Ramazonda iftorlik va saharlik dasturxonini taomlar bilan bezash ayolu qizlarimiz, opa-singil va kelinlarimizning yumushlari sirasiga kiradi. Aslida bu oy kam taom yeyiladigan, ochlik va ochlar holi his qilinadigan mavsumdir. Ammo shu oyda ham taomni ko‘p yeyishga urinamiz. Ayollarimiz iftorlik dasturxoniga shunaqa ko‘p taom hozirlashadiki, uni qo‘ygani xontaxtada joy yetishmaydi. Qorin ochligi sabablimi yoki boshqami, juda ko‘p narsa pishiriladi. Bir necha xil taomlar, somsa, pechene, turli salatlar, sharbatlar va hokazo.
Kuni bo‘yi och yurgan tana birdaniga shuncha narsani yeb, uni hazm qilishga qiynaladi, oshqozonga yuk bo‘ladi, semirish, harakatning keskin kamayishi sodir bo‘ladi.
Ayol-qizlarimiz faqat yeyiladigan, kerakli miqdordagi taomlarni hozirlab, qolgan vaqtlarini oshxonada o‘tkazmasdan, Alloh taoloni zikr qilib, tanani oziqlantirishga bo‘lgan urinishlarini kamaytirib, ruhning ozuqasiga ko‘proq e’tibor qaratsalar oila a’zolari ko‘p ovqat yeb, qiynalish muammosidan qutulgan, kelinlar esa zikrning savobiga erishgan bo‘lardilar.
Ko‘p taom yegandan keyin uning ustidan ko‘p suv ichishga to‘g‘ri keladi. Bu esa tanani og‘irlashtirib, dangasa bo‘lishga, ibodat qilish, ilm o‘rganish va yana biror foydali ishlar bilan shug‘ullanishdan sustkashlik qilishga olib keladi.
Saharlikda ro‘za tutishga quvvat bo‘lsin deb ko‘proq taom yeymiz. Balki buni tushunsa bo‘lar. Ammo iftorlik dasturxonini me’yoridan oshirmaslik kerak.
Alloh taolo Qur’oni Karimda shunday marhamat qilgan:
“Yeb-iching va isrof qilmang. Chunki U zot isrof qiluvchilarni sevmas” (A’rof surasi, 31-oyat).
Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallam hadisi sharifda “Ishlarning xayrlisi o‘rtachasidir” deganlar.
Ushbu oyat va hadisga amal qilib, taom yeyish borasida ham o‘rtacha yo‘lni tutsak, ham hadisga amal qilgan bo‘lamiz, ham o‘zimizni hazmda qiynalish muammosidan qutqargan bo‘lamiz. Zero, ulamolar mazkur oyatdagi “isrof qilmang” jumlasini “To‘ygandan keyin taom yemang” deb tafsir qilishgan.
Biz shuncha nozu ne’matlar bilan iftorlik qilayotganimizda, ro‘zamga quvvat bo‘lsin deb saharlikda ko‘p ovqat yeb o‘tirganimizda qo‘shnimizni eslab qo‘yaylik! Ular ham biz kabi saharlik va iftorlik qilishyaptimikin yoki ularning dasturxonida bizdagi taomning o‘ndan biri ham yo‘qmikin?!
Anas ibn Molik roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi «Nabiy sollallohu alayhi vasallam: «Sizlardan birortangiz o‘zi uchun yaxshi ko‘rgan narsani birodari uchun ham ravo ko‘rmaguncha mo‘min bo‘la olmaydi», dedilar». Beshovlaridan faqat Abu Dovud rivoyat qilmagan.
Iftorlikda ko‘p ovqat yeb, nafas olishga ham qiynalib turgan paytimizda ular yodimizga kelsin! Imkon qilib, ikki-uch xil taomimizning yarmini ularga olib chiqib bersak, qancha savobga erishamiz, iymonimiz komil bo‘ladi.
Aziz dindoshlar, taomlanishda me’yorga amal qilaylik! Ramazon oyida yashayotganimiz, ro‘za tutayotganimiz o‘zimizga bilinsin! Ochlik, tashnalikni his etaylik! Ana shunda biz bir oy davomida his qilgan holat yon qo‘shnimizning butun yil davomida his etadigan holati ekanini anglab yetamiz va ularga yordam berishga shoshilamiz!
Alloh taolo barchamizni isrofdan saqlanib, me’yorida taomlanishimizni va faqirlar holidan tez-tez xabar olib turishimizni nasib etsin!
Dovudxon domla mav’izalari asosida
Nozimjon Iminjonov tayyorladi
Bismillahir Rohmanir Rohiym.
Alloh taologa bitmas-tuganmas hamdu sanolar bo‘lsin.
