O`zbekiston musulmonlari idorasi

HAJDAN KЕYIN QANDAY HAYOT KЕCHIRASIZ?

19.08.2019 3316 6 min.

Islom olamining mo‘tabar ulamolaridan biri, zamondosh siymolardan muftiy Muhammad Rafi’ Usmoniy hazratlari haj ibodati haqidagi asarlarida quyidagilarni yozadilar:

Hajning qabul bo‘lishi va uning alomatlari

Birinchi alomat:

Hajning qabul bo‘lishining bir alomati hadislarda kelganki, jamarotdagi shaytonga otiladigan toshlar haqida Rosululloh sollallohu alayhi vasallam marhamat qilganlar: “Kimning toshlari (shaytonga) otilsa, uning haji qabul bo‘ladi” (ma’no tarjima).

Tushib ketgan toshlar haji qabul bo‘lmagan kimsalarning toshlaridir. Shuning uchun, ulamoi kiromlar o‘sha yerda tushib yotgan toshlar yerdan olib otilmasin degan masalani yozganlar. Chunki, u toshlar haji qabul bo‘lmagan kimsalarning toshlaridir.

Qur’oni karimda baytulloh haqida shunday deyilgan:

فِيهِ آيَاتٌ بَيِّنَاتٌ

Ya’ni: “Unda ochiq-oydin alomatlar bor”. (Oli Imron surasi, 97-oyat)

Ushbu ochiq-oydin alomatlardan biri ham, haji qabul bo‘ladigan kimsalarning shaytonga otiladigan toshlaridir.

Ikkinchi alomat:

Biz ulug‘larimizdan eshitgan haj qabul bo‘lishining ikkinchi alomati shuki, hajdan qaytib kelgandan keyin bandaning amallarida yaxshilanish paydo bo‘lishi, oldin farzlar va vojiblarga qanchalik e’tibor bo‘lgan bo‘lsa, endi undan ham ko‘proq e’tibor bo‘lishi, oldin gunohlardan saqlanishga qanchalik harakat qilingan bo‘lsa, endi yanada ko‘proq harakat bo‘lishidir. Agar biror kimsada bu narsa paydo bo‘lsa, u holda bu "maqbul haj"ga erishganligining belgisidir.

Uchinchi alomat:

Biz ulug‘larimizdan eshitgan yana bir boshqa alomat shuki, qayta-qayta u yerga borishga zavq kuchayib borishidir. Shuning uchun biz amallarimizni tahlil qilib olishimiz lozimdir. Hajdan keyin bizning amallarimizda o‘zgarish bo‘ldimi? Hajdan oldin bo‘lgan farzlar va vojiblarga e’tibor yanada yaxshilandimi yoki yo‘q? Hajdan oldin gunohlardan saqlanishga bo‘lgan harakatimiz yanada ziyoda bo‘ldimi yoki yo‘q? bunga qaraylik.

Agar o‘zgarishlar bo‘lgan bo‘lsa, u holda bu maqbul haj alomatidir.

Mayuslikka hech hojat yo‘q

Lekin, Xudo ko‘rsatmasin, agar amallarda yaxshilanish paydo bo‘lmasa va ayni o‘sha hajdan oldingi holat o‘zgarmasdan tursa, o‘shanda ham mayuslikka hech hojat yo‘q. Tavba eshiklari ochiqdir. Endi, barcha gunohlaringiz avf qilinishi uchun chin tavba qilib oling.

Allohninig valiysi bo‘lishning oson yo‘li

Hakimul ummat, mavlono Ashraf Ali Tahanoviy rahmatullohi alayh aytar edilar:

Odamlar Allohning valiysi bo‘lishni judayam qiyin ish, uning uchun yillar davomida mujohada va riyozat zarurdir deb o‘ylaydilar. Vaholanki, bu gap mutlaqo to‘g‘ri emasdir. "Allohning valiysi" degani, Allohning do‘sti deganidir. Allohning valiysi bo‘lishlik esa xar insonning ixtiyoridadir. Qachon xohlasalar, Allohning valiysi bo‘ladilar. Aynan hozir siz Allohning valiysi bo‘lishni xohlasangiz, u holda hoziroq Allohning valiysi bo‘la olasiz.

