O`zbekiston musulmonlari idorasi

Baraka nima?

7.06.2019 6688 10 min.

Baraka – yaxshilikning ziyoda bo‘lishi, unib-o‘sishi, barqaror va davomli bo‘lishidir.

Baraka vaqtga tushsa, uni kengaytiradi, inson o‘sha vaqt ichida ko‘p ishlarni qilishga ulguradi.

Baraka jasadga tushsa, uni quvvatli qilib, ko‘p narsaga imkoniyati yetishiga sabab bo‘ladi.

Baraka farzandlarga tushsa, ularning solih, axloqli bo‘lishiga sabab bo‘ladi.

Baraka pulga tushsa, u pulning ko‘p narsalarga yetishiga sabab bo‘ladi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam 23 yil ichida butparastlik, jaholatni yo‘qotib, tavhid, axloq, ma’rifatni yoydilar. Insoniyatga ustozlik qiladigan ummatni tarbiya etdilar. Bular vaqt, umr, tana, da’vat ishlariga berilgan barakaning ko‘rinishidir.

Alloh taolo yerni barkali qilib qo‘ygani haqida Qur’oni Karimda shunday degan:

“Sen: “Sizlar haqiqatan ham yerni ikki kunda yaratgan zotga kufr keltiryapsizmi va Unga tengdoshlar qo‘shyapsizmi?! Axir U zot olamlarning Robbi-ku! U zot o‘sha(yer)ning ustida tog‘larni qildi, uni barakotli qildi va uning (ahli) rizqini to‘rt kunda o‘lchovli etib taqdir qildi. Bu so‘rovchilar uchundir”, deb ayt”. (Yerning rizqi, ya’ni yer, ahlining rizqi o‘lchovli, belgili qilib qo‘yilgan. Hammasi o‘lchovli, hammasi taqdir qilingan.) (Fussilat surasi, 9-10-oyatlar).

Inson yerning bu barakasidan foydalanishi uchun Allohga iymon keltirib, Unga taqvo qilishi kerak. Robbimiz shunday marhamat qiladi:

“Agar qishloqlar ahllari iymon keltirganlarida va taqvo qilganlarida edi, Biz, albatta, ularga osmonu yerdan barakotlarni ochib qo‘yar edik. Lekin ular yolg‘onga chiqardilar, bas, ularni qilgan kasblari tufayli tutdik”. (Ushbu oyati karimada bayon qilinayotgan oddiy va sodda haqiqatni insoniyat tushuna olmayotgani g‘oyatda ajablanarli hol. Inson uchun osmon va zamindan barakot eshiklari ochilishi uchun birgina shart kifoya, ya’ni, u iymonli va taqvoli bo‘lishi lozim ekan. Ana o‘shanda insonga osmonu zamindan barakotlar eshigi lang ochib qo‘yiladi. Chunki iymon insonni barakotli hayot yo‘liga boshlaydi. Chunki taqvo insonni farovon hayot yo‘liga soladi. Iymon bilan taqvo bir-biriga chambarchas bog‘liq bo‘lganidek, barakot ham ularga bog‘liqdir. Bu haqiqatga kattayu kichik har bir sohada guvoh bo‘lishi mumkin.) (A’rof surasi, 96-oyat).

Qur’on va sunnatdagi matnlarni o‘rganib chiqqan ulamolarimiz barakaga erishishning sabablari quyidagilardan iborat ekanini bayon qilganlar:

Alloh taologa taqvo qilish va Unga tavakkul qilish.

“Kim Allohga taqvo qilsa, U zot uning yo‘lini ochib qo‘yur. Va unga o‘zi o‘ylamagan tarafdan rizq berur. Kim Allohga tavakkal qilsa, bas, unga U zotning O‘zi kifoyadir” (Taloq surasi, 2-3-oyatlar).

Qur’onni tilovat qilish.

Alloh taolo Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamga barakotli, muborak Kitobni nozil qilgan:

“Biz senga nozil qilgan Kitob muborakdir. Aql egalari uning oyatlarini tadabbur qilishlari va eslashlari uchundir”. (Qur’on oyatlaridan aqlli kishi eslatma oladi) (Sod surasi, 29-oyat).

