Tanlovga!
Bugungi kunda ko‘pchiligimiz ro‘za tutish deganda yeyish, ichish va jinsiy ehtiyojdan saqlanish ma’nosinigina tushunib qolganmiz. Ro‘za tutishdagi bor e’tiborimiz ham ana shu uch narsaga qaratilgan. To‘g‘ri, a’zolar ham ro‘za tutishi, gunohlardan ro‘za tutish va boshqa ro‘zalardan ham xabarimiz bor, ammo ulardan saqlanishga bo‘lgan e’tiborimiz hukmiy ro‘zaning shartlariga nisbatan anchagina kamroq bo‘lib qolgan. Aslida, biz ro‘zaning badaniy shartlari bilan birgalikda ruhiy holatimizni isloh etadigan jihatlarini ham o‘rganib, barchasiga birday e’tibor qaratishimiz lozim. Buning uchun biz hadisi shariflarni diqqat bilan mutolaa qilishimiz maqsadga muvofiq bo‘ladi.
Ma’lumki, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam har bir so‘zlarini yuksak mahorat va ko‘p ma’nolarni ifoda etadigan shaklda bayon etar edilar. U zotning ro‘za haqidagi hadislarini mutolaa qilar ekanmiz quyidagi hadis e’tiborimizni tortdi:
عَنْ أَبِي هُرَيْرَةَ رَضِيَ اللَّهُ عَنْهُ: أنّ النبِيَّ صَلَّى اللَّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ قال: «مَنْ لَمْ يَدَعْ قَوْلَ الزُّورِ وَالْعَمَلَ بِهِ فَلَيْسَ لِلَّهِ حَاجَةٌ فِي أَنْ يَدَعَ طَعَامَهُ وَشَرَابَهُ» رواه الترمذي.
Abu Hurayra (r.a)dan rivoyat qilinadi: Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: «Kim yolg‘on so‘z va unga amal qilishni tark qilmas ekan Alloh uning taomi va sharobini tark etishiga muhtoj emas», dedilar. Termiziy rivoyati.
Hadisi sharifda kelgan “zur” so‘zini biz “yolg‘on” deya tarjima qildik. Aslida o‘zbek tilida bu so‘zning to‘g‘ridan to‘g‘ri ma’nosini bir so‘z bilan ifodalash mushkul. Ushbu so‘z barcha yomon – g‘iybat, chaqimchilik, yolg‘on guvohlik berish, umuman olganda, barcha gunoh bo‘ladigan so‘zlarni o‘z ichiga oladi.
Hadisi sharifning lafzlariga e’tibor qaratsak biz uchun kerakli ma’nolarni uqib olishimiz mumkin bo‘ladi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam turli xil harom etilgan so‘zlardan tiyilmagan insonning amalini “ro‘za tutish” emas, “taomi va sharobini tark etishi” deb atadilar. Bundan tushunishimiz mumkinki, Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ushbu toifadagi amalni hatto ro‘za qatoriga ham qo‘shmadilar. Bu esa turli xil yomon so‘zlarni tark etish shart ekanligi, aks holda tutilgan ro‘zaning savobiga juda katta salbiy ta’sir etishini bildiradi. Ammo ushbu hadis yolg‘on gapirgan inson ro‘zasini buzishi kerak degan ma’noni anglatmaydi. Hofiz Ibn Hajar ushbu hadis sharhida Ibn Battol (r.h)dan quyidagi ma’noda berilgan sharhni keltirib o‘tganlar: “Ushbu hadis ro‘zani tark etishga buyurish ma’nosida emas, aksincha, yolg‘on va shu kabi so‘zlarning oqibatidan ogohlantirishdir. Hadisdan iroda etilgan ma’no yolg‘on so‘zlar aralashgan ro‘zaning qabul bo‘lmasligi va ana shunday narsalardan salomat bo‘lgan ro‘za esa qabul bo‘lishidir”.
Demak, barcha gunohlar biz tutayotgan ro‘zaga o‘z ta’sirini o‘tkazadi, ular sabab kun issig‘ida, qiynalib qilgan amallarimizning savobi kamayadi, hatto gunohlar ko‘payib ketsa butunlay savobsiz qolish ehtimoli ham yo‘q emas. Shunday ekan, aziz birodarim, ro‘za bilan birgalikda o‘z nafsimizni tarbiya qilaylik, agar o‘zimizda shunday yomon odatni sezsak, darhol tavba qilib uni yo‘qotishga qattiq harakat qilaylik. Zero, gunohdan haqiqiy tavba qilgan inson xuddi gunoh qilmagan kishidek bo‘lib qoladi.
Iysoxon Yahyo tayyorladi
Bismillahir Rohmanir Rohiym
Avratga qarash ham zinoning bir turidir. Erkakning, ayolning avratiga qaraydigan kimsalarga qanday jazo berilishi quyidagi oyatlarda aytilgan:
«(Mo‘minlar) Allohdan boshqa hech qanday ilohga ibodat qilmaydilar; Alloh (o‘ldirishni) harom qilgan jonni nohaq o‘ldirmaydilar; zino qilmaydilar. Kim bu ishlarni qilsa, uqubatga duchor bo‘ladi. Qiyomat kuni ularning azobi bir necha barobar ko‘paytiriladi, ular u yerda xor bo‘lib, abadiy qoladi. Kim tavba qilsa, iymon keltirib, solih amal qilsa, Alloh o‘shalarning yomonliklarini yaxshiliklarga almashtiradi. Alloh mag‘firatli, rahmli Zotdir» (Furqon surasi, 68-70-oyatlar).
