Britaniyalik astronom olim Jeyms Jins hindistonlik musulmon alloma Inoyatulloh Mashriqiyning إِنَّمَا يَخْشَى اللَّهَ مِنْ عِبَادِهِ الْعُلَمَاء (“Allohdan bandalari ichidan faqat olimlarigina qo‘rqarlar”) oyatini tilovat qilganini eshitganda, dodlab yubordi va:
“Nima? Nima deyapsan? Allohdan faqat olimlar qo‘rqadilar? Ajablanarli! Juda ajoyib-ku! Axir bu (ya’ni, Allohdan faqat olimlar qo‘rqishi) ellik yillik izlanishlarim natijasida aniqlagan narsam-ku! Muhammadga bu haqiqatning xabarini kim bergan? Ushbu oyat rostdan ham Qur’onda bormi? Agar shunday bo‘ladigan bo‘lsa, unda men guvohlik beramanki, albatta, Qur’on Allohning huzuridan unga (Muhammadga) vahiy qilingan kitobdir!” dedi.
Xo‘sh, Inoyatulloh kim edi?
Alloma Inoyatulloh Mashriqiy 1888 yilda Hindistonning Amritsar shahrida tug‘ilgan. U 18-19 yoshlarida matematika fani bo‘yicha magistrlik diplomiga ega bo‘ladi. U Islom olimi, matematik va siyosatshunos sifatida faoliyat yuritadi.
Olim 30 yoshga yetganda, Qur’oni Karimni aniq va tabiiy fanlardan foydalanib tafsir qilishga kirishadi va 36 yoshida tafsir kitobining birinchi jildini yakuniga yetkazadi. Ishni bitirgach, Nobel mukofotini berish bo‘yicha hay’at uni ham Nobel mukofotiga nomzodlar ro‘yxatiga kiritadi. Mukofotni berish uchun yozgan tafsirini ingliz yoki fransuz tiliga tarjima qilishini shart qilib qo‘yishadi. U tafsirni urdu tilida amalga oshirgan edi. Olim hay’atning shartini eshitgach, «Urdu tilini hurmat qilmaydigan mukofotni olishni istamayman» deya uni olishdan bosh tortadi.
1963 yilda Pokistonning Lahor shahrida vafot etgan.
Internet ma’lumotlari asosida Nozimjon Hoshimjon tayyorladi
Bo‘rilar ovga chiqishganida itga duch kelib qolishdi. Uni yemoqchi bo‘lishdi. Shunda it: “Meni yemanglar! Sizlarni qo‘ylarga boshlab boraman”, dedi. Shunday qilib bo‘rilar itning sotqinligi tufayli ikki yilcha podaga qiron keltirishdi. Oxiri cho‘ponlar qo‘ylarni boshqa joyga ko‘chirib, sotqin itni bog‘lab tashlab ketishdi.
Ovga kelgan bo‘rilar hech narsa topolmay, bog‘liq turgan itni yeyishdi. Qorinlari to‘ygach: “Harholda bu bizga ishlagan edi, suyaklarini ko‘maylik”, deya itning suyaklarini ko‘mishdi. Qabrga bir belgi qoldirmoqchi bo‘lishdi. Lekin na do‘stlik, na dushmanlikni ifodalovchi bir belgi qoldira olishmadi. Biri:
– U do‘stlarimizdan edi, – dedi. Boshqasi:
– U sohibiga sotqinlik qilgan, bizga do‘st bo‘lolmasdi. Axir shuning uchun ham uni yeb qo‘ydik-ku, – dedi.
– Unda dushmanimiz, deylik.
– U bizga loyiq dushman ham emasdi. Chunki o‘ta qo‘rqoq edi. Hatto itlik mavqeini ham saqlay olmagandi.
Bo‘rilar shunday deya itning qabridan ham nafratlanishdi va ustiga hojat chiqarib ketishdi.
Xulosa shuki, xoindan hatto hayvonlar ham nafratlanadi. Endi insonning xoinligi qanday baholanishini tasavvur qilavering. Xoinlik – inson hayotida eng og‘ir gunohlardan biridir. Xoinlik faqatgina molu dunyoda emas, balki so‘zda, va’dada, ishonchda ham bo‘ladi. Xiyonat insonning qalbidagi tozalikni yo‘qotadi, jamiyatdagi ishonchni izdan chiqaradi.
Nabiy sollallohu alayhi vasallam bunday deganlar: «Qiyomat kuni Alloh taolo huzurida eng yomon inson – ishonch qilib biror ish topshirilgan, ammo u xiyonat qilgan kishidir» (Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyati).
Har bir musulmon kishi bilishi kerakki, xoinlik nafaqat dunyoda, balki oxiratda ham og‘ir oqibatlarga olib keladi. Shu bois, inson oilasi, jamiyati va e’tiqodi oldida doim halol, sadoqatli, ishonchli bo‘lishi lozim.
Akbarshoh Rasulov