Mo‘minlar ushbu muborak kitobga ergashsalar, undagi hukmlarga amal qilsalar, uni doim tilovat qilsalar, ularga qalblarida, iymonlarida, amallarida baraka beriladi.

Gunohlarni tark etib, istig‘forni doim aytib yurish.

Ma’lumki, gunohlar insonning umridan, rizqidan baraka ketishiga sabab bo‘ladi. gunohlarni tark etish va qilgan xatolariga tavba qilib, istig‘forda davomli bo‘lish esa barakaning kelishiga boisdir.

Alloh taolo Qur’oni Karimda shunday degan:

“Bas, o‘z Robbingizga istig‘for ayting, albatta u gunohlarni ko‘plab mag‘firat qiluvchidir, dedim. U zot osmondan ustingizga ketma-ket (baraka yomg‘irini) yuboradir. Va sizga molu mulk va bola-chaqa ila madad beradir va sizlarga bog‘u rog‘lar hamda anqorlarni beradir” (Nuh surasi, 10-12-oyatlar).

Baraka so‘rab duo qilish.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam biz ummatlariga Alloh taolodan baraka so‘rab duo qilishni o‘rgatganlar. U zoti bobarakotga pishgan yangi meva olib kelinsa, “Ey Alloh, bizga shahrimizda, mevalarimizda, muddimizda, so’imizda ko‘plab baraka bergin” deb duo qilardilar. Imom Muslim rivoyat qilgan.

Nabiy sollallohu alayhi vasallamning o‘zlari ko‘p duolarida Alloh taolodan baraka so‘rardilar. Shuningdek, yangi farzand ko‘rgan, yangi uylangan kishilarga ham baraka tilardilar. Taom paytida ham “Ey Alloh, bizga rizq qilib bergan narsangda baraka bergin, bizni mag‘firat etib, holimizga rahm qilgin” derdilar. Shuning uchun Alloh taolodan rizqda, molu dunyoda, farzandlarda, ilmda, amalda, kunlarda baraka berishini so‘rab duo qilishimiz kerak.

Alloh taologa shukr qilish.

Alloh taolo Qur’oni Karimda shunday deb marhamat qilgan:

“Va Robbingiz sizga: “Qasamki, agar shukr qilsangiz, albatta, sizga ziyoda qilurman. Agar kufr keltirsangiz, albatta, azobim shiddatlidir”, deb bildirganini eslang” (Ibrohim surasi, 7-oyat).

Halol rizq.

Agar inson rizqida, sog‘ligida va farzandlarida barakani ko‘rishni istasa, halol kasb qilishga va halol luqma yeyishga astoydil urinsin, harom va shubhali narsalardan uzoq yursin! Mehnat qilayotgan joyida, xoh savdogar bo‘lsin, xoh quruvchi bo‘lsin, xoh duradgor bo‘lsin, xoh huquqshunos bo‘lsin, xoh o‘qituvchi bo‘lsin, xoh shifokor bo‘lsin, rostgo‘y, omonatdor, iffatli, samimiy bo‘lishi shart. Barcha kasb egalari o‘zlari mehnat qilayotgan joylarida o‘g‘rilik, poraxo‘rlik, sudxo‘rlik, birovning mulkini o‘zlashtirish, yo‘lto‘sarlik, qaroqchilik kabi harom yo‘llardan saqlansinlar! Zero, Hakim ibn Xizom roziyallohu anhu rivoyat qiladilar: “Nabiy sallallohu alayhi vasallam: “Agar sotuvchi o‘z molining aybini yashirsa va oluvchi ham g‘irromlik qilsa (ya’ni, sotuvchi va oluvchi bir-biriga g‘irromlik qilsa), unday savdoda baraka bo‘lmas! Agar sotuvchi va oluvchi bir-biriga rost gapirsa, bir-birini aldamasa, bunday savdoda baraka bo‘lur!” dedilar” ( Al Jome As Sahih).

Silai rahm va yaxshilik.

Insonning rizqi va umriga baraka berishi haqida ham Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi va sallam bashorat berib, bunday deganlar: “Kimni rizqu ro‘zi keng bo‘lishi va umri uzoq bo‘lishi xursand etsa, bas u silai rahm qilsin, ya’ni qarindoshlik rishtalarini mustahkamlasin” (Imom Buxoriy va Muslim rivoyati).

