O`zbekiston musulmonlari idorasi

Qurbonliq hayvonini masxaralashga hech kimning haqqi yo‘q!!!

17.08.2019 3563 9 min.

Har bir inson tongda uyg‘onishi bilanoq smartfonini qo‘liga olib, u orqali ijtimoy tarmoqqa kiradi. Dunyodagi aksariyat odamning odati – bu. Shu tariqa, har bir kishi istasa-istamasa, o‘zini axborot maydoni ichida ko‘radi. Kimlardir bu maydonda – tarqatuvchi, kimlardir – oddiy ishtirokchi, kimlardir – o‘sha axborotlarning qurboni, kimlardir esa – shunchaki kuzatuvchi...

Afsuski, axborot tarqatish borasidagi mutloq erkinlik ba’zida tarbiyasizlikka sabab bo‘lib qolmoqda. Xususan, oxirgi vaqtlarda tarqatilayotgan lavhalar orasida haqoratli so‘zlar, tuhmatli iboralar, muayyan shaxslarni obro‘sizlantirish qasd qilingan tasvirlar ko‘payib bormoqda. Eng yomoni, ularning aksari bir guruh trollar yoki “feyk”, ya’ni soxta akkauntlar tomonidan uyushtirilmoqda. Bu qilmishlar ortida qanday g‘arazlar yotgani katta savol tug‘diradi...

Ayniqsa, bunday nomaqbul xatti-harakatlar islomiy qadriyatlar borasida ham uchrayotgani kishini yanada ko‘proq tashvishga solmoqda. Kechagina Qurbon hayiti arafasida ijtimoiy tarmoqlarda qurbonlikka hozirlangan jonliqlarning kelinlik libosida, musiqa sadosi ostida tasvirlangan yoki shunga o‘xshash videotasvirlar tarqatildi. Uni ko‘rgan ham ko‘rdi, ko‘rmagan ham ko‘rdi. Lekin, bilmadim, “internet ustalari”dan nechovlarining xayoliga qurbonlik ham – islom shiorlaridan biri ekani keldi? Illo, ayrim internet foydalanuvchilari qurbonlik ham – islom shiori ekanini bilganlarida edi, balki bu tariqa xatti-harakat qilmagan bo‘lardilar.

Alloh taolo islom shiorlarini qadrlashga targ‘ib qilgan va ularni toptash, masxara qilishdan qattiq qaytargan. Jumladan, Haq taolo Qur’oni karimda bunday deydi: “Ey, imon keltirganlar! Allohning (hajga doir) shiorlarini, “Harom oy” (haj oylari)ni halol deb hisoblamangiz... !” (Moida surasi 2 oyat). Yana bir oyati karimada: “(Gap) shudir. Yana kimki Allohning shiorlari (qurbonliklar)ni ulug‘ deb bilsa, bas, albatta, (bu) dillarning taqvosidandir” (Haj surasi 32 oyat), – deb xitob qilgan.

Bu haqda keyingi vaqtlarda olimu ziyolilarimiz turli sabablar bilan ko‘p va xo‘b yozishga, Alloh taoloning ushbu amrini bot-bot bizlarga eslatib turishga majbur bo‘lyaptilar.

Islom ta’limotiga ko‘ra “shior” so‘zi “nishon”, “belgi”, “alomat” ma’nolarini bildiradi. Yaratgan Parvardigorimiz Alloh taoloning dinining ko‘zga ko‘ringan va shon-shavkatining alomati bo‘lgan narsalar shior hisoblanadi.

Masalan:

Kalomulloh – Qur’oni karim, uning tilovati, azon;

Alloh taolo farz qilgan namoz, ro‘za, zakot, haj kabi dinimiz ustuni bo‘lgan ibodatlar;

shariatimizda ulug‘langan zotlar – payg‘ambarlar, sahobalar, tobeinlar, avliyolar, ulamolar, ilm ahllari;

hamda shariati Islomda qadrlangan Ka’batulloh, Makkai mukarrama, Madinai munavvara, Mino, Arafot, Quddusi sharif kabi joylar;

shuningdek barcha masjidlar va zamonlar – juma kuni, Ramazon oyi, muqaddas oylar;

qolaversa, ibodat buyumlari bo‘lmish tasbeh, salla va joynamoz kabi narsalar.

