Tanlovga!
Bandalariga ro‘za tutishni farz qilgan Alloh taologa hamdu sanolar, Ro‘za amallarini go‘zal tarzda ado qilishda yo‘lboshchi bo‘lgan Sayyidimiz Muhammad sollallohu alayhi vasallamga salovot va salomlar bo‘lsin.
Albatta, Ramazon islomiy oylar ichida fazilatlarga boy va barakali oylardan hisoblanadi. Bu oyda hidoyat qo‘llanmasi bo‘lgan Qur’oni Karimning nozil bo‘lishi ham, bu oyning eng afzal oy ekaniga dalolat qiladi. Shuningdek, bu oyning fazilati va barkasi borasida Rasululloh sollallohu alayhi vasallamdan juda ko‘plab hadisi-shariflar rivoyat qilingan.
قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ: إِذَا دَخَلَ رَمَضَانُ فُتِّحَتْ أَبْوَابُ الجَنَّةِ ، وَغُلِّقَتْ أَبْوَابُ جَهَنَّمَ ، وَسُلْسِلَتِ الشَّيَاطِينُ رواه البخاري (3277) ، ومسلم (1079).
Rosululloh sollallohu alayhi vasallam: «Ramazon oyi kelishi bilan jannat eshiklari ochilib, do‘zax eshiklari yopiladi va shaytonlar kishanlanadi» - dedilar. Muttafaqun a’layh.
Haqiqatda, Ramazon oyining fazilatlari va barakotlari juda ham ko‘p. Bu borada juda ko‘p mavi’zalarda eshitib, ko‘plab maqolalar orqali xabardor bo‘lganmiz. Lekin, bugun e’tiborimizni boshqa tomonga qaratamiz. Ya’ni, bu oyning fazilatlari ko‘p bo‘lish bilan birga, tarixda bu ulug‘ kunda juda ko‘plab muhim tarixiy voqealar bo‘lib o‘tgan. Quyida ularni birma- bir sanab o‘tamiz.
Ramazonning birinchi kuni:
1) 2-hijriy yil Dushanba. Musulmonlar birinchi marta ramazon ro‘zasini tutdilar.
2) Ibrohim alayhissalomga ilohiy sahifalar tusha boshlagan.
3) Hijriy 73-yil. Abdulloh ibn Umar roziyallohu anhu vafot etdilar.
4) Hijriy 91- yil. Andalusni fath qilish boshlangan.
5) Hijriy 472- yil. Abu Ali ibn Sino vafot etdi.
Ramazonning ikkinchi kuni:
1) Hijriy 65-yil. Abdumalik ibn Marvon Umaviy xalifa etib tayinlandi.
Ramazonning uchinchi kuni:
1) Hijriy 11- yil. Fotimai Zahro roziyallohu anho vafot etdilar.
2) Hijriy 37- yil. Tahkim voqeasi bo‘lib o‘tdi.
Ramazonning to‘rtinchi kuni:
1) Hijriy 1- yil. Hamza roziyallohu anhu birinchi sariyaga chiqdilar.
2) Hijriy 666 - yil. Antokiya Slavyanlardan qaytarib olindi.
Ramazonning oltinchi kuni:
1) Muso alayhissalomga Tavrot sahifalari tusha boshladi.
2) Hijriy 63- yil. Musulmonlar Sind shahrini fath qildilar.
Ramazonning yettinchi kuni:
1) Hijriy 361- yil. Al-Azhar universiteti ochildi.
Ramazonning sakkizinchi kuni:
1) Hijriy 273- yil. Ibn Moja rohimahulloh vafot etdilar.
2) Hijriy 455- yil. Alp Arslon Saljuqiylar voliysi etib tayinlandi.
Ramazonning o‘ninchi kuni:
1) Payg‘ambarlikning 10-yili, hijratdan 3 yil avval. Xadiyja roziyallohu anhu vafot etdilar.
2) Hijriy 485-yil. Nizomul mulk Abul Hasan Aliy ibn Ishoq o‘ldirildi.
Ramazonning o‘n birinchi kuni:
1) Hijriy 3-yil. Rosululloh sollallohu alayhi vasallam Zaynab binti Xuzayma roziyallohu anhoga uylandilar.