Aytdilarki, bir daqiqada inson Alloh ta’olo oldida uyalib, barcha gunohlariga tavba qilib olsin. Shunda, gunohlardan pok bo‘ladi. Chunki, hadisi sharifda keladi:

التائب من الذنب كمن لا ذنب له

Ya’ni: “Gunohdan tavba qiluvchi, xuddi gunohi yo‘q kimsa kabidir”. (Mishkoti sharif)

Tavba kimyoviy sxemaki, u turpoqni oltin va javharga aylantirib yuboradi. Lahzalarda inson gunohlardan pok bo‘ladi.

“Hajning qabul bo‘lishi” degandan maqsad nima?

Bu o‘rinda bir narsani tushunib oling: biri, hajning qabul bo‘lishi, ikkinchisi, hajning ado bo‘lishi. Ikkisi boshqa-boshqa narsadir. Qachonki, siz hajning barcha amallarini qoidaga muvofiq ado qilsangiz, shunda haj ado bo‘ladi. Hajning ikki rukni bor. Biri, xoh bir daqiqa bo‘lsa ham arafotda turishlik, ikkinchisi, tavofi ifozadir. Qolganlari esa, ba’zisi vojiblar, ba’zisi shartlar, ba’zisi sunnat va mustahablardir. Shunga ko‘ra, agar hajning shariatga muvofiq farzlar va vojiblarini ado qilib olsangiz, u holda hajning farzi ado bo‘ladi. Lekin agar haj maqbul bo‘lmasa, u holda unga savob yetmaydi. Shuning uchun, haj qabul bo‘lishining ma’nosi, unga ajr-savob ham berilishi deganidir.

Shukr qiling!

Agar hajdan kelgandan keyin siz amallaringizda yaxshilanishni sezsangiz, u holda buning uchun Alloh ta’ologa shukr qiling. Shukr qilishlik haqida Alloh ta’oloning va’dasi shuki, qachonki, siz biror ne’matga shukr qilsangiz, u holda Biz o‘sha ne’matni ziyoda qilib beramiz.

لَئِن شَكَرْتُمْ لَأَزِيدَنَّكُمْ

Ya’ni: “Qasamki, agar shukr qilsangiz, u holda albatta, sizga ziyoda qilamiz”. (Ibrohim surasi, 7-oyat)

Yaxshi amallarga yanada shavq paydo bo‘lsa, gunohlardan nafrat yanada ziyoda bo‘lsa, qancha shukr qilib borsangiz, shuncha bu ne’mat ziyoda bo‘lib boradi. Xayr amallar ko‘payib boradi va gunohlar kamayib boradi. Xattoki, bir vaqt shunday bo‘ladiki, toatda lazzat seza boshlaydi va gunohlardan nafrat bo‘ladi. Xudo saqlasin, agar goho gunohga mubtalo bo‘lsa, unda lazzat bo‘lmaydi.

Hajning ta’sirlari aslida taqvo holatidir

Siz muhtaram zotlar hajga tashrif buyurdingiz. Shunda u yerdagi muhitning sizga ta’sirlari bo‘ldi. Hozirgacha o‘sha ta’sirlar bor. Bundan oldin bu ta’sirlar so‘ngan edi. Ularni muhofaza qiling. Bu ta’sirlar aslida taqvo holatidir. Uni muhofaza qilishlik juda zarurdir. Qur’oni karimda taqvoning muhofaza qilishlik yo‘li aytilgan. Alloh ta’olo shunday deydi:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اتَّقُوا اللَّهَ وَكُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ

Ya’ni: “Ey, iymon keltirganlar! Allohga taqvo qiling va sodiqlar bilan birga bo‘ling”. ( Tavba surasi, 119-oyat)

Ushbu oyatda avval, “Ey, iymon keltirganlar! Allohga taqvo qiling (Allohdan qo‘rqing)” deyildi. Allohdan qo‘rqishdan maqsad, Allohga itoatsizlik qilmaslik va gunohlardan saqlanishlikdir.

Alloh taolo barchalarimizga shunday hajni nasib qilsin.

Toshkent shahar “Hazrati Ali” jome masjidi imom noibi

Abdulqayyum G‘ofurov tarjimasi

Maqolalar

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Mehmondorchilikning 10 odobi

22.01.2025 2934 10 min.

