Sayt test holatida ishlamoqda!
16 May, 2025   |   18 Zulqa`da, 1446
search icon
Avvalgi sayt
ЎЗ РУ EN AR

Toshkent shahri
Tong
03:28
Quyosh
05:04
Peshin
12:24
Asr
17:25
Shom
19:39
Xufton
21:08
Bismillah
16 May, 2025, 18 Zulqa`da, 1446
Avvalgi sayt
#search
 YouTube

Ovqatlanishdagi 12 sunnat

02.05.2019   6923   6 min.
Ovqatlanishdagi 12 sunnat
  • Ovqatlanishdan oldin qo‘lni yuvish.

Abdulloh ibn Abbos roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Taomdan oldin va keyin qo‘llarni yuvish faqirlikni daf qiladi va u payg‘ambarlarning sunnatlaridandir”, dedilar (Imom Tabaroniy rivoyati).

Boshqa hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Taomning barakasi undan oldin va keyin qo‘lni yuvishdadir”, deganlar (Imom Abu Dovud rivoyati).

BMT Bosh Assambleyasi har yilning 15 oktyabr sanasini “Xalqaro qo‘l yuvish kuni” deb e’lon qilgan. 

  • “Bismillah” ni aytish.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Albatta, shayton Allohning ismi zikr qilinmagan taomni o‘ziga halol hisoblaydi”, deganlar.

Shayton Alloh taoloning ismini aytmay yeyayotgan odamga sherik bo‘ladi. Boshqa hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam aytadilar: “Qachonki taom ustida Alloh zikr qilinsa, shayton sheriklariga: «Sizlarga o‘rin ham yo‘q, ovqat ham yo‘q», deydi. Agar Alloh zikr qilinmasa, shayton: «Joyingizni ham, taomingizni ham topdingiz», deydi (Imom Buxoriy rivoyati).

Agar ovqatlanishning avvalida "bismillah"ni aytish yoddan ko‘tarilsa, esga tushganda: “Bismillahi fiy avvalihi va axirihi”, deyish lozim. 

  • O‘ng qo‘l bilan yeyish.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Chap qo‘l bilan yemanglar! Chunki shayton chap qo‘li bilan yeydi”, deganlar (Imom Muslim rivoyati). 

  • Taomni o‘z oldidan yeyish.

Umar ibn Abu Salama roziyallohu anhu aytadilar: «Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning qaramog‘idagi bola edim. Qo‘lim tovoqqa borib-kelardi. Shunda u zot alayhissalom menga: "Ey g‘ulom! "Bismillah" degin, o‘ng qo‘ling bilan yegin, o‘z oldingdan yegin!" dedilar. Shundan so‘ng yeyishim shunday bo‘ldi» (Imom Buxoriy, Imom Muslim, Imom Abu Dovud, Imom Termiziy rivoyati). 

  • Tushib ketgan luqmani olib, yeyish.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Birortangizdan bir luqma tushib ketsa, undagi zararni ketkazsin, so‘ngra yesin”, deganlar (Imom Muslim rivoyati).

Boshqa bir hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Agar biringizning yeguligingiz yerga tushib ketsa, uni ko‘tarib, sirtini begona narsalardan tozalab yesin, nasibasini shaytonga qoldirmasin”, deganlar (Imom Muslim rivoyati).

Aston universiteti professori Entoni Xilzning olib borgan tadqiqot natijalariga ko‘ra, yerga tushib ketgan yegulikni besh soniya ichida yerdan olib iste’mol qilish sog‘liq uchun xavfsiz ekan. Chunki bu vaqt ichida hech qanday mikroorganizm yegulikka tegishga yoki uni zararlashga ulgurmaydi. 

  • Ovqatni uchta barmoq bilan yeyish va barmoqlarni yalab qo‘yish. Ka’b ibn Molik roziyallohu anhu aytadilar: "Rasululloh sollallohu alayhi vasallam uchta barmoqlari bilan yer edilar va qo‘llarini artishdan oldin ularni yalar edilar" (Imom Muslim, Imom Abu Dovud, Imom Termiziy, Imom Nasaiy rivoyati).

Boshqa hadisda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ovqatlanib bo‘lgandan so‘ng barmoqlarni yalab qo‘yish haqida bunday deganlar: "Qo‘lini artmay turib yalab qo‘ysin. Darhaqiqat, u baraka qay birida ekanidan bexabardir". 

  • Ovqatni ayblamaslik. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam hech qachon ovqatni yomonlamaganlar, yoqtirsalar yeganlar, yoqtirmasalar yemaganlar (Imom Buxoriy, Imom Muslim rivoyati). 
  • Ovqatni yonboshlab, tik turib tanovul qilmaslik.

Abu Juhayfa roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: "Men suyangan holimda yemayman", deganlar (Imom Buxoriy, Imom Abu Dovud, Imom Termiziy, Imom Nasaiy rivoyati).

Anas roziyallohu anhu aytadilar: "Rasululloh sollallohu alayhi vasallam tik turib ichishdan qaytardilar". Shunda sahobalar: "Tik turib yeyish mumkin-mi?" deb so‘rashdi.