2) Hijriy 9-yil. Saqif qabilasi elchilari Rosululloh sollallohu alayhi vasallam huzurlarida bo‘ldi.
3) Hijriy 95- yil. Sai’d ibn Jubayr vafot etdilar.
4) Hijriy 624- yil. Chingizxon vafot etgan.
5) Hijriy 922- yil. Sulton Salim Damashqni fath qildi.
Ramazonning o‘n ikkinchi kuni:
1) Hijriy 597- yil. Ibn Javziy rohimahulloh vafot etdilar.
Ramazonning o‘n uchinchi kuni:
1) Hijriy 15-yil. Umar roziyallohu anhu Shomni egalladilar
2) Hijriy 40- yil. Abu Luboba roziyallohu anhu vafot etdilar.
Ramazonning o‘n to‘rtinchi kuni:
1) Hijriy 132-yil. Abbosiylar Umaviylar poytaxti Damashqqa hujum qilishdi.
2) Hijriy 612- yil. Ibn Atoulloh Sakandariy tavallud topdilar.
Ramazonning o‘n beshinchi kuni:
1) Hijriy 3-yil. Hasan ibn Aliy roziyallohu anhu dunyoga keldilar.
2) Hijriy 37-yil. Muhammad ibn Abu Bakr roziyallohu anhu Misrga voliy etib tayinlandilar.
3) Hijriy 383- yil. Abu Bakr Xorazmiy vafot etdilar.
4) Hijriy 543- yil. Fahriddin ar-Roziy dunyoga keldilar.
Ramazonning o‘n yettinchi kuni:
1) Hijriy 2-yil. Katta Badr g‘azoti bo‘lib o‘tdi.
2) Hijriy 2-yil. Ruqayya (roziyallohu anho) binti Rosululloh sollallohu alayhi vasallam vafot etdilar.
3) Hijriy 85-yil. Mo‘minlar onasi Oyisha roziyallohu anho vafot etdilar.
4) Hijriy 124- yil. Muhammad ibn Muslim az-Zuhriy vafot etdilar.
Ramazonning o‘n sakkizinchi kuni:
1) Hijriy 21- yil. Xolid ibn Valid vafot etdilar.
2) Hijriy 560- yil. Muhyiddin ibn Arabiy dunyoga keldi.
Ramazonning yigirmanchi kuni:
1) Hijriy 8-yil Makka fath qilindi.
2) Hijriy 652- yil. Sayfuddin Qutuz dunyoga keldilar.
Ramazonning yigirma birinchi kuni:
1) Hijriy 40- yil. Aliy ibn Abu Tolib roziyallohu anhu vafot etdilar.
2) Hijriy 95- yil. Hajjoj ibn Yusuf as-Saqofiy dunyoga keldi.
3) Hijriy 1353- yil. Fors yurti Eron davlati deb o‘zgartirildi.
Ramazonning yigirma uchinchi kuni:
1) Hijriy 9-yil Musulmonlar «Lot» nomli butni buzib tashlashdi.
2) Hijriy 26- yil. Yazid ibn Muoviya tug‘ildi.
Ramazonning yigirma to‘rtinchi kuni:
1) Hijriy 20- yil. Amr ibn Os masjidini qurish boshlandi.
Ramazonning yigirma beshinchi kuni:
1) Hijriy 8-yil. Xolid ibn Valid roziyallohu anhu «Uzzo» nomli ibodatxonani buzib tashladilar.
2) Hijriy 129-yil. Abu Muslim Xurosoniy Umaviylarga qarshi qo‘zg‘olon boshladi.
3) Hijriy 544- yil. Faxruddin ar-Roziy tavallud topdilar.
4) Hijriy 658- yil. «Ayni jolut» jangi bo‘lib o‘tdi.
Ramazonning yigirma oltinchi kuni:
1) Hijriy 762- yil. Badruddin Ayniy rohimahulloh dunyoga keldilar.
Ramazonning yigirma yettinchi kuni:
1) Hijriy 927- yil. Belgrad fath etildi.
Ramazonning yigirma sakkizinchi kuni:
1) Hijriy 2-yil. Zakot farz bo‘ldi.