Alloh taolo O‘zining kalomi majidida (Haj surasi 36 oyati) bunday marhamat qiladi: “(Qurbon qilinadigan) tuya va sigirlarni Biz sizlar uchun Allohning shiorlaridan qildik. Sizlar uchun ularda yaxshilik bordir. Bas, ularga (so‘yish uchun) saf tortgan hollarida Alloh nomini zikr qilingiz!”.

Ushbu oyati karimada qurbonlikka so‘yiladigan hayvonlar ham Allohning shiorlaridan (!) ekani ta’kidlanmoqda. Hamda bularda bizlar uchun yaxshilik borligi eslatilmoqda. Oyatning mazmunidan qurbonlikka atalgan jonivorlarni hurmatlash, avaylash va e’zozlash – Xudodan qo‘rqishlik alomatlaridan ekani ayon bo‘ladi.

Avvalroq aytganimizdek, so‘nggi paytlarda ba’zi insonlarning Qurbon hayit arafasida ijtimoiy tarmoqlar orqali Qurbonlik qilinadigan hayvonlarni rasmlariga ishlov berib, turli masxaraomuz munosabatda bo‘lib, bu ishining oqibatini bilmasdan gunoh orttirib olayotgani esa achinarli holat, bilimsizlik, avomlik, boringki, johillik desa ham bo‘laveradi.

Alloh taoloning shiorlarini oyoq osti qilish, ulardan birortasini masxara qilish, kamsitish, behurmat qilish, xo‘rlash, mensimaslik, xor qilish mo‘min kishining kofir bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Savbon raziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisi sharifda, Hazrati Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi vasallam shariatning shiorini past sanaganlarni qattiq qoralab bunday deganlar:

“Aniq bilamanki, ummatim ichidagi ba’zi kimsalar Qiyomat kunida Tihoma tog‘i kabi ulkan hasanotlar bilan oppoq bo‘lib kelishadi, lekin Alloh taolo ularning amallarini to‘zigan chang kabi qilib qo‘yadi”.

Shunda Cavbon raziyallohu anhu: “Yo Raculalloh, bizga ularni cifatlab, ochiq bayon qilib bersangiz, bilmasdan o‘shalardan bo‘lib qolmaylik!”– dedi. Rasululloh sallallohu alayhi vasallam: “Ular cizlarning birodarlaringiz, cizlarga o‘xshagan odamlardir. Ular ham ciz kabi tunlari ibodat qiladi. Lekin ular shunday odamlarki, yolg‘iz qolgan vaqtlarida shariatning shiorlarini toptaydilar”, – dedilar (Imom Ibn Moja rivoyatlari).

Dinimiz ulamolari o‘zlarining fatvolarida shunda deyishgan: “Kim azonni masxara qilsa yoki Qur’oni karimni yengil sanab oyoq osti qilsa, yoki shar’iy ilmlarni yoxud ulamolarni masxara qilsa, ibodatlarni yengil sanab bajarmasa, yoki masjidni masxara qilsa, kofir bo‘ladi” (Manba: “G‘amzu uyunil basoir sharh ashboh van-nazoir” kitobi).

Ota-bobolarimiz Islom odobiga jiddiy e’tibor berganidan xabarimiz bor va ularning odob-axloqi bilan ba’zi-ba’zida maqtanib ham qo‘yamiz.

Ota-onalarimiz shariatimizdagi mustahab va odob amallariga ham qattiq e’tiborli bo‘lganlar. Ular odoblari go‘zalligidan tasbehlari ko‘ksilaridan pastga tushmagan. Joynamozlarini ham ehtiyotkorona, oyoq ostida qoldirmasdan, mehr ila alohida baland joylarga qo‘yganlar. Masjid atrofidan mehr bilan ohistalik bilan o‘tganlar. Azon aytilayotganda mehr bilan behuda so‘z aytmaganlar. Arab yozuvidagi matnlar bitilgan ashyolarni mehr bilan ehtiyotlab saqlaganlar. Nima sababdan? Chunki ular dinga aloqasi bor har bir narsaga ALOHIDA ODOB bilan muomala qilganlar! Chunki ular dinga aloqasi bor har bir narsaga O‘ZGACHA MЕHR bilan munosabat qilganlar! U odob – BЕTAKROR ODOB!!! U mehr – BЕQIYOS MЕHR!!!