Oisha onamiz roziyallohu anhodan rivoyat qilinadi, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam shunday dedilar: “Silai rahm, go‘zal xulq va yaxshi qo‘shnichilik yurtlarni obod etib, umrlarni uzun qiladi”. Muttafaqun alayh.

Vaqtni tartibga solish va uni g‘animat bilish.

Bir inson 60-70 yillik umri davomida 100 yilda ham qilishga ulgurilmaydigan ishlarni qilishi uning vaqtiga baraka berilganidir. Masalan, Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf rahimahulloh 63 yil umr ko‘rdilar. Ammo o‘zlaridan 120 dan ortiq kitob, ko‘plab audio va video ko‘rinishda diniy-ma’rifiy asarlar qoldirdilar. U zotning yozib qo‘ygan kitoblari hozir ham nashr etilishda davom etmoqda. Bu bir insonning umriga baraka berilganining yorqin ko‘rinishidir. Shuningdek, uyqudan erta tongda turish, ishni ibodatdan boshlash vaqtning barakali bo‘lishiga sabab bo‘ladi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam “Ey Alloh, ummatimning tonggiga baraka bergin” deb duo qilganlar. Shuning uchun inson tongda uyg‘onishga, erta turishga harakat qilishi lozim.

Sadaqa berish.

Alloh taolo Qur’oni Karimda shunday degan:

“Har bir infoq qilgan narsangizning o‘rnini U to‘ldirur. U zot rizq berguvchilarning yaxshisidir” (Saba’ surasi, 39-oyat).

Nabiy sollallohu alayhi vasallam nafaqa, sadaqa qilish haqida bunday deganlar: “Har doim bandalar tong orttiradigan bo‘lsalar, ikki farishta Yer yuziga tushib, biri: “Allohim, infoq qiluvchi kishiga o‘rnini to‘ldirgin”, desa, boshqasi: “Allohim, baxil kishiga talofot yetkazgin”, deydi”. (Imom Muslim rivoyati).

10. Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sunnatlariga amal qilish.

Ikki olam sarvari bo‘lgan zotning barcha sunnatlariga amal qilish baraka omilidir. Masalan, o‘ng qo‘l bilan ovqatlanish, ovqatlanishdan oldin va keyin qo‘llarni yuvish kabilar inson hayotida barakaning oshishiga sabab bo‘ladi.

Rasululloh sollallohu alayhi va sallam shunday dedilar: “Taomdan oldin (qo‘lni) yuvish kambag‘allikni ketkazadi. (Taomdan) so‘ng (qo‘lni yuvish) esa kichik gunohlarni ketkazadi va ko‘zni tuzatadi” (Quzo’iy “Musnadush shihob”da rivoyat qilgan).

Salmon Forsiy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam dedilar: “Taomning barakasi – undan oldin (ikki qo‘lni) yuvish va undan keyin (ikki qo‘lni) yuvishdir”. Abu Dovud, Termiziy rivoyat qilishgan.

11. Ko‘pchilik bilan birga ovqatlanish.

Abu Hurayra roziyallohu anhu rivoyat qiladi: “Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Ikki kishini to‘ydiradigan ovqat uch kishiga kifoya qiladi va uch kishi to‘yadigan ovqat to‘rt kishiga kifoya qiladi”, dedilar” (Al Jome As Sahih)

Alloh taolo bizga baraka bersin! Umrimizni, rizqimizni, farzandlarimizni, yurtimizni barakali qilsin!

Internet ma’lumotlari asosida Nozimjon Iminjonov tayyorladi

Maqolalar

MА`LUMOTNI IJTIMOIY TАRMOQLАRDА ULАSHING

Maqolalar

Umaviylar davri

13.01.2025 4374 7 min.

Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.

Abdulloh roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Odamlarning eng yaxshisi mening asrimdagilar, so‘ngra ularga yaqinlar, so‘ngra ularga yaqinlar», dedilar (Buxoriy, Termiziy, Ibn Moja, Ibn Hanbal rivoyat qilishgan).

