Rivoyat qilinishicha, Isom ibn Yusuf Balxiy buyuk olim va zohid Hotami Asomdan “Qanday namoz o‘qiysiz?” deb so‘radi. Shunda u kishi: “Namozga qo‘rquv bilan turaman. Niyat bilan kirishaman. Allohni ulug‘lab takbir aytaman. Tartil bilan qiroat qilaman. Xushu’ bilan ruku’ qilaman. Xuzu’ bilan sajda qilaman. (Ya’ni ruku va sajdani tavozu’ bilan qilaman.) Odob bilan o‘tiraman. Zohidlik (viqor) bilan salom beraman va qo‘rquv bilan uyga qaytaman. Keyin “Bu namozim mendan qabul qilinarmikin yoki yo‘qmi?” deb xavotirga tushaman” deb javob berdilar.

Buni eshitgan Isom “Agar siz o‘qiydigan namoz shunday bo‘lsa, unda men umrimda namoz o‘qimabman” dedi. 

***** 

Junayd rahimahulloh Makkada ekanliklarida azon chaqirildi. U kishiga “Oldinga o‘ting! (ya’ni imomlikka o‘ting) deyildi. Shunda u kishi “Men imomlikka loyiq emasman” dedilar. Odamlar: “Yo‘q, siz o‘tasiz” deb turib olishdi va u kishini oldinga o‘tqazishdi. Oldinga o‘tib, odamlarga yuzlanib, “Safni to‘g‘rilab tekislanglar, Alloh sizlarga rahm qilsin!” dedilar-da, hushlaridan ketdilar. Boshqa bir kishi oldinga o‘tib imomlik qildi. Namozdan so‘ng u kishining yuzlariga suv sepib o‘zlariga keltirishdi va “Nega hushingizdan ketdingiz?” deb so‘rashdi. Shunda u zot: “Qachonki sizlarga “Safni to‘g‘rilab tekislanglar, Alloh sizlarga rahm qilsin!” deganimda, nido qiluvchi menga “Sen o‘zing Robbing bilan aloqangni to‘g‘riladingmiki boshqalarni to‘g‘rilanishga buyurasan?!” deb nido qildi. Shuning uchun hushimdan ketdim” dedilar.

*****

Ularning namozdagi ahvollari shunday edi. Ular Robbilari huzurida turganlarini o‘ylab namozda lazzatlanar edilar. Shuning uchun namozdan ajrashni istamasdilar.

*****

Abdulloh ibn Zubayr roziyallohu anhu namoz o‘qisalar, xushu’dan qotgan tayoqqa o‘xshab qolar edilar. Sajda qilganlarida chumchuqlar u kishini devor yoki yog‘och deb o‘ylab ustlariga qo‘nar edi.

U kishi uyga kirsalar, oila a’zolari u zotning haybatlaridan jim turishar ekan. Agar namozga kirishsalar, takbir aytishlari bilanoq dunyodan uzilar, atroflaridagi narsalarni sezmay qolar ekanlar. Buni bilgan farzandlari yana baland ovozda gaplashishda davom etishar ekan.

*****

Ha, azizlar, mana shunday namozlar o‘qilgan. Aslida namoz xuddi shunday o‘qilishi kerak. Ular shunday namoz o‘qisalar ham, ibodatlari qabul bo‘lmay qolishidan, oxiratda yuzlariga qaytarib urilishidan qo‘rqardilar.

Alloh taolo bizni ham ularga o‘xshashimizni nasib etsin!

Shayx Sa’iyd ibn Muhammad Kamaliyning mav’izalaridan

Nozimjon Iminjonov tarjimasi