Imom Abu Dovud Abu Umoma raziyallohu anhudan rivoyat qilgan hadisda Rasululloh sallallohu alayhi vasallam aytdilar: “O‘zi haq bo‘lca ham talashib-tortishmagan kishi uchun – jannat chekkarog‘idan uy berilishiga, hazillashib bo‘lsa-da yolg‘on gapirmagan kishi uchun – jannatning o‘rtasidan uy berilishiga, xulqini go‘zal qilgan kishi uchun esa – jannatning eng yuqori qismidan uy berilishiga men kafilman” (Imom Abu Dovud rivoyatlari).

Ming afsuski, hozirgi kunda ba’zilar shunday chiroyli ishlarga, jahon mamlakatlari va o‘zga diyorlar ichinda “o‘zbek xalqining noyob va go‘zal odoblari” deb tan olingan odoblariga bepisand bo‘lib, “hech narsa qilmaydi” qabilidagi gaplarni aytib, ota-onalarimiz betakror va beqiyos mehr bilan bajarib kelgan betakror va beqiyos dinimizning betakror va beqiyos odoblarini yo‘qqa chiqarishga urinmoqdalar. Vaholanki, shayton musulmon kishining birinchi bo‘lib imoniga hujum qilmaydi, balki birinchi bo‘lib musulmon kishini mustahab va odob bo‘lgan amallarga bee’tibor qilishga urinadi. Agar g‘olib chiqsa, dastlab sunnatga, keyin vojibga, so‘ng farz amallarga beparvo qarashga urinadi. Agar musulmon kimsani farz amalga ham e’tiborsiz qilishga erishsa, alaloqibat, Alloh saqlasin, imoniga ham hujum qilib, natijada imondan ajratadi!!!

Shunday ekan, har birimiz ota-bobolarimizning yo‘nalishlarini mahkam ushlab, barcha mustahab va odob amallarga to‘la amal qilish hamda dinimiz shiorlariga odob va axloq bilan muomala qilishimiz – betakror dinimiz talabidir!!!

Demak, yuqoridagi hukmlar jonliqlar bilan bog‘liq g‘alati holatlarni tarqatayotgan kishilarga saboq bo‘lishi kerak. Ular ham islomiy qadriyatlarga putur yetkazish evaziga ko‘ngilxushlik ila ommaning e’tiborini jalb qilish og‘ir gunoh ekanini anglab yetsinlar.

Yana bir jihat, so‘z erkinligi degani – istalgan narsani hech qanday mas’uliyatni his qilmasdan aytish, yozish, tarqatish degani emas. Balki har bir so‘z uchun javob bera olish mas’uliyatidir.

Og‘ziga kelganni demoq – nodonning ishi,

Oldiga kelganni yemoq – xayvonning ishi,

deb bejizga aytishmagan.

Har bir internet foydalanuvchisi aytayotgan gapi, tarqatayotgan axboroti uchun Alloh taolo oldida ham, mo‘min-musulmonlar oldida ham, jamiyat a’zolari va davlat qonunlari oldida ham javobgardir! Bu me’yor dunyoviy qonun-qoidalarda ham, diniy ta’limotimizda ham qat’iy belgilab qo‘yilgan!

Bir so‘z bilan aytganda,“feyk” akkauntlar yoki trollar yurituvchilari muborak dinimiz sha’niga dog‘ soluvchi lavhalar, buzg‘unchi sharhlar, haqoratli so‘zlar, tahqirlashlari uchun ikki dunyoda ham javob beradilar.

Iloho o‘zlarimizni ham, farzand-zurriyotlarimizni ham Mehribon Parvardigorimiz buyurgan, janob Payg‘ambarimiz sallallohu alayhi va sallam tavsiya etgan, o‘tmishda o‘tganlarimizni ruhlari shod bo‘ladigan, xalqimiz xursand bo‘ladigan, ota-onalarimiz rozi bo‘ladigan yo‘llardan yurishimizni nasib etsin!

Ibrohimjon INOMOV,

O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi o‘rinbosari

Maqolalar

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

110 yillik muammoga yechim

7.01.2025 7486 9 min.