O‘z uyida yaqinlari, qo‘shnilari, yoru-do‘stlari yoki shulardan boshqa biror kishiga ziyofat bermaydigan inson bo‘lmasa kerak. Mehmondorchilik odoblari muqaddas dinimizda eng ahamiyatli islom odoblaridan hisoblanadi. Va dinimiz mehmondorchilikda har ikki taraf uchun, ya’ni mehmon va mezbon uchun lozim bo‘ladigan odoblarni shariatga kiritgan. Mehmon va mezbonga ziyofat o‘z samarasini berishi uchun, ushbu odoblarga rioya qilish lozim bo‘ladi. Biz avvalo, mezbonga taaluqli bo‘ladigan odob haqida so‘z yuritamiz.

Mezbonga taaluqli bo‘ladigan odoblardan birinchisi – yaxshi niyat qilish:

Ushbu odob, ziyofat sohibining o‘z yoru-do‘stlariga bergan ziyofatida, ularga bergan taomida va chiroyli kutib olishligida ajr olishni niyat qilish bilan bo‘ladi. Shuningdek, mehmon ham mezbonning chaqirig‘iga labbay deb, o‘z do‘stini ziyorat qilishda ajr olishni niyat qiladi. Natijada, ularning har biri ushbu qilgan amallariga ajr oladilar.

Ikkinchi odob – mehmonni chiroyli kutib olish:

Ziyofat sohibiga o‘z mehmonini tabassum, ochiq chehralilik, shuningdek, xursandchilik va xushxabar iboralari bilan kutib olishligi lozim bo‘ladi. Bu esa, ularning qalblarini xushnud qiladigan amallardan hisoblanadi. Ziyofat sohibi do‘stlari huzurida, ular o‘zlarini o‘z uylaridagidek his qilishlari uchun munosib joy hozirlamoqligi xam lozim bo‘ladi.

Zero, Abu Zarr (roziyallohu anhu)dan qilingan rivoyatda: Rosululloh sollallohu alayhi vasallam: “Do‘stingni yuziga tabassum qilishing ham, sen uchun sadaqadur”, deb marhamat qilganlar.

Darhaqiqat, Rosululloh sollallohu alayhi vasallam o‘zlarining huzurlariga kelgan qavmlarni chiroyli kutib olardilar. U zot sollallohu alayhi vasallam Abdul Qays qavmiga: “Marhabo! Xafaliksiz va nadomatsiz kelgan qavm, xush kelibsiz!”, der edilar. Termiziy rivoyati.

Shuningdek, Oisha (roziyallohu anho)dan qilingan rivoyatda: Nabiy sollallohu alayhi vasallam Fotima (roziyallohu anho)ga “Marhabo! Xush kelibsiz! qizalog‘im” deb marhamat qilganlar. Buxoriy va Muslim rivoyati.

Uchinchi odob – mehmonni munosib o‘ringa o‘tqizish:

Bu esa, xonadon sohibi o‘z mehmonlarini munosib bir makonga o‘tqazishligi mehmondorchilikning hurmatidir. Ana shunda, ular majlisda xotirjam o‘tiradilar. O‘sha joy mezbonning ahli baytlarini ochiq ko‘rsatib turadigan makon bo‘lmasligi yoki u yer mehmonga noxush hidlar keladigan va shunga o‘xshash noqulaylik keltiradigan joy bo‘lmasligi kerak. Va hokazo, ularni ifloslik bo‘lgan makonga yoki noloyiq bir shakldagi makonga o‘tqazmaslik lozim bo‘ladi. bu esa, mehmondorchilikning hurmati emas, albatta.

To‘rtinchi odob – ziyofatning majburiyatlariga rioya qilish va mehmonni hurmat qilish:

Xonadon sohibiga mehmonning haqqini o‘z o‘rniga qo‘yishligi lozim bo‘ladi. Masalan, ichimlik, yegulik va shunga o‘xshash narsalar ila bo‘ladi. Va ana shu narsalarni kechiktirmasligi yoki sekin harakat qilib, mehmonni qaytib ketishlikka o‘ylantirib qo‘ymasligi lozim bo‘ladi. Qur’oni karim mana shu narsalarni bizlarga o‘rgatadi. Alloh taolo Ibrohim alayhissalom haqlarida bayon qilib, O‘zining so‘zida;

“24. (Ey Muhammad), sizga Ibrohimning izzat-ikromli mehmonlari haqidagi xabar keldimi? 25. O‘shanda ular (Ibrohimning) huzuriga kirib, «Salom», deyishgan edi, u ham: «Salom, (Bular) notanish qavm-ku?», dedi. 26-27. So‘ng u asta oilasi oldiga chiqib, (qovurilgan) bir semiz buzoqni keltirdi-da, uni ularga yaqin qilib, «(Taomdan) yemaysizlarmi?» dedi. ”, degan.

