Shimoliy mintaqalarda mayda tuyoqli, kiyiksimonlar oilasiga mansub kichik jussali hayvon yashaydi. Bu kiyikning lotincha nomi Moschus moschiferus bo‘lib, u “misk chiqaruvchi kiyiklar” turiga kiradi.
Tanasining uzunligi 1 metr, dumi 4-6 santimetr, yerdan balandligi 70 santimetr, vazni 11-18 kilogramm keladi. Orqa oyoqlari old oyoqlaridan biroz uzunroqdir. Erkagining yuqori lablari ostidan 7-9 santimetr uzunlikdagi tishlari chiqib turadi. Ushbu jonzotlar Sharqiy Sibir, Sharqiy Himolay, Tibet, Saxalin oroli va Koreyada tarqalgan bo‘lib, asosan tog‘lardagi qoyalarda yashaydi. Shuningdek, ularda misk ishlab chiqaradigan bezlar mavjud. Ushbu bez jigarrang tuk bilan qoplangan teri xaltachalarda joylashgan.
Misk kiyikning qorin (kindik) qismida shakllanadi. Keyin o‘sha yerdagi qo‘ng‘irrang teri xaltachalarga to‘lgach, kiyik xarsangtoshga qornini ishqaydi. Ishqalanish natijasida kindik atrofidagi xaltachalar ichi to‘la misk bilan yerga to‘kiladi. Uning rangi qora bo‘ladi. Misk izlovchilar tog‘lardan ana shu xaltachalarni terib keladilar.
Voyaga yetgan erkak kiyikning bitta bezida 10-20 gramm tabiiy misk mavjud bo‘lib, qimmatbaho mahsulot hisoblanadi. Miskning kimyoviy tarkibi juda murakkab: yog‘ kislotalari, mum, aromatik va steroid birikmalar va xolesterin esterlari. Misk hidining asosiy tashuvchisi makrotsiklli misk ketonidir.
Ushbu miskni xalq tilida mushk ham deyilib, parfyumeriya sanoatida hamda tibbiyotda ishlatiladi. Qadimda arablar va tibetliklar miskdan erkaklik jinsiy quvvatini oshirishda foydalanishgan.
“Misk” kalimasi Qur’oni Karimning Mutoffifin surasining 25-oyatida Abrorlarning vasfida kelgan.
Ibn Shihob rahimahulloh Anas roziyallohu anhudan qilgan rivoyatida: “…So‘ng jannatga kirgizildim, qarasam unda marjondan bo‘lgan qubbalar bor ekan. Va tuprog‘i misk ekan…”, – deb aytiladi. Muttafaqun alayh.
Internet ma’lumotlari asosida Nozimjon Iminjonov tayyorladi
Bir yigit masjidga kelib biroz o‘tirgach, imomga e’tiroz bildirdi:
– Endi masjidga kelib o‘tirmasak ham bo‘larkan...
Imom undan nima uchun bunday deganining sababini so‘radi. Yigit yon-atrofdagi hamma odam telefonga qarab o‘tirgani, ba’zilari o‘zaro gaplashayotgani uchun shu gapni gapirganini aytdi.
Imom biroz o‘ylab turgach, bunday dedi:
– Yaxshi, e’tirozing o‘rinli. Men bu haqda odamlarga eslatib turibman. Lekin sen endi masjidga kelmoqchi bo‘lmasang bir ish qilib ket.
Yigit rozi bo‘ldi. Imom unga bir piyolani to‘ldirib suv berdi va shu suvni bir tmchi ham to‘kmasdan masjidning ichini bir aylanib chiqishini iltimos qildi. Yigit bor diqqat-e’tiborini jamlab, ohista qadamlar bilan, ikki ko‘zini piyoladan uzmagan holda vazifani muvaffaqiyatli ado etdi.
Imom unga dedi:
– Barakalloh! Endi menga ayt-chi, sen shu topshiriqni bajarayotganingda kimlar gapirib o‘tirdi, kimlar telefoniga qaradi?
Yigit javob berdi:
– Men qayerdan bilay, axir butun diqqatim suvni to‘kib qo‘ymaslikda edi.
Imom dedi:
– Ana ko‘rdingmi? Sen topshiriqni bajarayotganingda butun fikru hayolingni bir joyga jamlading. Allohning huzurida turganimizni his qilib, xayolimizni ibodatga, Uning zikriga qaratsak, boshqalarning xatosini ko‘rishga vaqtimiz ham qolmaydi. Albatta, kimdir xato qilsa bu sening hidoyatdan yuz burib ketishingga sabab bo‘lmasligi kerak. Chunki xato dinniki yo masjidniki emas, balki bandaniki...
Yigit o‘ylab ko‘rib, xato qilganini tushundi. Keyingi jamat namozlarida xushu bilan qatnashishda davom etdi.
Akbarshoh RASULOV