Maxluqotlar ichida eng mukarram zot qilib yaratilgan insonning eng go‘zal xulqlaridan biri isrofdan saqlanish, Alloh o‘ziga rizq qilib bergan bergan ne’matlarni o‘rinsiz, behuda sarflamaslikdir. Bu fazilat har birimizning ezgu odatlarimizdan biriga aylansa, shubhasiz, hayotimizdagi juda ko‘p muammolarning eng maqbul yechimini topgan bo‘lar edik.

O‘zbekiston musulmonlari idorasi Ulamolar kengashining yaqindagina e’lon qilingan murojaatini o‘qib, bunga yana bir karra amin bo‘ldim va beixtiyor bunda roppa rosa bir yuz o‘n yil muqaddam, ya’ni 1915 yilda taniqli adibimiz Abdulla Qodiriyning “To‘y” she’rini esladim. Unda, jumladan, quyidagi misralar bor:

Qildi bu vaqt bizda javlon to‘y,

Oqchasi yo‘qni etdi hayron to‘y.

Bir-biridan oshurdilar to‘yni,

Topdi ravnaq g‘ayrat ila boyon to‘y.

Besh kun o‘tmay to‘yni so‘ngidin

Ketibon mulklar bois fig‘on to‘y.

Boyon to‘yig‘a yerlilar qarab,

Etdi sarf toki tandagi jon to‘y...

Ming taassuflar bo‘lsinki, bu holatlar bugungi kunimizda ham davom etmoqda. Eng achinarlisi, yildan yilga to‘ylar, oilaviy tantanalar, marhumlar xotirasi, haj va umraga borib-keluvchilarni kutib olishga bag‘ishlangan yig‘inlar turi yanada ko‘payib, sarf-xarajati oshsa-oshyaptiki, kamaymayapti. Abdulla Qodiriy bobomiz ta’kidlaganlaridek, “Boyon to‘yig‘a yerlilar qarab, Etdi sarf toki tandagi jon to‘y” bo‘lmoqda. Ko‘pincha, bor-budini sarflab, to‘y qilgan kishidan shu kungacha nechta kitob o‘qib chiqqanligi yoki farzandlariga qaysi kitoblarni olib berganligini so‘rasang, javob bera olmaydi. Uyida farzandlari kitob o‘qishi, vazifa tayyorlashi uchun sharoit ham yaratib berilmagan. Ayrimlar bilan suhbatlashsangiz, maktab uchun zarur bo‘lgan daftar-qalam kabilarning narxi oshib ketganidan, kitoblar qimmatligidan noliydi, lekin qizining bir kunlik to‘y libosiga, o‘nlab mashinalar saf tortgan nikoh kortejiga, dabdabali to‘y bazmiga g‘ing demay millionlarni sarflab yuborishga tayyor.

Yillar davomida, ko‘pincha, xorijda ishlab topganini ana shunday behuda, bu dunyo uchun ham, oxirat uchun ham hech qanday manfaat keltirmaydigan ishlarga sarflab yuboradi-da, qarzlarini uzish uchun yana chetga otlanadi yoki umuman o‘sha yerdan turib, to‘yni “moliyalashtiradi”, ming orzu-havaslar bilan qilgan to‘yida o‘zi ishtirok etmaydi. To‘y-ma’rakalarimizdagi isrofgarchiliklar zamiridagi eng katta muammolardan yana biri ayrim oilada farzandlar voyaga yetishi bilan ularni o‘qitib olim qilish uchun emas, balki pul topish uchun xorijga jo‘natishdir.

Bugun bunday yoshlarimizning ko‘pchiligi biror sohani tanlab, chuqur va har taraflama bilim olish uchun o‘qish o‘rniga xorijda kasbsiz-hunarsiz kimlarningdir qo‘liga qaram bo‘lib qolayotgani hech kimga sir emas. Murojaatda “...bir-biridan o‘tib tushadigan, kimo‘zarga, riyoga, isrofga to‘la ishlar xalqimizning jiddiy muammolaridan biri bo‘lib kelmoqda” deya ta’kidlanishdan maqsad to‘y-ma’rakalarimizning xuddi ana shu jihatlariga e’tibor qaratishdir.