“Zariyat surasining 24-27-oyatlari ”

Bu yerda ma’lum bo‘lishicha, Ibrohim alayhissalom mehmonlarni ogohlantirmasdan maxfiygina borib, ularga loyiq taomni tayyorlab, tezda uni ular o‘tirgan joyga keltirdilar. Bu esa, mehmonning haqlaridan hisoblanadi. Mehmonni hurmat qilishlik, Nabiy sollallohu alayhi vasallam buyurgan vojib ishlardandir. Dinimizda unga iymonning alomatlaridan deb, e’tibor beriladi.

Abu Hurayra roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisda: Rosululloh sollallohu alayhi vasallam: “Kim Allohga va oxirat kuniga iymon keltirgan bo‘lsa, mehmonini hurmat qilsin”, deb marhamat qilganlar. Buxoriy va Muslim rivoyati.

Beshinchi odob – mehmoni uchun ortiqcha mashaqqatni o‘z zimmasiga olmaslik:

Xonadon sohibiga mehmonlarga toqatidan ortig‘ini qilmasligi yoki mehmonini hurmati uchun ko‘p narsalarni o‘ziga yuklab olmasligi kerak. Balki, ularni hurmat qilish bilan birga ularga o‘zida bor narsalarni imkoniyat chegarasida taqdim qilishi lozim bo‘ladi. Chunki, Ibrohim alayhissalom ham o‘z mehmonlariga semiz buzoqni so‘ydilar va pishirib, ularning oldilariga qo‘ydilar. U zot o‘zlarida bor eng yaxshi narsani keltirdilar.

Oltinchi odob – mehmonning haqqini berish:

Mehmon bo‘lish sunnatga ko‘ra bir kecha kunduz, mehmon kutish uch kecha kunduz bo‘lishi joiz bo‘ladi. Undan ortiq bo‘lishi majburiy emas. Ammo, undan ortiq bo‘lishi mezbonga sadaqa bo‘lib yoziladi.

Nabiy sollallohu alayhi vasallam mehmonni ham, mezbonni ham haqqini joriy qilib, Abdulloh ibn Amrga; “Albatta, mehmondorchiligingni sening zimmangda haqlari bor” deb, marhamat qildilar.

Ya’ni, mehmondorchilik haqlaridan murod – mehmonlik va mezbonlikning haqlaridir.

Abdulloh ibn Amrdan qilingan rivoyatda; Nabiy sollallohu alayhi vasallam: “Kim Allohga va oxirat kuniga iymon keltirgan bo‘lsa, mehmonini hurmat qilsin. Mehmon bo‘lish bir kecha kunduz, mehmon kutish uch kecha kunduz bo‘lishi joiz bo‘ladi. Undan ortiq (mehmondorchilikni) bo‘lishi majburiy emas. Balki, ortiq bo‘lishi sadaqa bo‘lib yoziladi. To uni chiqarib yubormagunicha uning huzurida yashamoqligi unga halol bo‘lmaydi” dedilar. Buxoriy va Muslim rivoyati.

Ibn Hajar: “Ibn Battol shunday dedi; “Molik roziyallohu anhu mehmonning haqqi haqida so‘ralganda, u zot: “Uni bir kecha kunduz ikrom qiladi va unga tuhfa beradi va uch kun ziyofat qiladi.” dedilar.”

Men: “Birinchi kundan tashqari uch kun hisoblanadimi yoki undan hisoblanadimi?”, dedim.

Abu Ubayd javoban: “Unga birinchi kunda yaxshilik va iltifotlarni qilishlik majburiy bo‘ladi. Ikkinchi va uchinchi kunda oldidagi hozir bo‘lgan narsalarni unga taqdim qiladi, xolos. Odatdagidan tashqari ziyoda qilmaydi. So‘ngra unga bir kecha kunduz masofaga yetadigan narsa beradi. U musofir bir joydan boshqa joyga borishiga yetadigan narsa miqdoricha bo‘lib, “jiyza – manzil chegarasi” deyiladi.” Dedi.

