Islom dinida Ramazon oyi ulug‘ oylardan hisoblanadi. Unda ro‘zador odamning uyqusi ham ibodat, namozini qoim qilish ham ibodatdir. Uning har bir amaliga ko‘plab savoblar ziyoda qilinadi. Ramazon musulmon kishining duosi qabul bo‘ladigan oydir. Ramazon oyi Alloh taoloning rahmat va barakalari yog‘iladigan oydir. Ramazon mo‘min va musulmonlar uchun baraka oyidir. Barokotlarning adadini Alloh taolodan boshqa hech kim bilmaydi. Hozir e’tiboringizga Alloh taolo qodir qilganicha ulardan ba’zilarini keltirib o‘tamiz:
Alloh taolo Qur’on karimning Baqara surasining 185-oyatida “Ramazon oyidirki, bu oyda odamlar uchun hidoyat bo‘lib va hidoyat va furqon (haq bilan botilni ajratguvchi)ning ochiq oyatlari bo‘lib Qur’on nozil qilingan.”
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam yaxshilikda insonlarning eng saxiysi edilar. Saxovatlarining avji Ramazonda Jabroil alayhissalom u zot bilan uchrashgan kezlari bo‘lar edi. Tasavvur qiling Qur’on karim tilovat qilinganda yerga qanchadan qancha farisha tushadi. Alloh taoloning eng so‘ngi kitobini shu oyda nozil bo‘lishi ham bu oyning ulug‘ barokatli oy ekanligini bildiradi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
“Kim Ramazon ro‘zasini iymon bilan, savob umidida tutsa, uning oldingi (o‘tgan) gunohlari mag‘firat qilinadi” dedilar . Imom Buxoriy rivoyat qilganlar.
Hadis qudsiyda (Rasululloh sollallohu alayhi vasallam Rabbilari Alloh taolodan rivoyat qilganlar) Alloh taolo: “ Odam bolasining hamma amali (savobi) ko‘paytirib berilur. Bir yaxshilikka uning o‘n mislidan to yetti yuz barobarigacha. Magaram, ro‘za unday emas. U Men uchundir. Uning mukofatini Men berurman. U (odam bolasi)shahvatini va taomini Men uchun tark qilur”-dedi. Imom Muslim rivoyat qilganlar
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
Qachon Ramazon oyining avvalgi kechasi bo‘lsa, shaytonlar va o‘zboshimcha jinlar kishanlanadi. Do‘zah eshiklari yopiladi. Ulardan biron eshik ochilmas. Jannatning eshiklari ochilur. Ulardan biror eshik yopilmas. Har kecha bir nido qiluvchi:
“ Ey, yaxshilikni istovchi, kelib qol! Ey, yomonlikni istovchi, bas qil”- deb nido qiladi” dedilar. Imom Termiziy rivoyat qilganlar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
“Kim Ramazonda iymon va ixlos bilan qoim bo‘lsa, o‘tgan gunohlari mag‘firat qilinur” deganlar. Imom Buxoriy va Imom Muslim rivoyat qilganlar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
“Sadaqalarning eng yaxshisi Ramazon oyida qilingan sadaqadir” deganlar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bu ishda o‘z ummatlariga o‘rnak bo‘lar edilar. U zot sollallohu alayhi vasallam yaxshilikda insonlarning eng saxiysi edilar. Saxovatlarining eng avji Ramazonda bo‘lar edi. U zot Ramazonda esgan shamoldan ham saxovatli bo‘lib ketar edilar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
“Modomiki iftorga shoshilishar ekan, odamlar yaxshilikda bo‘laveradilar”dedilar. Imom Buxoriy rivoyat qilganlar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytdilar:
Alloh azza va jala: “Bandalarimning menga mahbubrog‘i og‘iz ochishni tezlatganlari”, deb aytdi” dedilar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
“ Kim ro‘zador kishiga iftorlik qilib bersa, u kishiga ham ro‘za tutganning ajridek savob beriladi. Bu bilan ro‘zadorning ajridan hech bir narsa kam bo‘lmas” dedilar. Imom Termiziy rivoyat qilganlar.
Bu bilan u o‘zi ro‘za tutmasa bo‘ladi degani emas. Chunki, ro‘za farz ibodat hisoblanadi. Bu hadis iftorlik qilib berishning qanchalik savobi ulug‘ ish ekanini bildirish uchun aytilgan.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam bizlarga iftorlik vaqtida:
“Alloh nomi bilan, Allohim sen uchun ro‘za tutdik. Sening rizqing bilan iftorlik qildik, bizlardan (ro‘zamizni) qabul qilgin. Albatta Senning o‘zinggina eshituvchi, biluvchisan” demoqni vasiyat qildilar.
“Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
“Ro‘zador uchun iftorlik vaqtida rad qilinmaydigan duo bor” dedilar. Boshqa bir hadisda “ Ro‘zadorga ikki xursandlik bordir. Qachon iftor qilsa, xursand bo‘ladi. Robbisiga yo‘liqqan vaqtda (Ro‘zasi) bilan xursand bo‘ladi” dedilar. Imom Muslim rivoyat qilganlar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
“Kim Qadr kechasida iymon bilan, savob umidida qoim bo‘lsa, o‘tgan gunohlari mag‘firat qilinadi” dedilar. Imom Buxoriy rivoyat qilganlar.
Chunki, Qadr kechasi ming oydan afzaldir. Shuning uchun ba’zi sahoba va tobeinlar Ramazonning oxirgi o‘n kunlikda, g‘usl qilib, o‘zlariga xush bo‘yliklar sepib, yurishardi. Qadr kechasi shu o‘n kun ichida bo‘lgani uchun.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
“Saharlik qilinglar, chunki saharlikda baraka bor”, deganlar. Imom Buxoriy rivoyat qilganlar.
Yana boshqa bir hadisda:
“Bizlarning ro‘zamiz bilan Ahli kitoblar ro‘zasini orasini ajratib turadigan narsa saharda taomlanmoq” deganlar.
Ro‘zador ramazon ro‘zasini tutib bo‘lgandan keyin ro‘za davomida qilingan xato va kamchiliklarni to‘ldirish uchun beriladi. Fitr sadaqasini Iydi Fitrning tongi otishi bilan vojib bo‘ladi. Undan oldin berish joizdir.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
“Ramazon oyida qilingan umra hajga tengdir” deganlar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
“Albatta, ro‘zadorning og‘zidagi hidi Allohning nazdida mushkning hididan xushbo‘yroqdir” dedilar. Imom Muslim rivoyat qilganlar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
“Agar sizlardan biringiz ro‘za tutsa fahsh hamda lag‘v so‘zlarni gapirmasin. Agar biror kishi so‘ksa yoki urushsa, men ro‘zadorman”, desin” dedilar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
“Kim ro‘zadorligini unutib qo‘yib yesa yoki ichsa, ro‘zasini davom ettiraversin. Chunki, Alloh u kishini taomlantiribdi va serob qilibdi, xolos” dedilar. Imom Buxoriy va imom Muslim rivoyat qilganlar.
Alloh taolo shunday marhamat qiladi: Baqara surasi 187 oyat:
“Va to tongdan oq ip qora ipdan ajraladigan paytgacha yeb-ichaveringlar” deb marhamat qilgan.
Alloh taolo katta yoshdagi ro‘za tuta olmaydigan kishilarni fidya berishga buyurgan. Alloh taolo Qur’on karim Baqara surasining 184 oyatida:
“(Keksalik yoki zaifligi sababli) ro‘za tutishga qiynaladigan kishilar bir miskin-bechoraning bir kunlik taomi miqdorida evaz to‘lashlari lozim.” degan.
Homilador ayol bo‘lsa tug‘ub bo‘lgandan so‘ng ro‘zasining qazosini tutib beradi.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
“Alloh taolo ramazonnig xar kuni jannatini ziynatlaydi” deganlar.
Yana boshqa bir hadisda esa, Jannatdagi bir eshik faqat ro‘zadorlar uchun ekanligi kelgan.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
“Jannatda bir eshik bor. U “Rayyon” deyiladi. Qiyomat kuni undan ro‘zadorlar kirishadi, ulardan boshqa hech kim undan kirmaydi. “Ro‘zadorlar qani?”deyiladi. Shunda ular turishadi. Ulardan boshqa hech kim undan kirmaydi. Ular kirgach, u berkitiladi. Keyin undan hech kim kirmaydi” dedilar. Imom Buxoriy rivoyaat qilganlar.
Rasululloh sollallohu alayhi vasallam:
“Ramazonda farishtalar ro‘zadorlar iftorlik qilgunlaricha ularga istig‘for aytadilar” dedilar.
Imom Sufyon Savriy agar ramazon kelsa, hamma nafl ibodatlarni tark qilib, faqat Qur’on tilovot qilar edilar.
Ramazonda barcha toatlar jamlanadi. Masalan, namoz, ro‘za, tunlari qoim bo‘lish, masjidlarda Qur’oni karimning xatm qilinishi, umra ziyorati, ro‘zadorlarga iftorlik qilib berish, istig‘for aytish, tavba qilish, qarindoshlardan xabar olish va boshqa ibodatlar.
Alloh taolo barchalarimizga bu barakalardan bahramand bo‘lishni nasib qilsin!