U zot alayhissalom: "U yana ham og‘irroq", dedilar (Imom Muslim, Imom Termiziy rivoyati). 

  • Ovqatga puflamaslik.

Ibn Abbos roziyallohu anhumo aytadilar: "Rasululloh sollallohu alayhi vasallam taom va sharobga puflashdan qaytardilar" (Imom Ahmad rivoyati). 

  • Ovqatni qorin to‘yguncha yemaslik. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Odamzot qornidan ko‘ra yomonroq idishni to‘ldirmagandir. Aslida, unga qomatini tiklab turadigan ovqat yetarlidir. Agar zarurat bo‘lsa: qorinning uchdan biri taomi, uchdan biri ichimligi va uchdan biri nafas olishi uchun bo‘lsin!” (Imom Termiziy, Imom Ibn Moja: rivoyati). 
  • Jamoat bo‘lib ovqatlanish.

Bir jamoa odamlar: "Yo Rasululloh sollallohu alayhi vasallam biz ovqatlanamiz, ammo hech to‘ymaymiz", deyishdi.

Shunda Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: "Sizlar alohida-alohida ovqatlanasiz-mi?" deb so‘radilar.

Ular: "Ha, shunday", deyishdi.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: "Taomingizga (birgalikda) to‘planing va Allohning ismini zikr qiling. (Shunda) baraka beriladi", dedilar (Imom Abu Dovud rivoyati). 

  • Ovqatlanib bo‘lgach Alloh taologa hamd aytish.

Rasululloh sollallohu alayhi vasallam: “Albatta, Alloh taolo banda taom yeb Unga hamd aytganidan, ichimlik ichib, Unga hamd aytganidan rozi bo‘ladi”, deganlar (Imom Muslim rivoyati).

Abu Said Xudriy roziyallohu anhudan rivoyat qilinadi. Rasululloh sollallohu alayhi vasallam ovqat yeb bo‘lsalar: “Alhamdulillahillaziy at’amana va saqona va ja’alana muslimiyn” (Bizlarni ovqatlantirib, sug‘orib va musulmonlardan qilgan Allohga hamd bo‘lsin) deb aytardilar.

Alloh taolo barchamizga Rasululloh sollallohu alayhi vasallamning sunnatlariga ergashishimizga va unda bardavom bo‘lishimizga tavfiq ato etsin.

 

Davron NURMUHAMMAD

Maqolalar
Boshqa maqolalar

Muhammad Said Ramazon al-Butiy

16.05.2025   1363   5 min.
Muhammad Said Ramazon al-Butiy

Muhammad Said ibn Ramazon ibn Umar ibn Murod al-Butiy 1929 yilda Usmoniylar imperiyasi tarkibida bo‘lgan, bugungi kunda Turkiya Respublikasi hududiga kiruvchi Jizre (arabcha: Jazirat ibn ‘Umar, kurdcha: Cizîrê Botan) viloyatiga qarashli Jalka qishlog‘ida tavallud topgan. Ushbu hudud tarixan boy ilmiy va madaniy merosga ega bo‘lib, ko‘plab yetuk shaxslar, ayniqsa islom olimlari bilan mashhur bo‘lgan. Jizre hududi o‘zining uzoq yillik ilm-fan va ma’rifat an’analari bilan ajralib turadi. Tarixiy manbalarda bu yerda yashab o‘tgan ko‘plab olimlarning ismlari tilga olinadi. Jumladan, buyuk musulmon tarixchisi va "al-Kamil fī’t-Tarix" asari muallifi Ibnul-Asir (1160–1233), mashhur qiroat olimi Abul-Xoyr Muhammad ibn Muhammad al-Jazariy, mexanika va texnika sohasida kashshof sifatida tanilgan, "al-Jami' baynaal-'ilm val-'amal an-nafi' fī ṣina'at al-ḥiyal" asari muallifi Abul-‘Izz ibn Isma‘il ar-Rozzaz al-Jazariy (vafoti 1206-yil) shular jumlasidandir.

Muhammad Said Ramazon al-Butiy ana shunday yuksak martabali olimlardan biridir. U Islom olamida asosan fiqh, da’vatchilik faoliyati, asarlari va siyosat bilan aloqasi sababli mashhur bo‘lgan. Uning ilmiy merosi, asarlari va ilgari surgan g‘oyalari ko‘pincha G‘azoliy bilan qiyoslanadi [1].

Muhammad Said Ramazon al-Butiy 1934-yilda oilasi bilan Suriyaning Damashq shahriga hijrat qilgan. Ular asosan kurdlar istiqomat qiladigan Ruknuddin mahallasiga joylashadilar. Butiy bolaligidan Qur’on ta’limini boshlaydi va atigi olti oy ichida Qur’onni to‘liq xatm qiladi. Keyinchalik otasi bosh-qoshligida turli madrasalarda diniy ilmlar bilan shug‘ullanadi. 1953-yilgacha Shayx Hasan Habanka al-Maydoniy boshchiligidagi "At-tavjih al-islomiy" kollejida nahv, mantiq, balog‘at, usul va boshqa diniy fanlarni o‘rganadi.