Ramazonning yigirma to‘qqizinchi kuni:
1) Hijriy 1425- yil. Yosir Arafot vafot etdi.
Ramazonning o‘ttizinchi kuni:
1) Hijriy 256- yil. Imom Buxoriy vafot etdilar.
2) Hijriy 384- yil. Imom ibn Hazm dunyoga keldilar.
Toshkent Islom instituti talabasi
Muhammad Ali Muhyiddin.
Bu ummat boshidan oxirigacha bir aqida – ash’ariy-moturidiylik aqidasida edi. Mufassirlar, hadis shorihlari, fuqaholar, navh va lug‘at ulamolari, bularning deyarli barchasi e’tiqodda bir yo‘lni tutishgan edi. Bu gapni isbotlashga hojat yo‘q, bu haqiqat ekani kundek ravshan aksiomadir. Ulamolarning tarjimayi hollari haqida yozilgan kitoblar olimlarni bu mazhablarga madh va maqtov o‘laroq nisbat berganini ko‘rasiz. Buyuk ulamolar haqida ma’lumotlar keltirilganda Imom Falonchi, mazhabi shofe’iy, yo hanafiy, aqidada ash’ariy yo moturidiy, deyilgan. Ko‘pincha olimning tasavvufdagi tariqatiga ham to‘xtab o‘tiladi. Masalan, Imom Junayd tariqatida bo‘lsa, Junaydiy nisbati beriladi.
Bu odat yaqin-yaqingacha davom etib kelayotgan edi. Bunga birov e’tiroz ham bildirmagan, inkor ham qilmagan. Biron olim haqida gapirilar ekan, fiqhda to‘rt mazhabda qaysiga ergashishi, aqidada ash’ariymi moturidiymi qaysi manhajda ekani va tariqatdagi yo‘li bayon qilinmay qolmagan.
Bu dastur ummatni sharqiyu g‘arbini, shimoliyu janubini ming yildan beri yagona qalbga, yagona fikr atrofiga jamlab keladi. Biron odam og‘risa, butun tana o‘sha kasal a’zo uchun qayg‘urib, davolashga kirishardi.
Tariximizni ziynatlab turgan, bugungi sharmandaliklarni bir muncha to‘sib turgan tarixiy g‘alabalarimiz ham shu aqida, shu tafakkur vositasida qo‘lga kiritilgan.
Hittinda salibchilarni yer tishlatib, Quddusni qaytarib olgan Salohiddin Ayyubiy va uning qo‘shini ayni shu mazhab va tariqatlarda bo‘lishgan. Birontalari bugungi salafiylikni bilgan emas.
Muzaffar Qutz, Zohir Beybars va ular bilan yelkadosh bo‘lgan Izz ibn Abdussalom kabi ulamolar mazhabda bo‘lishgan. Ayni Jolutda mo‘g‘ullarni tor-mor keltirishda ham asosiy qurolimiz birlik edi. O‘sha paytda boshini baland kerib: “Bid’atchisizlar, shirk keltiryapsizlar, qabrlarni ziyorat qilish shirk”, deb qichqiradigan shallaqilar bo‘lmagandi.
Sulton Muhammadxon Fotih va uning qatoridagi olim va murshidlar dinda bir manhajni tutishgan edi. Kofirlar qo‘lida qolib ketgan shahar (Qustantiniya)ni fath qilib, mashhur hadisda kelgan bashoratga* noil bo‘lishdi. Ammo hadis musulmon ash’ariy-moturidiy qo‘mondon va uning qo‘shini haqida ekanidan qalblari yonib, hasad qilayotgan bugungi bemazhab toifalar hadisning tasdig‘ini buzib talqin qilishmoqda. (davomi bor)
Doktor Ahmad Muhammad Fozil,
Istanbuldagi Sulton Muhammad Fotih jome’asi,
islomiy ilmlar kulliyasi doktori
*Rasululloh sollallohu alayhi va sallam aytdilar: “Qustantiniya, albatta, fath qilinajak. Uning amiri naqadar yaxshi amir, qo‘shini naqadar yaxshi qo‘shin!”. (Imom Ahmad va Hokim rivoyati).
Hadis ilmi maktabi o‘qituvchisi
Abdulbosit Abdulvohid o‘g‘li tarjimasi