Saudiya Arabistoni Haj vazirligi tomonidan O‘zbekiston hojilarga yaratilgan shart-sharoitlar bo‘yicha Malayziya, Indoneziya, Turkiya singari birinchi beshtalik davlatlar safiga kiritildi. Bu haqda O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasi huzuridagi Din ishlari bo‘yicha qo‘mita raisi, “Haj-2019” Ishchi guruhi rahbari Jasur Akramov Makka shahrida yurtimiz hojilari bilan tashkil etilgan uchrashuvda ma’lum qilindi.
Bunday yuksak e’tirofga o‘z-o‘zidan erishilgani yo‘q, albatta. Uning zamirida muhtaram Prezidentimiz tavsiyasi asosida muqaddas haj ziyorati tadbirlarini tashkil etish va o‘tkazish masalalariga jiddiy e’tibor qaratilayotgani, bo‘lg‘usi hojilar uchun zarur barcha shart-sharoit yaratib berilayotgani mujassamdir.
Darhaqiqat, bu yilgi haj mavsumiga tayyorgarlik ishlari nisbatan erta boshlanib, yuqori tajribaga ega shirkatlar bilan shartnomalar tuzildi, eng zamonaviy mehmonxonalar ijaraga olindi. Bundan tashqari, 7200 nafar ziyoratchiga mavsum davomida namunali xizmat ko‘rsatish uchun 35 nafardan iborat Ishchi guruhi, 140 nafar guruh rahbari (ellikboshi), 35 nafar shifokor va 15 nafar oshpaz jalb etilgani diqqatga sazovordir.
— Haj amalini bajarish uchun ushbu muqaddas manzil-makonga yetib kelib, bekamu ko‘st ibodat qilishga intilayotganingiz, bugungi kunga qadar Hazrati Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga salom yo‘llaganingiz, umrani ado etganingiz — ulug‘ baxt, — deydi O‘zbekiston musulmonlari idorasi raisi, muftiy Usmonxon Alimov hazratlari. — Bu Allohning eng suygan bandalariga nasib etadi. Davlatimiz tomonidan haj mavsumi davomida sizlar uchun barcha shart-sharoit muhayyo qilib berilmoqda. Bu muhtaram Prezidentimiz tashabbusi bilan odamlarni rozi qilish yo‘lida olib borilayotgan xayrli ishlar samarasidir. Zotan, odamlari rozi yurtga Yaratgan ham ne’matlarini yog‘diradi, insha Alloh.
Uchrashuvda keyingi paytda diniy sohada olib borilayotgan islohotlar haqida ham so‘z yuritilib, masjid-madrasalarni davlat ro‘yxatidan o‘tkazishda imtiyozlar berilgani, Xalqaro islom akademiyasi ta’sis etilgani, “Vaqf” xayriya jamoat fondi tuzilgani, Xalqaro Islom sivilizatsiya markazi, Mir Arab oliy madrasasi, Imom Buxoriy, Imom Termiziy xalqaro ilmiy tadqiqot markazlari tashkil etilgani, Hadis, Kalom, Aqida, Fiqh va Tasavvuf ilmi maktablari tuzilgani alohida qayd etildi. Ayniqsa, haj qiluvchilar soni oshirilib, umra safariga cheklanmagan miqdorda ziyoratchilar borishi mumkin ekani xalqimiz uchun katta imkoniyat bo‘lgani aytib o‘tildi.
Ziyoratchilarni qiziqtirayotgan savollarga muftiy va Ishchi guruhi a’zolari tomonidan batafsil javob qaytarilib, haj ibodatining qolgan ruknlarini bajarish yuzasidan yo‘l-yo‘riq va ko‘rsatmalar berildi.
Said RAHMONOV
1. Olimning to‘liq ismi sharifi Muhammad ibn Muhammad ibn Mahmud Abu Mansur Moturidiy Samarqandiy Ansoriy.
2. Kamoliddin Bayoziyning tahqiqiga ko‘ra bu zotning nasabi ulug‘ sahobiy Abu Ayyub Ansoriyga borib taqaladi.
3. Abu Mansur Moturidiyning qaysi yilda tug‘ilgani aniq ma’lum emas. Ammo ustozi Muhammad ibn Muqotil Roziy hijriy 248 (milodiy 862) yilda vafot etgani aytilgan. Shunga ko‘ra, Abu Mansur Moturidiy hijriy 240 (milodiy 854) yildan oldin tug‘ilgani taxmin qilinadi.
4. Imom Moturidiy ko‘plab ustozlardan ta’lim olgan. Quyidagilar ularning eng mashhurlari:
5. Ushbu olimlar Imom Moturidiyni Imom Abu Hanifa rahimahullohgacha bo‘lgan sanadini bog‘lovchi ustozlar hisoblanadi.
6. Imom Moturidiyning shogirdlari uning ilimy merosini davom ettirib, bu ta’limotni rivojlantirganlar. Masalan:
7. Abu Mansur Moturidiy tafsir, usulul fiqh va aqoid kabi shar’iy ilmlarning turli yo‘nalishlari bo‘yicha asarlar ta’lif etgan.
8. Tafsir yo‘nalishi bo‘yicha “Ta’vilotu ahli sunna” nomli tafsir yozgan.
9. Usulul fiqh yo‘nalishida “Ma’xozush sharoi’” (Shar’iy hukmlar manbasi) va “Jadal” (Ilmiy bahslar) nomli ikkita kitob yozgan.
10. Ulamolar Abu Mansur Moturidiy aqoid ilmi bo‘yicha yozgan asarlarini o‘rganib chiqib, ularni uch turga ajratganlar:
11. Abdulhay Laknaviy “al-Favoidul-bahiya” asarida Imom Abu Mansur Moturidiyni mutakallimlar imomi va musulmonlarning to‘g‘ri aqidasini asoslab bergan buyuk alloma sifatida tavsiflaydi. Uning ta’kidlashicha, Imom Moturidiy benazir asarlar yaratib, botil aqida vakillarining buzg‘unchi g‘oyalariga raddiyalar bergan.
12. Ulamolar aytadilarki, Hujjatul Islom (Islom dini hujjati) deyilganda faqat Imom G‘azoliy tushunilganidek, Imomul hudo (to‘g‘ri yo‘lga boshlovchi) deyilganda ham faqat Imom Moturidiy tushuniladi.
13. Butun hayotini ilm ma’rifat o‘rganish va uni yoyish bilan o‘tkazgan Abu Mansur Moturidiy rahmatullohi alayh hijriy 333 (milodiy 945) yilda taxminan to‘qson besh yoshida Samarqandda vafot etgan va Chokardiza qabristoniga dafn etilgan.
14. 2020 yil O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev tashabbusi bilan O‘zbekiston xalqaro islom akademiyasi huzurida “Imom Moturidiy xalqaro ilmiy-tadqiqot markazi” tashkil etilgan.
15. Shuningdek, 2025 yil mart oyida Davlatimiz rahbari tomonidan buyuk olimga yuksak hurmat ifodasi o‘laroq “Imom Moturidiy tavalludining 1155 yilligini keng nishonlash to‘g‘risida”gi qaror qabul qilindi.