydi.
Qachongacha g‘aflat uyqusida uxlaymiz?!
Qachongacha Robbimizning toatidan bo‘yin tovlab yuramiz?!
O‘z nafsimizga rahmimiz kelsin. Ertaga oxiratda talofat yetishidan oldin unga nasihat qilaylik. Chunki, safar uzoq, ozuqa esa kam.
Vaqtni g‘animat bilib, o‘lim uchun hozirlik ko‘raylik.
Alloh barchamizni besh vaqt namozni o‘z vaqtida, masjidda, jamoat bilan ado etadigan bandalaridan qilsin, omin!
Nozimjon Hoshimjon tayyorladi
Islom ilmlarining taraqqiyotida hadis ilmi juda ham muhim o‘rin tutadi. Bu ilm nafaqat shariat asoslarining sahih manbalar orqali yetkazilishi, balki musulmon ummatining aqidaviy, fiqhiy va axloqiy asoslarini to‘g‘ri anglab olishda ham muhim ro‘l o‘ynaydi.
Xususan, hadis ilmidagi eng yirik va ishonchli manbalardan biri bo‘lgan Imom Buxoriy rahmatullohi alayhining “Sahih al-Buxoriy” asari bo‘lib, minglab ulamolar tarafidan bu kitob o‘rganilib, unga turli mazmun va uslublarda sharhlar yozganlar. Ana shunday sharhlovchi ulamolardan biri sifatida Abu Yusuf Muhammad Ya’qub al-Banoniy al-Lohuriyning nomlari alohida e’tiborga loyiqdir.
Abu Yusuf Muhammad Ya’qub al-Banoniy al-Lohuriy, ba’zi manbalarda esa bu zotning ismlari Muhammad ibn Ya’qub ibn Ali al-Banoniy shaklida ham uchraydi. Bu zotning qachon tug‘ulganlari borasida manbalarda aniq ma’lumolar ko‘rsatilmagan bo‘lsada, hijriy 1098 yilda vafot etganlari ochiq bayon qilingan.
Ya’qub al-Banoniy Hindistonning ilmiy markazlaridan biri bo‘lmish Lohur shahrida tavallud topganlar va butun umrlarini shu yerda ilmga xizmat qilishga bag‘ishlaganlar.
Ya’qub al-Banoniy mashhur muhaddis, faqih, mufassir va bir qancha ilmlarda yirik hanafiy olimlardan hisoblanadilar.
“Nuzhat al-Xavotir” asarining muallifi shayx Ya’qub Al-Banoniyning tarjimayi holini bayon qilib aytadilarki: “U zot olim, muhaddis Mavlono Ya’qub Al-Banoniy Al-Lohuriy, Lohur shahrida tug‘ilib, voyaga yetganlar. O‘z zamonasidagi yetuk olimlardan tahsil olganlar va ko‘plab ilmlarda, xususan hadis, fiqh va boshqa bir qancha ilmlarni puxta egallagan mashhur olimlardan biri bo‘lganlar”, deb ta’riflaydilar.
Bu zotning ustozlari haqida aniq ma’lumotlar uchramasada, eng yirik shogirdlari fazilatli shayx Muhammad G‘ovs ibn Abu al-Xoyr ibn Abu al-Mag‘far ibn Abdussalom al-Hanafiydir. U ilmli shayxlar oilasidan bo‘lib, hijriy 1056 yilda tug‘ilgan. U hadis ilmini shayx Muhammad Ya’qub al-Banoniy al-Lohuriydan o‘rgangan.
Ya’qub al-Banoniy hadis ilmda ham chuqur bilim egasi sifatida tanilgan olimlardandir. U zotning eng mashhur asari “Al-xoyr al-Joriy fi Sharhi sahih Al-Buxoriy” bo‘lib, bu asar imom Buxoriyning “Sahih al-Buxoriy” kitobiga yozilgan muhim sharhlardan biri hisoblanadi.
Abu Yusuf Muhammad Ya’qub al-Banoniy al-Lohuriy ilmiy maqom va martaba jihatidan yuksak mavqega ega bo‘lgan olimlardandir. Manbalarda u zot bir qancha asarlarning muallifi ekani qayd etilgan. Quyida ularning ba’zilarini keltirib o‘tamiz:
Abu Yusuf Muhammad Ya’qub al-Banoniy al-Lohuriy hijriy 1098 yilda vafot etganlari qayd etilgan.
Shuningdek, qo‘lyozma nusxasining ko‘chirilgani ham bu sanani tasdiqlaydi. “Nuzhat al-Xavotir” kitobi muallifi ham uning 1098 hijriy yilda vafot etganini ta’kidlab bunday yozadi: “U hijriy bir ming to‘qson sakkizinchi yilda vafot etdi. Bu sanani muftiy Valiyyulloh al-Farhobodiy o‘z ta’liqlaridan birida ochiq bayon qilgan”.
Bu zot Hindistonning Dehli shahrida vafot etganlar va o‘z uylariga dafn etilganlar.
Xulosa qilib aytadigan bo‘lsak, Abu Yusuf Muhammad Ya’qub al-Banoniy al-Lohuriy o‘z davrining yirik allomalaridan biri bo‘lib, hadis, fiqh, tafsir kabi ilmlarda chuqur bilmga ega bo‘lgan zotlardan sanaladilar. U zotning ilmiy, ma’naviy merosi Hindiston mintaqasidagi islomiy ilmiy taraqqiyotga katta ta’sir ko‘rsatgan va ko‘rsatib kelmoqda. Bugungi kunda ham u zotning qoldirga ilmiy meroslari tadqiqotchilar uchun ham bebaho manba bo‘lib xizmat qilmoqda.
Muhammad Umar Muhammadjonov,
Toshkent Islom instituti talabasi.