Madinalik Milhonning qizi Rumayso xonim oqila, dono, xushxulq va go‘zal ayol edi. Uni farzandining ismi bilan kunyalab “Ummu Sulaym” deb chaqirishar edi. Rasululloh sollallohu alayhi va sallam Makkadan jo‘natgan Mus’ab ibn Umayr roziyallohu anhuning da’vati bilan Ummu Sulaym muslima bo‘lgan va Muhammad alayhissalom diyniga ergashgan edi. Lekin Allohning taqdiri mo‘minlar uchun imtihonlarga to‘la ekan. O‘lim vaqti kelganda bir soniya ham kutib o‘tirmas ekan. Ummu Sulaym roziyallohu anhoning eri uzoq yashamadi. Ojiza hali yosh turib beva qoldi.

Madinada Najjor qabilasiga mansub Zayd ibn Sahl degan odam bor edi. Uni Abu Talha deb chaqirishar edi. Abu Talha har qanday ayol havas qilsa arzigulik kelishgan, boy badavlat, pahlavon, qabilasida obro‘si baland, mohir chavandoz va sanoqli merganlarning biri edi. Madinada Makkalik Mus’ab ko‘pchilikni Islomga olib kirgan bo‘lsa-da, lekin Abu Talha ajdodlari diyniga sodiq qoldi.

Abu Talha Ummu Sulaymni yaxshi ko‘rar edi. Uning eri o‘lganini eshitdi-yu, halovatini yo‘qotdi. To‘g‘rida, shunday go‘zal, aqlli, fahm-farosati o‘tkir ayolga kim ham uylangisi kelmaydi deysiz. Boshqa birorta erkak unga sovchi qo‘yishidan oldin Abu Talha otini qamchiladi. Yo‘lda ketar ekan o‘zicha ishonardiki, Ummu Sulaym meni ko‘rib darrov rozi bo‘ladi… Lekin o‘ylanib qoldi: Ummu Sulaym anavi Makkalik da’vatchiga ergashibdi, Muhammadning diyniga kiribdi deb eshitgandim, menga rozi bo‘larmikin – degan hayol uni taraddudlantirardi. Shunday bo‘lsada baribir Ummu Sulaymning qo‘lini so‘rab bordi.

Ummu Sulaymning eshigi taqilladi. U o‘g‘li Anas bilan eshikni ochdi. Tashqarida Abu Talha kirishga izn so‘rab turardi. Uni uyga kiritishdi. Salom-alikdan so‘ng sovchi maqsadaga o‘tib qo‘ya qoldi:

Ey Ummu Sulaym, men qo‘lingizni so‘rab keldim. Meni yaxshi bilasiz, sizni va farzandlaringizni moddiy va ma’naviy ta’minotini uddasidan chiqaman. Xo‘p desangiz, sizga uylansam?

Ey Abu Talha, sizdek kishiga yo‘q deyishning o‘zi ahmoqlik bo‘ladi. Siz qavmi ichida obro‘si baland, yetuk, hamma havas qilsa arzigulik erkaksiz. Ammo meni to‘g‘ri tushuning, siz bilan turmush qila olmayman. Chunki siz musulmon emassiz.

Abu Talha birorta badavlatroq odam undan avval buning qo‘lini so‘rabdi shekilli, deb gumon qildi va so‘radi:

Ey Ummu Sulaym, to‘g‘risini ayting menga tegishdan sizni nima to‘syapti?

Ummu Sulaym: sababini aytdimku, yana nima to‘sishi mumkin?!—dedi.

Menimcha siz boylikka uchyapsiz, boyroq odamdan sovchi kelganmidi? – dedi Abu Talha.

Abu Talhaning bu gapidan Ummu Sulaym hafa bo‘lib ketdi va: “Nahotki meni shunday deb o‘ylasangiz. Men uchun boylik ahamiyatsiz, balki men diyonatni ustun qo‘yaman. Siz Musulmon emassiz, shuning uchun rozi bo‘lmadim. Alloh va uning Rasulini guvoh qilib aytaman: Ey Abu Talha, agar Islomga kirsangiz sizga turmushga chiqaman. Mahrimga sariq chaqa ham so‘ramayman, men uchun sizning islomingiz mahr bo‘ladi” — dedi.

Bu gapdan keyin Abu Talhaning hayoli uyidagi qimmatbaho yog‘ochdan yasalgan, zebu-ziynatlarga burkangan sanamiga ketdi. Nahotki diynimni o‘zgartisam, nahotki uydagi ilohimdan yuz o‘girsam deb o‘ylanib qoldi.

Boya aytganimizdek, Ummu Sulaym oqila va farosatli ayol edi. Temirni qizzig‘ida bosdi. U Abu Talhaga: “Ey Abu Talha o‘sha sanamingiz yerdan unib chiqqan yog‘och emasmi?!”—dedi. U: to‘g‘ri u yog‘ochdan yasalgan — dedi. Ummu Sulaym: “o‘sha yog‘ochning yarmi kimlarningdir o‘chog‘ida o‘tin bo‘lib, allaqachon kuyib kul bo‘lmaganmi?!”—dedi. Abu Talha: Ha, to‘g‘ri, shunday—dedi. Shunda Ummu Sulaym: “ey Abu Talha, Islomga kiring, haqni anglang, men sizga turmushga chiqaman, mahr uchun hech vaqo so‘ramayman. Menga sizning islomingiz mahrdir!”—dedi. Abu Talhaning ko‘zi ochildi. Shu kungacha jaholat botqog‘iga botib yurganini anglab yetdi va “musulmon bo‘lish uchun nima qilishim kerak”—dedi. Ummu Sulaym darhol unga shahodat kalimalarini o‘rgatdi va Abu Talha musulmon bo‘ldi. Islomingiz muborak bo‘lsin Ey Abu Talha!

Madinai munavvarada shov-shuv. Odamlar orasida “eng qimmatbaho mahr Ummu Sulaymning mahri bo‘ldi”.—degan gap tarqaldi. Kimlardir Ummu Sulaym xonimni tabriklasa, yana kimlardir unga havas qilardi.

Qissadan hissa shuki, kuyov tanlashda kuyovning boyligi, shuhrati obro‘si emas balki uning diyonati muhimdir. Mana bizga o‘rnak, namuna! Ummu Sulaym darhaqiqat eng qimmatbaho mahr oldi! Bir kishining e’tiqodi tuzalishiga, haqni topishiga sababchi bo‘ldi. Uning da’vati bilan bir mushrik musulmon bo‘ldi! Tushungan odam uchun bundan ortiq boylik bormi?!

Bugungi kunda boylik odamlarning ko‘zini ko‘r qilib qo‘ydi. Boylik ortidan koriyalik kofirlarga, hindistonlik dinsizlarga erga tegib ketayotgan qiz-juvonlarni eshityapmiz. Muhtarama opa-singillar dunyo o‘tkinchidir, uni deb oxiratingizni qo‘ldan boy bermang!

O‘ktamjon ABDULLAYEV

Andijon shahar “Mirpo‘stin ota” jome masjid noib imomi