Musulmon ummati tarixidagi eng yaxshi davr Rasululloh sollallohu alayhi vasallam va u zotning sahobalari yashab o‘tgan asr bo‘lib, u tarix zarvaraqlaridan «Saodat asri» degan nom bilan joy oldi. Keyingi asr to‘rt buyuk sahoba boshchiligida olib borilgan asrlarga tatigulik ishlar sababli «Roshid xalifalar davri» degan nom bilan tarix sahifalariga bitib qo‘yildi. Keyingi asr «Umaviylar asri» deya atalib, mana shu davrdan pog‘onama-pog‘ona pastlash holati kuzatildi.

Umaviylar davlati Umayya ibn Abdushshams ibn Abdumanofga nisbat beriladi.

Umayya ismli ushbu shaxs johiliyat davrida Quraysh urug‘laridan birining boshlig‘i bo‘lib, amakisi Hoshim ibn Abdumanof bilan har doim Qurayshning rahbarligini talashib kelar edi. Islom kelgach, mazkur talashuv ochiq-oydin dushmanlikka aylandi: Banu Umayya qabilasi Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga, u zotning da’vatlariga qarshi turdi; Banu Hoshim qabilasi esa Rasululloh sollallohu alayhi vasallamga barcha ishlarda ko‘makdosh bo‘ldi, u zot sollallohu alayhi vasallamni dushmanlarning yomonliklaridan himoya qildi.

Banu Umayya odamlari Makka fathi davrida boshqa ilojlari qolmaganidan keyingina Islomni qabul qilishdi. Dastlabki asrlarda Islomda peshqadam bo‘lgan urug‘larning eng katta bobosi Abdumanof hisoblanadi.

Banu Umayya (umaviylar) tarixini buzish

Banu Umayyaning tarixi tafsilotlariga e’tibor beradigan bo‘lsak, uning buzib ko‘rsatilganligi, ularni ko‘proq qoralash holatlarini kuzatamiz. Bu ishlarning ko‘pchiligi ularning asosiy siyosiy xusumatchilari – abbosiylar tomonidan qilingan, chunki tarixga oid kitoblarning ko‘p qismi aynan abbosiylarning hukmdorlik davrida yozilgan. Shuningdek, shiy’alar, xavorijlar, tarixni yaxshi bilmay turib og‘zaki so‘zlab yuradigan omi kishilar ham Banu Umayyaning siyosiy dushmanlari hisoblanib, ular ushbu qabilaning juda ko‘p tuhmatlarga qolishiga ham sabab bo‘lgan.

Bu tuhmat va qoralashlar turli-tuman bo‘lib, asosiy e’tibor Banu Umayyaning obro‘sini to‘kadigan tarixiy hodisalarga qaratilgan, ular bo‘rttirib ko‘rsatilgan. Ushbu hodisalarni nishon qilib, ularning qadrini tushirishga olib boradigan gaplar aytilgan:

1. Banu Umayyaning ilk davrda Islomga qarshi turganlari, Islomni kechikib qabul qilganlari juda ko‘p takrorlanadi, lekin ularning Islomga kirganlaridan keyingi buyuk ishlari, jumladan, ko‘plab yurtlarni fath etishda ko‘rsatgan xizmatlari mutlaqo eslanmaydi.

2. Banu Umayya davrida sodir etilgan musibatlar bo‘rttirib gapiriladi. Karbalo voqeasi, imom Husayn va u kishining oilalarining qatl etilishi, Harra voqeasi, Madinadagi Haramni e’tiborsiz qo‘yish, manjaniq bilan Makkaga tosh otish masalalari shular jumlasidandir.

3. Abdulloh ibn Zubayr roziyallohu anhuning qatl qilinishi, Zayd ibn Aliy ibn Husaynning qo‘zg‘aloni va u kishining qatl qilinishi, shuningdek, boshqa taraflarda sodir bo‘lgan xatolarni e’tiborga olmaslik, xalifaga qarshi chiqish, toatni buzish kabi ishlarni Banu Umayyaga katta ayb qilib, ularga qarshi keng targ‘ibot ishlari amalga oshiriladi.

4. Banu Umayyaning dushmanlari tomonidan ularning insoniy nafsidagi zaiflik nuqtalariga alohida e’tibor beriladi, Banu umayyalik ba’zi kishilardan sodir bo‘lgan xatolar bo‘rttirib gapiriladi, biroq yaxshiliklari berkitiladi. Xususan, hazrati Usmon roziyallohu anhu haqlarida bu ochiq-oydin ko‘rinadi.

