Ijtimoiy tarmoq foydalanuvchilari o‘z sahifalariga masjidda, oshxonada o‘tirgan, dam olishga turli joylarga borganlarining rasmlarini joylashadi. Ularning qalblarini biz bilmaymiz. Ammo riyo, maqtanish kabi illatlardan ehtiyot bo‘lishga chaqiramiz.
Sahifamga masjidda o‘tirganimning rasmini qo‘ymaganim, masjidga bormasligimni anglatmaydi!
Bolalarimning Qur’on, namoz o‘qib o‘tirgan rasmlarini sahifamga qo‘ymaganim, mening bolalarim Qur’on tilovat qilmaydi, namoz o‘qimaydi deganim emas!
Ovqatlanib o‘tirganimning rasmini qo‘ymaganim, oshxona va kafelarga bormasligimni, umuman ovqatlanmasligimni anglatmaydi!
Turkiya, Dubay, Bali kabi joylardagi dengiz bo‘ylarida, yaxtalarda turgan rasmimni sahifamga joylamaganim, u yerlarga bormasligimni anglatmaydi!
Oilamiz suratini sahifamga joylamaganim, bu dunyoda bir o‘zim yolg‘iz yashashimni anglatmaydi!
Yeb o‘tirilgan muzqaymoq rasmini sahifamga qo‘ymaganim, oilam yoki do‘stlarim bilan muzqaymoqxo‘rlik qilmasligimni anglatmaydi!
Bolalarimning istirohat bog‘idagi rasmlarini sahifamga qo‘ymaganim, bolalarimni istirohat bog‘lariga olib borib, ularning ko‘ngillarini ko‘tarmasligimni anglatmaydi!
Men faqat riyo va maqtanchoqlik bo‘lib qolishidan, amallarimning savobidan mahrum bo‘lib qolishdan qo‘rqaman!
Dam olish uchun Turkiya, Dubay, Bali, Antaliya, Issiqko‘l kabi joylarga, ovqatlanish uchun turli oshxona va kafelarga, shuningdek, farzandlari bilan istirohat bog‘lariga bora olmaydigan kishilarning dillari o‘ksib, og‘rib qolishidan, qolaversa, oilamga, bolalarimga ko‘z tegishidan, kimlarningdir hasad qilishidan qo‘rqaman.
Azizlar, kun davomida nimalar qilganimiz, qayerlarga borganimiz, kimlar bilan uchrashganimiz, nimalar deganimiz, nimalar yeganimiz aks etgan rasmlarni tarmoqlarga joylayverishni to‘xtataylik!
Amallarimizga riyo aralashishidan saqlanaylik! Zero, amallarga riyoning kirib qolishi chumolining o‘rmalashidan ham maxfiyroqdir.
Yon-atrofimizdagi nochor, befarzand, kamxarj hamda oilasiz kishilarning dillarini og‘ritib qo‘yishdan ehtiyot bo‘laylik!
Axir dinimizda qo‘shnilarga ozor bermaslik, agar taomidan qo‘shnisiga ham chiqarmaydigan bo‘lsa, taomning hidini imkon boricha ularga sezdirmaslik, qozonga kapgirni qattiq urmaslik, agar qo‘shnisining bolalariga ham shirinlikdan ulashmaydigan bo‘lsa, u holda farzandining qo‘liga shirinlik berib ko‘chaga chiqarmaslik kabi ko‘rsatmalar kelgan-ku!
Bizning yozganlarimizni har kuni o‘qiydigan, postlarimizdan kunda xabardor bo‘lib boradigan ijtimoiy tarmoqlardagi do‘stlarimiz ham bizning qo‘shnilarimiz hisoblanadi. Demak, qo‘shnilarga ozor bermaslik borasida ularni ham e’tiborga olishimiz kerak.
Alloh taolo bizning farosatimizni ziyoda aylab, riyo, manmanlik va maqtanchoqlik kabi illatlardan asrasin!
Nozimjon Hoshimjon tayyorladi
Tarixchilar Usmonli sultonlarining haj ziyoratiga bormaganiga ikki sababni ko‘rsatadilar:
1. Xavfsizlik muammolari:
Sultonlar haj safariga borishda xavfsizlik muammolariga duch kelgan bo‘lishlari mumkin. Ular uchun hajga borish oddiy odamlarnikidan farqli ravishda murakkab bo‘lgan, chunki sultonning yo‘lda hujumga uchrash xavfi katta edi. Bu holat katta qo‘shin bilan safar qilishni talab qilardi. Haj niyatida yo‘lga chiqib qon to‘kishga sabab bo‘lmasligini afzal bilganlar.
2. Davlat boshqaruvidagi mas’uliyat:
Sultonlar mamlakatni muddatsiz tark etish xavfli deb hisoblashgan. Haj safarlari bir necha oy davom etgani sababli, davlatni hukmdorsiz qoldirish anarxiya va siyosiy beqarorlikka olib kelishi mumkin edi. Shuning uchun sultonlar haj o‘rniga davlat boshqaruvi va xarbiy yurishlarga ustunlik berganlar.
Vaqt o‘tishi bilan Usmonlilar sulolasiga bu an’anaga aylandi. Sultonlar “hajji badal” qilishni tayinlagan bo‘lishi mumkin.
Shu bilan birga, Usmoniy sultonlari Makka va Madinaga doim e’tibor qaratgan. Ular har yili xayriya karvonlarini jo‘natib, muqaddas shaharlarning aholisiga moliyaviy yordam ko‘rsatganlar va Haramayn masjidlarini ta’mirlab, kengaytirib turganlar.
Po‘latxon Kattayev,
TII Hadis va Islom tarixi fanlari kafedrasi katta o‘qituvchisi.