Payg‘ambarimizga mukammal va batamom salavotu durudlar bo‘lsin.
Faqihlar hukmlarni tatbiq qilishadi. Bu hukmlar esa mujtahidlarning so‘zlaridan olingan bo‘ladi. Shundan kelib chiqadiki, bu borada ikkita ilm bor: hukmni chiqarib olish ilmi va uni amalga tatbiq qilish ilmi. Bu birinchi fikr.
Endi boshqa oxirgi fikrga o‘tsak.
Hozirgi kunga kelib, zamonimizdagi ba’zi odamlarda fiqhga shubha bilan qarash paydo bo‘lyapti. Bu ish tahallul yo‘nalishida keng tarqayapti. Ular: «Fiqh dinning tarkibiy qismi emas, dindan ayri narsa», deyishyapti. Ularga qanday javob beramiz? Ularga shunday deymiz: «Din to‘g‘ri e’tiqod, namunali xulq va solih amaldan iborat. Demak, fiqh ham dinning bir qismidir».
Ular: «Abu Hanifaning gapidan chiqish dindan chiqish emas», deyishdi, keyin esa: «Umuman, biror mazhabni ushlash shart emas», deb yuborishdi. Tahallul yo‘nalishi tarafdorlari biror hukm haqida: «Bu Abu Hanifaning so‘zi, Abu Hanifaning fikri», deyishdi. Ularga shunday deymiz: «Bu Abu Hanifaning shaxsiy fikri emas. Bu «Choy ichgim kelyapti», «Qahva ichaman», «Falon taomni yegim kelyapti», deganga o‘xshagan fikr emas. Bu ilmiy fikr. Siz shifokorning huzuriga borib, uning ilmiy fikrini eshitish uchun pul to‘laysiz. Xuddi shuningdek, bu hukmlar ham Abu Hanifaning ilmiy fikridir. Abu Hanifaning ilmga asoslangan fikri esa dindir. Qanday qilib, deysizmi? Alloh taolo: «Bilmasangiz, zikr ahlidan so‘rang», degan. Nabiy sollallohu alayhi vasallam ijtihod qilganlar, sahobalar ham ijtihod qilishgan. Mana shu narsa asta-sekin dinni fahmlashga aylandi. Biz ham dinni fahmlashga buyurilganmiz. Abu Hanifaning so‘zi avvaldan o‘zi paydo bo‘lgan shariatmi? Yo‘q! Uning fikri Alloh va Uning Rasuli iroda qilgan narsani bayon qilib, ochib berishdir. Qanday qilib? Abu Hanifa ilm o‘rgandi, shayxlarning qo‘lida o‘qidi, qoidalar ishlab chiqdi, shu tariqa unda muayyan shartlar shakllandi. Shuning uchun u endi dinni, Allohning irodasini fahmlashga, to‘g‘ri tushunishga qodir bo‘ldi. Endi uning gaplari shaxsiy fikr emas, balki Allohning dinini fahmlashga aylandi. Uning vazifasi Alloh va Uning Rasuli iroda qilgan narsalarni qoidalarga muvofiq bayon qilib berish bo‘lib qoldi, chunki uning so‘zlari shaxsiy fikrga emas, Qur’on va Sunnatga asoslangandir.
Biz tibbiyot, muhandislik va shu kabi boshqa barcha ilmlarga asoslanib, binolar quramiz, bemorlarni davolaymiz. Bularning hammasi ham ilmiy fikrga asoslangan. Mana shu ilmiy fikrlarga qarab jamiyatni quramiz, davolanamiz, hamma ishlarni ilm asosida bajaramiz. Bular ham fikr-ku! Lekin muhandislarning fikrini ularning o‘z shaxsiy fikri desak, binoni ishonch bilan qura olamizmi? Shifokorning tavsiyasini uning shaxsiy fikri desak, qanday qilib davolanamiz? Agar biz mana shu fikrda yuraversak, binolar ham qurilmaydi, muhandislik ham bo‘lmaydi, umuman, har qanday ilm to‘xtab qoladi.
Shuning uchun biz bularni ilmning qoida va asoslari ustiga qurilgan ilmiy fikrlar, deb ataymiz. Boshqa sohalarda mutaxassislarning fikrini e’tiborga olganimiz kabi, shar’iy ilmlarda ham shunday qilamiz. Shar’iy ilmlarning qolgan barcha ilmlarga nisbatan ustunligi bor, chunki ulardagi qoidalar Qur’on va Sunnatdan olingan. Demak, xulosa shu bo‘ldiki, fiqh dinning bir qismi ekan.
«Hanafiy mazhabiga teran nigoh» kitobidan