Toshkent viloyati, Qibray tumani,
“Sa’dulla ota” jome masjidi imom-xatibi
Mirhamidov Obid
Dunyo ilm-fan rivojida Islom ma’rifati va madaniyatining o‘rni beqiyosdir. Ko‘plab allomalar va ulamolarning ma’naviy-ilmiy asarlari o‘z davridan hozirgi vaqtgacha ahamiyatini yo‘qotmasdan ilm-fan taraqqiyotiga muhim manba sifatida e’tirof etib kelinmoqda. Umumjahon e’zozlagan olimlar va ulamolar Bog‘dod, Damashq, Samarkand, Buxoro, Granada va Tripoli kabi shaharlarda yashab ijod qilganlar. Ular: Imom Buxoriy, Imom Termiziy, Imom Dorimiy, Imom Moturidiy, Mahmud Zamahshariy kabi ulamolar dinimiz rivojiga hissa qo‘shgan. Abbosiylar davridan boshlab Tripoli shahri mana bir necha asrdirki ilm-fan markazi bo‘lib qolmoqda. Fotimiylar davrida esa Tripoli shahri poytaxt bo‘ldi. Halifa Ibn Ammor Tripolini ilm markaziga aylantirdi va o‘z davrining eng yirik kutubxonalaridan biri ochildi. Manbalarga ko‘ra unda yuz ming jild kitob mavjud edi. Uning davrida olimlar, ulamolar va yozuvchilar ulug‘langan. Ularga g‘amxo‘rlik qilingan va alohida halifa e’tirofida bo‘lishgan.
Hozirgi kunda ham Tripolida nufuzli xalqaro tashkilotlar, universitetlar, kutubxonalar va ilmiy tadqiqot markazlari faoliyat yuritib kelmoqda. Shahar ulamolar, olimlar, tadqiqotchilar va talabalar bilan gavjum. Poytaxtning o‘zida 100 dan ko‘p nufuzli universitetlar mavjud. Tripoli universiteti esa o‘zida ham diniy va dunyoviy ilmlarni jamlagani bilan boshqa universitetlardan ajralib turadi. Ushbu dargoh “200 nufuzli Islom universitetlari” ro‘yxatiga kiritilgan. Tripoli universiteti 1957 yilda tashkil etilgan bo‘lib, hozirgi kunda 70 000 dan ortiq talabalar bu dargohda ta’lim olib kelishmoqda. U turli yo‘nalishdagi 20 ta kollejni birlashtiradi. Islomshunoslik, Ilohiyat, Fiqh, Huquqshunoslik, Tibbiyot, Xorijiy tillar va Iqtisodiyot kabi fakultetlardan tashkil topgan. Tripoli universiteti dinimiz qadriyatlari doirasida rivojlanishni va ilmiy tadqiqotlarni qo‘llovchi ta’lim muassasasidir. Universitetning maqsadi talabalarga Islom dini va axkomlari asosida ilmiy va axloqiy ta’lim berish va turli dunyoviy bilimlarni o‘rgatishdir. Tripoli universitetining o‘ziga hos jixati shundaki har bir talaba moliyaviy savodxonlik va tadbirkorlikni o‘rganishi shart. Tadbirkorlik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi talabalar universitet tomonidan rag‘batlantiriladi.
Islomshunoslik yo‘nalishi talabalari o‘quv dasturi davomida Quroni karimni to‘liq yod olishi, shariat asoslarini o‘rganishi, Islom tarixi, Hadis ilmi, Meros taqsimoti, og‘zaki va yozma nutq san’ati kabi fanlarni o‘zlashtirishi talab qilinadi. Islomning sof fitratini namoyish etish, ilm olish va uni ulashish ushbu yo‘nalish fakultetining maqsadidir. Adashgan oqimlar va ekstremistik qarashdagi guruhlarni Quron va hadis orqali ezgu yo‘lga chorlash ularning vazifasidir.
Tripoli universitetida 3450 ta ilmiy nashr faoliyat ko‘rsatadi. Ularda talabalarning ilmiy ishlari, amaliyot va tadqiqotlar natijalari keltirilgan. Misol tariqasida, “Islom ta’limini o‘rganishda Qur’oni Karimning ta’siri”, Ahmad Abdul Salam Abu Moziriqning “Irshod al-Hiron” kitobi haqida, Shayx Abu Abdulloh Muhammad bin Ali al-Xorubiyning “Riyod al-Azhar” va “Sirlar xazinasi”ning lingvistik talqini kabi ilmiy izlanishlar va maqolalar nashrlar orqali keng ommaga berib boriladi.
Shohruh UBAYDULLOH