Xattobiy shunday degan: “Ya’ni, agar, mehmon kelib tushsa, unga tuhfa berish va o‘zida bor imkoni yetgan narsalarda bir kecha kunduz unga yaxshilikni ziyoda qilishdir. Keyingi boshqa ikki kunda, u mehmonning oldida hozir bo‘lib turgan narsalarni unga taqdim qiladi, xolos. Agar uchinchi kun o‘tsa, darhaqiqat uni haqqi tugaydi. Keyingi kunlarda ham, mehmondorchilikni davom ettirsa, unga sadaqa qilganni savobi bo‘ladi.” dedi.” degan.)

Yettinchi odob – xonadon sohibi mehmonlarga aynan o‘zi xizmat qilishi:

Bu esa, qur’oni karim o‘sha Ibrohim alayhissalom qissasida bizlarga o‘rgatgan odobdir. Alloh taolo “Zoriyot surasining 26-27-oyatlari ”da:

"So‘ng u asta oilasi oldiga chiqib, (qovurilgan) bir semiz buzoqni keltirdi-da, uni ularga yaqin qilib, «(Taomdan) yemaysizlarmi?» dedi", degan.

Bu yerda Ibrohim alayhissalom aynan o‘zlari turib, mehmonlariga xizmat qilganliklari bayon qilinmoqda. Imom Buxoriy (rahmatullohi alayh) ham bu haqida o‘zlarining sahih to‘plamlarida “Mehmonni hurmat qilish va uning xizmatini aynan o‘zi qilishlik bobi” deb, alohida bob ajratganlar. Shubha yo‘qki, bu ish mehmonni hurmat qilish va uning xizmatini qilishdagi eng yaxshi amaldir.

Sakkizinchi odob – mehmonga u mehmon bo‘lib turish vaqtida yaxshiliklar qilish:

Ushbu odob, mehmonga uxlashi uchun bolalarning shovqin-suronidan panaroqda bo‘lgan to‘la-to‘kis munosib bir o‘rin tayyorlab berish, unga pokiza sochiqni taqdim qilish, unga yostiq tutish, hammomni unga tayyorlab qo‘yish, xushbo‘yliklarni yaqin qilish, o‘ziga qarab jamolini ko‘rish uchun ko‘zguni va yana shunga o‘xshash narsalarni taqdim qilish bilan bo‘ladi.

To‘qqizinchi odob – xonadon sohibi mehmonni birga eshikkacha kuzatib chiqishi:

Agar, mehmon ketishlikni xohlasa, xonadon sohibining o‘zi ham hovlining darvozasigacha unga qo‘shilib, birga kuzatib chiqishligi lozim bo‘ladi. bu esa, mehmonni ulug‘lash va uni hurmat qilishdir. Mehmon ketishlikka izn so‘rab turganda, xonadon sohibi o‘z joyidan qimirlamay o‘tiravermasligi kerak. Balki, uni kuzatib, ortidan o‘zi ham chiqadi.

Abu Ubayd imom Ahmadniing manzillariga ziyoratga borganlari haqida: “Men u zotning uylaridan turishlikka izn so‘rab, o‘rnimdan turgandim u zot ham men bilan birga turdilar”.

Shunda men u zotga: “Ey Abu Abdulloh unday qilmang” dedim.

U zot: “Sha’biy roziyallohu anhu shunday degan: “Ziyorat qilib kelgan kishining ziyoratining eng so‘ngi haqqi, mezbon hovlining darvozasigacha u bilan birga yurib chiqishligi va markabini ushlab turishligidir.” Dedilar.” Deb, aytib berganlar.”

O‘ninchi odob – mehmon ketishidan oldin eshikni yopib, kirib ketmaslik:

Mehmonni eshik oldiga kuzatib, xonadon sohibi mehmon markabiga minib yoki yurib ketmagunicha uyiga kirib, eshigini qulflab olmaydi. Chunki, bu kutib turishlik mehmonni ulug‘lash, uni hurmat qilish va unga iltifot ko‘rsatishdir. Muslmon kishiga bu odoblarga bee’tibor bo‘lishlik durust bo‘lmaydi.

Mahbuba Abduhalilova,
TII 3-kurs talabasi.