5. Abu Sufyon va Muoviya roziyallohu anhumo haqlarida ham bu kabi noo‘rin gaplar nihoyatda ko‘paygan. Banu umayyalik ba’zi voliylar botil ishlarni qiluvchi mutaassiblar deya sifatlanadi. Bu Hajjoj ibn Yusuf va Ziyod ibn Abiyhlar misolida ko‘rinadi.

6. Yazid ibn Muoviya hamda Valid ibn Yazid kabi xalifalar haqida ham ularga qarshi juda bo‘lmag‘ur mish-mishlar to‘planib tarqatilgan. Aslida esa musulmonchilik odobi bo‘yicha Banu Umayya davrida roshid xalifalar davridagidan ko‘ra bir oz pastlash – sustlashish bo‘lganini eslashning o‘zi kifoya qiladi. Vaqt o‘tishi bilan xatoga yo‘l qo‘yish ham asta-sekin ko‘payib borgan. Banu Umayya davridagi musulmonlar jamiyati har jihatdan roshid xalifalar jamiyatiga yaqin bo‘lgan. Lekin qo‘lga kiritilgan o‘ljalar, mol-mulkning ko‘payishi natijasida katta-katta uylar, qasrlar qurish, shuningdek, cho‘ri tutishning ommalashganligi bor. Shu bilan birga, Banu Umayyaning juda ko‘p yaxshi fazilatlari ham bo‘lganligi bor haqiqat, lekin ularga qarshi bo‘lgan tarixchilar bu fazilatlarni e’tiborga olmaganlar, balki unutib qo‘yganlar.

Ulardan ba’zilarini aytib o‘tamiz:

1. Hazrati Muoviya ibn Abu Sufyon roziyallohu anhu katta sahoba bo‘lib, u kishi Xalifa Aliy ibn Abu Tolib roziyallohu anhuga qarshi masalalarda ijtihod qilgan, faqat ijtihodi unchalik to‘g‘ri bo‘lmagan. Lekin baribir u zot odil kishilar safida qolgan. Zotan, barcha sahobalar roziyallohu anhum adolatlidirlar.

Banu Umayyaning eng katta arboblaridan biri sanalgan Marvon ibn Hakam tobe’inlarning birinchi tabaqasidan bo‘lgan. U Umar ibn Xattob roziyallohu anhu, Usmon roziyallohu anhu va boshqa katta sahobalardan hadislar rivoyat qilgan.

Yana bir Banu umayyalik Abdulloh ibn Marvon xalifa bo‘lishidan oldin ahli ilm va ahli fiqh bo‘lgan. Madinai munavvaraning katta olimlaridan hisoblangan.

Umar ibn Abdulaziz esa mujtahid imomlardan bo‘lgan. Ko‘pchilik u kishini roshid xalifalar qatorida sanaydi.

Banu Umayya qabilasining a’zolari qozilik ishlariga aralashmas edilar. Ular ko‘p joylarda ahli ilm va ahli fazllarning oldingi saflarida bo‘lganlar.

2. Banu Umayya davrida juda ko‘p buyuk islomiy fathlar bo‘lgan. Ular sharqda Xitoygacha, g‘arbda Fransiya va Andalus yurtlarigacha yetib borganlar.

3. Banu Umayya davrida Islom davlati tarixlar davomida misli ko‘rilmagan eng katta kengayishni boshidan kechirdi.

4. Banu Umayya davrida juda ko‘p qo‘riq yerlar o‘zlashtirildi, ular bog‘-rog‘larga aylantirildi, kanallar qazildi, shaharlar qurilib, obodonchilik ishlari olib borildi, atrof gullab-yashnadi, taraqqiy etdi.

Shu o‘rinda ta’kidlab aytamizki, Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning yuqoridagi «Odamlarning eng yaxshisi mening asrimdagilar, so‘ngra ularga yaqinlar, so‘ngra ularga yaqinlar» degan hadislari bejiz aytilmagan. Zero, Banu Umayya qabilasining a’zolari, rahbarlari va davlat boshliqlari Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning davrlariga yaqin asrda yashab o‘tganlar.

«Islom tarixi» ikkinchi juzi asosida tayyorlandi