Murojaatda ta’kidlangan yana bir jihat diqqatimni o‘ziga tortdi: “Shu o‘rinda, ziyolilar, yoshi keksa otaxonu onaxonlar, nuroniylarga aytar so‘zimiz, keling, birgalikda yurtimiz aholisiga, ayniqsa, yuqoridagi kabi isrofgarchilik va dabdaba qilayotganlarga tushuntirish ishlarini ko‘paytiraylik, bu kabi illatlarga birgalikda barham beraylik. Alloh taolo ato etgan mol-dunyoni isrof qilish – katta gunoh, ekanini uqtiraylik! Buning o‘rniga topganlarimizni savobli ishlarga sarflab, beva-bechora, nochor, muhtojlarga yordam beraylik, ana shunda ulkan savobga ega bo‘lamiz, inshoaalloh!” – deyiladi unda.

Darhaqiqat, bu muammolarni hal etish bir-ikki kishining qo‘lidan keladigan ish emas. Unga barchamiz bir yoqadan bosh chiqarib, bir tan, bir jon bo‘lib kirishishimiz, yoshlarimizga bugungi xatti-harakatlari, kuch-g‘ayratlari, bilimlarini bir-ikki kunlik to‘y-tomosha uchun mablag‘ topish, so‘ng hammaning “havasini keltiradigan” to‘y uchun emas, balki kelajakda o‘zining birovga muhtoj bo‘lib qolmasligi uchun intilishga qaratishlari zarurligini uqtirishimiz kerak.

Shu o‘rinda Hazrat Alisher Navoiyning “Hayrat ul-abror” dostonidagi “Hotami Toy” haqidagi hikoyati esga tushadi. Unda aytilishicha, o‘zining o‘ta saxiyligi bilan dong taratgan Hotami Toydan: “Siz o‘zingizdan ham himmatliroq kishini ko‘rganmisiz?” – deb so‘rashibdi. Shunda u bir kuni yuz tuya va hisobsiz qo‘y-qo‘zilarni so‘yib, elni chorlab, juda katta ziyofat uyushtirganini, orada biroz nafas rostlash uchun ko‘chaga chiqqanini va yelkasida bir bog‘ o‘tin, qo‘lida hassa bilan har qadamda bir nafas rostlab kelayotgan qariyani ko‘rganini aytadi. O‘zining unga: “O‘zingni buncha qiynab nima qilasan. Eshitmadingmi, bugun Hotami Toy juda katta bazm uyushtirib, butun elni chorlab, ziyofat bermoqda. Tashla o‘tiningni, kir, sen ham bu ziyofatdan bahramand bo‘l!” – deganini aytadi. Shunda qariyaning javobini tinglang:

...K-ey solibon hirs ayog‘ingg‘a band,

Ozu tama’ bo‘ynuga bog‘lab kamand.

Vodiyi g‘ayratg‘a qadam urmag‘on,

Kunguri himmatg‘a alam urmag‘on.

Sen dog‘i chekkil bu tikan mehnatin,

Tortmag‘il Hotami Toy minnatin.

Bir diram olmoq chekibon dast ranj,

Yaxshiroq andinki birov bersa ganj...

Demak, haqiqiy himmat kimgadir qaram bo‘lish, kimlardandir nimaningdir ilinjida yashash emas, balki o‘z kuchi, g‘ayrati, bilimi bilan hayotdagi orzu-maqsadlariga erishishdir. Shu o‘rinda orzu-maqsadlarning ham qanday bo‘lishiga e’tibor qaratish zarur.

Yuqorida aytib o‘tganimizdek, to‘y-tomosha, turli tadbir va ma’rakalarni el ko‘ziga, “odamlar nima deydi” uchun tashkil qilish emas, balki, ortiqcha sarf-xarajatlarsiz, dabdabalarsiz o‘tkazish, ortib qolgan mablag‘ni o‘zining, farzandlarining ilm olishlari uchun sarflashni maqsad qilish ayni muddao bo‘lar edi. Chunki Umar roziyallohu anhudan rivoyat qilingan hadisi sharifda Payg‘ambar sollallohu alayhi vasallam: «Albatta, amallar niyatga bog‘liqdir. Albatta, har bir kishiga niyat qilgan narsasi bo‘ladi...» dedilar».

