Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Nabiy sollallohu alayhi vasallam mushkul tushganda: «Ulug‘ va Haliym bo‘lgan, ulug‘ Arshning Robbisi bo‘lgan, osmonlaru yerning Robbisi bo‘lgan Allohdan o‘zga ibodatga sazovor zot yo‘q», deb duo qilar edilar». 

Sharh: Bizning tilimizda «boshga mushkul tushish» deb ataladigan va inson jonini qisib turadigan katta g‘amni arablar «karb» deb ataydilar. Bu oddiy g‘amdan bir necha bor kuchli bo‘ladi. Ushbu bobdagi «mushkul»dan maqsad arabcha «karb» bo‘ladi.

Bu rivoyatda duo ma’nosidagi gaplar yo‘q. Ammo tahlil va Alloh taoloning ulug‘ sifatlarining zikri bor. Ana o‘shalarni ixlos bilan takrorlash ba’zi so‘zlarni aytib duo qilishdan ko‘ra mushkulni kushoyish qilishda katta o‘rin tutadi. 

Imom Termiziy rivoyat qilgan «Nabiy sollallohu alayhi vasallam «Alloh taolo, kimni Qur’on va Mening zikrim Mendan (narsalarni) so‘rashdan to‘sgan bo‘lsa, unga so‘rovchilarga bergan narsamdan afzalini berurman, dedi» hadisi shu yerda amalga oshadi. 

Mushkulning nomini aytmay, uni aritishni ham tilga olmay faqat ushbu rivoyatda kelgan iboralarni ixlos ila takrorlayverilsa, albatta, Alloh taolo kushoyish beradi.

Zotan duo ochiq – oydin yoki zimdan bo‘ladi. Karamli zotga maqtov aytishning o‘zi, undan so‘rash bilan teng. Karamli zotga hamd aytish, unga udo qilish bilan teng.

Boshiga mushkul tushib, g‘amga botgan bandaga tavsiya qilinadigan eng mashhur duolardan biri Yunus alayhissalomning baliq qornida turib qilgan duolaridir.

Sa’d roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Nabiy sollallohu alayhi vasallam:

«Zunnunning baliq ichida turib qilgan duosi «Laa ilaha illaa anta, subhanaka, innii kuntu minaz zolimiyn»dir. Qay bir musulmon odam o‘sha duoni qilsa, albatta, Alloh unga ijobat qilur», dedilar».

Termiziy rivoyat qilgan.

Ushbu duo Qur’oni Karimning «Anbiyo» surasida zikr qilingan. Alloh taolo aytadi:

«Zunnunni esla. O‘shanda u g‘azablangan holda chiqib ketgan edi. Bas, u Bizni o‘ziga (yer yuzini) tor etmas, deb gumon qildi. Zulmatlarda turib, Sendan o‘zga Iloh yo‘q, Sen poksan, albatta, men zolimlardan bo‘ldim, deb nido qildi».

Zunnundan murod, Yunus sollallohu alayhi vasallamdir. «Nun» baliq degani, Zunnun esa, baliq egasi degani. Yunus sollallohu alayhi vasallamni dengizda baliq yutib yuborgan, keyin qirg‘oqqa kelib, Allohning amri bilan chiqarib tashlagan. 

Shuning uchun u zot alayhissalom Zunnun–baliq egasi, laqabini olganlar. 

«Zunnunni esla. O‘shanda u g‘azablangan holda chiqib ketgan edi».

U kishi qavmlariga Allohning amrini yetkazganlarida, ular qabul qilmadilar. Yunus sollallohu alayhi vasallam qavmlarining qilmishlaridan g‘azablanib, yurtlarini tashlab chiqib ketdilar.

«Bas, u Bizni o‘ziga (yer yuzini) tor etmas, deb gumon qildi».

Bu gumon qavmlarining sarkashligidan kelib chiqqan edi. Yunus sollallohu alayhi vasallam ularga, sizlar Alloh amriga bo‘yinsunmasangiz, boshqa joy qurib ketgani yo‘q, Allohning yeri keng, boshqa joyga borib da’vat etsam, ular qabul qiladilar. Alloh men uchun yer yuzini tor etib qo‘ymaydi, deganday ish qilgan edilar.