Mana shu oyatga ko‘ra, kim ko‘zi bilan zino qilsa-yu, tavba qilmasa, Qiyomatda uqubatga duchor bo‘ladi. Uqubat jahannamdagi bir vodiy bo‘lib, u yerda zinokorlar azoblanadi. Kimki zinokorlar vodiysiga tushadigan bo‘lsa, uning uchun azob ko‘proq bo‘ladi, u yerda xor bo‘lib, abadiy qolib ketadi.
Zaharli o‘qdan saqlaning!
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hadisi qudsiyda bunday deganlar: «(Nomahramga) qarash iblisning zaharli o‘qlaridan biridir. Kim bu ishni Mendan qo‘rqib tark qilsa, buning o‘rniga qalbiga halovat beraman» (Imom Hokim rivoyati).
Oddiy o‘q bilan zaharlangan o‘qning farqi
Oddiy o‘q ba’zan tegsa ham, insonni o‘ldirmaydi, faqat tekkan joyigagina zarar yetkazadi. Zaharli o‘q esa salgina silab o‘tsa ham, zahari butun tanaga tarqab ketadi. Tezda chorasi ko‘rilmasa, odamni o‘ldiradi. Bunday o‘q tekkanda zahar butun tanaga tarqab ketmagunicha uning ta’siri sezilmay turadi.
Birovning avratiga qarash ham o‘sha avrat egasiga zarar beradigan zaharli o‘qdir. Bunday o‘q insonga tegsa, u bilan birga butun tanaga tarqab ketadigan kuchli zahar ham sanchiladi. Natijada insonning ruhiy holati ostin-ustin bo‘ladi, ibodatlariga, darslariga salbiy ta’sir qiladi, oilaviy aloqalarini buzib, barbod qiladi. Zahar (nazar) qanchalik oddiy bo‘lmasin, baribir tanaga tarqab, ta’siri uzoq vaqtdan keyin bo‘lsa ham yuzaga chiqadi. Demak, maktabda ham dugonasining avratiga qarash – zaharli o‘qdir. Xonanda va raqqosalarning avratlariga qarash – zaharli o‘qdir. Barcha harom narsalarga qarash haromdir. Bu zaharli o‘qlarning ta’siri boshida sezilmaydi. Harom narsaga qarab, yo‘lingizda davom etib ketaverasiz, lekin bu qarashlar namozingizga, Qur’on yod olishingizga, o‘qishingizga va oilaviy munosabatlaringizga singib, siz sezmagan holda bularning barchasini barbod qiladi. Demak, ko‘zni haromdan tiyish insonning qalbiga, tanasiga zahar yetib borishidan asraydi.
Bir qiz aytadi:
«Bo‘sh vaqtlarimda rosa serial, kino ko‘rardim. Tabiiyki, hammasida harom narsala (ochiq-sochiq tanalar, behayo sahnalar, uyat so‘zlar) bor edi. Haromga qarash zaharli o‘qligini, kim bu ishini Allohdan qo‘rqqani uchun tark etsa, Alloh uning qalbiga saodat ato etiishini bilgunimcha shunday yuraverganman. Bilganimdan keyin esa telefonga, internetga bilan qaraydigan bo‘la boshladim. Nimalarni ko‘rayotganimga, ular hayotimga qanday ta’sir qilayotganiga e’tibor bera boshlagan edim, ajoyib holat bo‘ldi. Har gal behayo narsalarni ko‘rganimda qalbimda qandaydir og‘riqni his qilardim – xuddi menga zaharli o‘q tekkandek bo‘lardi. Ko‘zimni tiyib, haromdan saqlana boshlaganimda esa butunlay boshqa holat bo‘ldi. Bu safar qalbim sururga, xotirjamlikka to‘ldi. Shundan keyin televizor pulti men uchun faqat televizorni emas, balki qalbimning holatini ham nazorat qiladigan vosita bo‘lib qoldi: behayolikni, buzuqlikni ko‘rsatadigan kanallarga olsam, qalbimda qayg‘u va tushkunlik eshigini ochgan bo‘laman; lekin boshqa kanalga olib, haromdan saqlansam, qalbimda baxt-saodat eshigini ochgan bo‘laman. Ko‘zimni haromdan saqlaganim sari hayotim go‘zallashib boraverdi. Avvallari biror kunim kino va seriallarsiz o‘tmaydigandek edi, endi esa ularsiz mutlaqo baxtli, pokiza yashayapman».
Abdulloh Abdulmu’tiy, Huda Sa’id Bahlulning
“Qulog‘im senda qizim” kitobidan G‘iyosiddin Habibulloh,
Abdulhamid Umaraliyev tarjimasi.