Demak, biz nimani niyat qilib, ishga kirishsak, shubhasiz, o‘sha maqsadimiz amalga oshadi. Hotami Toy birovlarning minnatli taomidan ko‘ra, o‘z mehnati bilan topgan bir dirhamni afzal ko‘rgan ana shu o‘tinchi cholni o‘zidan ko‘ra himmatliroq hisoblagan ekan. Albatta, har bir jamiyatda bo‘lgani kabi bizning oramizda ham u yoki bu sabab tufayli sog‘lom kishilar bilan birga imkoniyati cheklangan kishilar borligi ayni haqiqat. Biroq ko‘rib turibmizki, bunday kishilarning hammasi ham kimlargadir muhtoj bo‘lib yashashni emas, o‘z imkoniyatlaridan kelib chiqqan holda bilim olish, kasb-hunarga ega bo‘lish va o‘z ehtiyojlarini o‘zi qondirishni afzal ko‘rmoqdalar. Aksincha, ba’zida to‘rt muchasi sog‘lom kishilar kambag‘allikni o‘ziga “imtiyoz” sanab, tinimsiz ravishda turli idoralarga “shikoyatlar” yog‘dirmoqdalar. Murojaatda ta’kidlangan xayru saxovatni amalga oshirishda bunday “imtiyoz” egalari emas, haqiqatan ham shunga muhtoj oilalarni izlab topish va “otaliqqa olib, ularning farzandlarini o‘quv kurslarida o‘qitishi, kasb-hunarga o‘rgatishi va doimiy daromadga ega bo‘lishiga ko‘maklashish” zarur. Ha, ayni ko‘maklashish, ya’ni ularni xayru saxovatga o‘rgatib, kimlarningdir yelkasiga yuklab qo‘yish emas, balki kelajakda to‘g‘ri yo‘l topib olishlari uchun moddiy va ma’naviy jihatdan qo‘llab-quvvatlash kerak.

Albatta, har bir hududda o‘ziga to‘q, boy-badavlat kishilar bor. Allohga hamdlar bo‘lsinki, yurtimizda yaratilayotgan shart-sharoitlar natijasida bunday oilalarning soni oshib bormoqda. Ularning ko‘pchiligi xayru saxovatli insonlar ekanligi ham hech kimga sir emas. Murojaatdan ko‘zlangan yana bir xayrli maqsad shuki, imom-xatiblarimiz o‘z hududlaridagi ana shunday saxovatpesha insonlarni yaxshi tanishadi va bilishadi. Shuning uchun ularni o‘z hisoblaridan yoshlarimizning ilm olishlariga ko‘maklashish, buning uchun maktablarimizni zarur asbob-uskunalar bilan jihozlanishiga ham o‘z hissasini qo‘shishga chaqirish ham savobdi ishlardan biridir.

Murojaatda ta’kidlangan yana bir jihat biz imom-xatiblar uchun juda muhim ekanligini e’tirof etish kerak deb, o‘ylayman. Unda “imom-xatiblar tomonidan to‘y-ma’raka marosimlardagi isrofgarchilik, umra ziyoratidan qaytgandan keyin har xil xo‘jako‘rsin marosimlari uyushtirishdek illatlarning oldini olish yuzasidan targ‘ibot ishlarini amalga oshirish” belgilab qo‘yilgan. Bu vazifani amalga oshirishda, avvalo, har bir imom-xatibning o‘zi shaxsiy namuna ko‘rsatishi, o‘zlari qilayotgan, shuningdek, masjidlar hududida o‘zlari ishtirok etayotgan to‘y-marosimlarini ortiqcha dabdabalarsiz, isrofgarchilikka yo‘l qo‘ymasdan o‘tkazilishiga erishishi kerak. Shundan keyin targ‘ibot olib borilsa, ko‘ngildagidek bo‘ladi. Aks holda xalq orasida turli mish-mishlar, fitnalar avj olishi va natijada qosh qo‘yaman deb, ko‘z chiqarishi ham hech gap emas.

So‘zimga yakun yasar ekanman, Adiy ibn Hotam roziyallohu anhudan rivoyat qilingan quyidagi hadisni eslashni lozim topdim. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar: “Yarimta xurmo (ni infoq qilib) bo‘lsa ham, do‘zaxdan saqlaninglar”, (Imom Buxoriy, Imom Muslim rivoyati).

Alloh har birimizni xayru saxovatli bandalaridan qilsin!

Alisher domla NAIMOV,

Farg‘ona viloyati bosh imom-xatibi o‘rinbosari