Ulamolarimiz aytishlaricha, aslida u kishi boshqa Payg‘ambarlarga o‘xshab sabr qilishlari, Allohning amrini kutishlari kerak edi. Ammo bunday qilmadilar. Qavmlariga zarda qilib, yurtlaridan chiqib ketdilar. So‘ngra Alloh taolo, u kishini baliqqa yuttirib, sinovga uchratdi. Ana o‘shanda, 

«Zulmatlarda turib», ya’ni, kecha zulmati, dengiz osti zulmati va baliq qorni zulmatida turib, Alloh taologa yolborib:

«Sendan o‘zga Iloh yo‘q, Sen poksan, albatta, men zolimlardan bo‘ldim, deb nido qildi».

Bu gap chin ixlos bilan, Allohning ulug‘ sifatlarini eslab, o‘zining aybdorligini bo‘yniga olib, najot so‘rab qilingan duo edi.

«Bas, Biz uni (duosini) ijobat qildik. Unga g‘amdan najot berdik. Mo‘minlarga shunday najot berurmiz».

Ya’ni, Biz Yunusning duosini qabul qildik. Uni baliq ichidan sog‘-salomat chiqarib, g‘amdan qutqardik. Mo‘minlarni doimo shu tarzda qutqarib kelganmiz.

Imom Abu Dovud rivoyat qilgan hadisda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam, kim g‘amga mubtalo bo‘lsa, ushbu oyatdagi «La ilaha illa anta, subhanaka innii kuntu minaz-zolimiyn» duosini o‘qisa, kushoyish bo‘lishini aytganlar.

Abdurrohman ibn Abu Bakradan rivoyat qilinadi: 

«U otasiga:
«Otajon! Har tongda «Allohim! Badanimga ofiyat bergin! Qulog‘imga ofiyat bergin! Ko‘zimga ofiyat bergin! Sendan o‘zga iloh yo‘q» deb duo qilishingizni eshitaman. Buni tongda va kechqurunda uch marta qaytarasiz.
Yana «Allohim! Men Sendan kufrdan va faqirdan panoh so‘rayman. Allohim! Men Sendan qabr azobidan panoh so‘rayman. Sendan o‘zga iloh yo‘q» deb tongda va kechqurunda uch marta qaytarasiz?» dedi.
«Ha! Bolajonim, men Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ularni aytganlarini eshitganman. Men U zotning sunnatlariga amal qilishni yaxshi ko‘raman», dedi.
Va yana aytdi: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Mushkuli borning duosi: «Allohim! Rahmatingdan umidvorman. Meni bir ko‘z ochib-yumguncha ham o‘z holimga tashlab qo‘yma. Mening hamma ishlarimni O‘zing o‘ngla. Sendan o‘zga iloh yo‘q»dir», dedilar».

Sharh: Har erta va kech ushbu duolarni qilishda uning qiluvchi ko‘p xayrli narsalarni so‘ragan bo‘ladi. Inson bu duoda so‘ralgan narsalarga har damda muhtojligi bor.

Ana o‘sha o‘zi muhtoj bo‘lgan narsani Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sunnatlariga amal qilgan holda, U zot aytgan lafzlarni takrorlab so‘raganga nima yetsin.

Ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi:

«Rasululloh sollallohu alayhi vasallam mushkul paytda: «Halimu Aziym Allohdan o‘zga iloh yo‘q. Ulug‘ arshning Robbisi Allohdan o‘zga iloh yo‘q. Osmonlaru yerning Robbisi, Kariym Arshning Robbisi Allohdan o‘zga iloh yo‘q. Allohim! Buning yomonligini bizdan ketkazgin», der edilar». 

Sharh: Bu duodan boshiga mushkul tushganda banda Rbbisining barkamol sifatlarini zikr qilish ila U zotdan o‘z mushkulini kushoyish qilishini so‘rashi foydali ekanini bilib olamiz.

«Halimu Aziym Allohdan o‘zga iloh yo‘q». 

Alloh taoloning bu ikki sifati dunyodagi barcha mushkullarni sanoqsiz ko‘paytirganda ham, kushoyish qilishdan yana otib qoladi. 

«Ulug‘ arshning Robbisi Allohdan o‘zga iloh yo‘q». 

Alloh taoloning bu sifati barcha mushkullarni osonlik bilan kushoyish qilishiga bandada zarracha shubha bo‘lmasligi kerak. 

«Osmonlaru yerning Robbisi, Kariym Arshning Robbisi Allohdan o‘zga iloh yo‘q». 

Alloh taoloning ushbu sifatlarini aytib turib qilingan duo albatta, duo qiluvchining mushkullarini ravon bo‘lishiga garovdir.

«Allohim! Buning yomonligini bizdan ketkazgin». 

Albatta, bqoridagi sifatlarni iymon – e’tiqod ila zikr qilib turib, bu duoni qilinsa, qabul bo‘lishi oson.

manba: islom.uz