1953-yilda Misrning Azhar universiteti Shariat fakultetiga o‘qishga kirib, 1956-yilda tamomlaydi. 1957-yilda Humus shahrida diniy madaniyat o‘qituvchisi sifatida faoliyat boshlaydi. 1960-yilda Damashq universitetining Shariat fakultetida yordamchi lavozimiga tayinlanadi. 1965-yilda Azhar universitetida "Islom huquqida "Maslaha" mavzusida doktorlik dissertatsiyasini "Mumtaz" (juda a‘lo) bahosi bilan himoya qiladi. Shundan so‘ng u Damashq universitetida professor unvoniga erishib, islom huquqi, fiqh, aqida va siyrat fanlaridan saboq beradi.

1970-yilda dotsent, 1975-yilda professor, 1977-yilda esa Shariat fakulteti dekani lavozimiga tayinlanib, 1993-yilgacha bu lavozimda ishlaydi. U arab, kurd, turk va ingliz tillarini yaxshi bilgan. Akademik faoliyati davomida u kitoblari, televideniya, radio va internet orqali keng ommaga diniy ta’lim yetkazgan. Uning Damashqdagi yirik masjidlardagi va’zlari ko‘p sonli kishilarni jamlagan.

Yevropalik tadqiqotchi Andreas Christmann ta’kidlaganidek, diniy amallarga rioya qilmaydigan hatto musulmon bo‘lmagan kishilar ham uning ma’ruzalariga qiziqish bildirgan [2]. 2005-yilda Dubay Qur’on Xizmat Kengashi uni "Namunali Islom Olimi" deb e’tirof etgan. 2012-yilda esa Iordaniya Qirollik Akademiyasi tomonidan tuzilgan eng nufuzli 500 musulmon ro‘yxatida 22-o‘rinni egallagan.

Butiy aqidada Ash’ariy kalom maktabiga ergashgan bo‘lib, salafiylik oqimiga tanqidiy yondashuvi bilan mashhur edi. Fiqhiy yo‘nalishda esa Shofi’iy mazhabiga mansub bo‘lgan.

Butiyning ilmiy faoliyatida birinchi yirik yutug‘i sifatida "ad-Davabitu’l-Maslaha fi’sh-Shari‘ati’l-Islamiyya" nomli doktorlik dissertatsiyasi bo‘lib, bu asar Islom huquqidagi "Maslaha" masalasini chuqur tahlil qilgani sababli tadqiqotchilar tomonidan muhim manba sifatida qadrlanadi.

Uning asl shuhrati esa "Fiqhus-siyra" asari orqali keng tarqalgan. Ushbu kitobda Payg‘ambarimiz sollallohu alayhi vasallamning hayotlari asosida shar’iy va fiqhiy xulosalar chiqarilib, yangicha ilmiy uslubda taqdim etilgan.

Tahrirchi Bot, [16.05.2025 12:30]
Butiy 70 ga yaqin kitob va ko‘plab maqolalar muallifi bo‘lib, Islom ummati muammolariga bag‘ishlangan "Abhas fi’l-Kimme" nomli o‘nta risoladan iborat to‘plami ham e’tibor qozongan. Bu risolalarda u muammolarga yechimlarning o‘zini emas, balki ularning asl sabablari, xususan, G‘arb qarshisida musulmonlarning ijtimoiy va iqtisodiy jihatdan orqada qolish omillarini ochib berishga intilgan.

U butun umri davomida islomiy fikr, axloq va ma’rifatni targ‘ib etishda fidokorona xizmat qilgan. Afsuski, bu yuksak ilm va taqvo sohibi 2013 yil 21 mart kuni Damashqdagi Imom masjidida dars berayotgan paytida shahid bo‘ldi. Uning vafoti nafaqat Suriyada, balki butun Islom olamida chuqur iztirob bilan qabul qilindi. Shu tariqa Ramazon Butiy o‘zining boy ilmiy merosi va mardonavor xizmatlari bilan musulmon ummatining qalbida chuqur iz qoldirdi.

Muhammaddiyor MO‘MINOV,
Toshkent Islom instituti 402-guruh talabasi.
 

[1] Mahsum Aslan. Muhammed Said Ramazan el-Bûtî’nin hayatı, eserleri, ilmî kişiliği ve fıkıhçılığı "Muhammad Said Ramazon al-Butiyning Hayoti, Asarlari, Ilmiy Shaxsiyati va Fiqhchilig‘i" nomli magistrlik dissertatsiyasidan. Dijla Universiteti, Sotsial fanlar instituti, Diyarbakir, qisqartirma, 2014.–  J.1. — B.1.

[2] Andreas Christmann. Islamic scholar and religious leader: A portrait of Shaykh Muhammad Sa’id Ramadan al-Būti “Musulmon Olim va Diniy Yetakchi: Shayx Muhammad Said Ramazon al-Butiy”, tarj. Muammer İskenderoğlu, Usul islomiy tadqiqotlar jurnali, Son: 2, Iyul-Dekabr, 2004. – 129-154, - B.130.